Студопедия — Тапсырмалар. Сабақтас құрмаластың жасалу жолдары: Бағыныңқының баяндауыш тұлғасы
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Тапсырмалар. Сабақтас құрмаластың жасалу жолдары: Бағыныңқының баяндауыш тұлғасы






Жаңа сабақ

Сабақтас құрмаластың жасалу жолдары:

Бағыныңқының баяндауыш тұлғасы Тұлғалық белгісі Сөйлемнің сызбасы
1. Шартты рай -са, -се, (-сам, -сем, -сақ, -сек, -саңдар, -сеңдер, -саңыз, -сеңіз, -саңыздар, -сеңіздер), -са, -да, -се, -де бағыныңқы – басыңқы ~ ~ ~ ауырса, І______І аурыса да,  
2. Көсемше -а, -е, -й, -ып, -іп, -п, -ғалы, -гелі, -қалы, -келі, -майынша, -мейінше ~ ~ ~ емделе, І______І ~ ~ ~ емделіп, І______І ~ ~ ~ емделгелі, І______І ~ ~ ~ емделмейінше, І – І  
3. Есімше -ған -ша, -ше -ген -дай, -дей + -да, -де -қан -мен -кен -дықтан, -діктен   -ған сайын -ген соң -қан кезде -кен шақта уақытта   -ған -ға (-ге) шейін -ген: + -нан бері -қан -нан кейін -кен   соң бұрын   -ма, -ме, + -с –тан -ба, -бе, -тен -па, -пе ~ ~ ~ ауырғанша, І_____І ~ ~ ~ ауырғандай, І____І ~ ~ ~ емделгенде, І____І ~ ~ ~ емделгенмен, І___І ~ ~ емделгендіктен, І___І   ~ ~ емделген сайын, І – І ~ ~ емделген соң, І_____І ~ ~ емделген кезде, І – І   ~ ~ ~ емделгеннен бері, І_____І ~ ~ ~ емделгеннен кейін, І______І   ~ ~ емделгеннен соң, І – І ~ ~ ~ емделгеннен бұрын, І_______І ~ ~ емделместен, І_____І
4. Етістік негізі: -ысымен,   -ісімен   ~ ~ ~ емделісімен, І____І
5. Қимыл есімі: -у үшін ~ ~ емделу үшін, І_____І  

 

Студенттердің өз бетімен істейтін жұмыс түрлері

1-жаттығу. Берілген сөйлемдерді мағынасына сәйкес құрастырып, сабақтас құрмалас сөйлемдердің түрлеріне ажыратыңыз.

1. Науқас есінен танып науқас дәрігерге барып қаралды.
2. Жедел гастрит дұрыс емделмесе оның денсаулығы мықты болу керек
3. Өт жолына құм жиналған себепті иммунитетті көтеруге көмектеседі
4. Адам жан-жақты даму үшін аяқ-қолы тырысуы мүмкін
5. Витамин тағам құрамында аз болғанмен созылмалы гастритке ұласады

2-жаттығу. Бағыныңқының баяндауышы қайтіп? қайтсе? қашан? не себепті? не мақсатпен? деген сұрақтарға жауап беретін 5-6 сөйлем жазыңыз.

3-жаттығу. Төменде берілген етістіктерді пайдаланып, сабақтас құрмалас сөйлем құраңыз.

Емдеу, демалу, байқау, анықтау, суық тию, сапар шегу, қатысу.

4– жаттығу. Төмендегі сөйлемдердің бағыныңқы мүшесін тауып, сөйлемді аяқтаңыз.

1 .... жедел жәрдем шақыру керек. 2.... аурудың себептерін дер кезінде анықтау керек. 3.... үнемі дәрігердің бақылауында болған жөн. 4.... бөлменің ауасын таза ұстау керек. 5.... курсқа барып жүрдік.

 

5 – жаттығу. Берілген сөйлемдерді толықтырыңыз.

1. Науқас жатқан бөлмені тазалап,.... 2. Дәрігер науқасқа диагноз қойып,.... 3. Асанның дене қызуы кешке көтеріліп,.... 4. Әр адамның қаны қай топқа жататынын анықтап алмай,.... 5. Артық су, минералды тұздар қанның құрамынан шығарылып,....

6–жаттығу. Берілген сөйлемдердің бағыныңқы мүшесін тауып, сөйлемдерді аяқтаңыз.

1...., ентігу сияқты белгілер байқалады. 2...., дәрігердің кеңесін тыңдаған жөн. 3...., қан айналысы жүйесінің жұмысын жақсартатын дәрі-дәрмектер ішу қажет. 4...., бөлменің ауасын тазарту керек. 5...., ас қорыту жүйесінің қызметін реттеп отырады. 6...., емді дұрыс қабылдау қажет. 7...., қант диабеті пайда болуы мүмкін.

Мәтін алдындағы жаттығу жұмыстары

1-тапсырма. Мәтінде кездесетін жаңа сөздер мен сөз тіркестерін оқып, жаттап алыңыз.

төзімділік - выносливость, терпеливость бейімделу - адаптация, приспособиться қыздырыну-согреваться, обогреваться шынығу - закаливание сүрту - вытереть шұғылдану - заниматься сулы орамал - влажная тряпка дене тәрбиесі - физическое вопитание шыныққан - закаленный

2-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сөз тіркестерін оқытушының көмегімен орыс тіліне аударыңыз. Курсивпен берілген сөздерге сұрақ қойыңыз. Қарамен жазылған сөз тіркестеріне құрмалас сөйлем құрастырыңыз.

Шыныққан ағза,сыртқы ортаның, суыққа төзімді, ыстыққа үйренген адам, күнделікті дағды, денсаулығына байланысты, дене тәрбиесі, қан айналысы, күн көзі, үздіксіз шұғылдану, шартты рефлекс, күнге күю, салқын тиіп ауыру.

3-тапсырма. Мәтінді оқыңыз.

Ағзаны шынықтыру

Ағзаны шынықтыру - бұл ағзаның сыртқы ортаның әсеріне (ыстыққа, суыққа, атмосфера қысымына т.б.) төзімділігін арттыру үшін қолданылатын шаралар жүйесі. Бұл шараларды қолдану нәтижесінде ағзаның жылу реттеуі қалыптасып, шартты рефлекс пайда болады. Шыныққан ағза ыстыққа да, суыққа да төзімді келеді.

Ағзаны шынықтырғанда қан айналысы жақсарады. Суыққа шынығу түрлі салқын тиіп аурудан алдын ала сақтандырады. Ыстыққа үйренген адам ағзасы жылуды термен шығарып, дене температурасын қалыптастырады. Ағзаны шынықтыруда ауа, су, күн көзі, сумен емдеу және дене тәрбиесі жаттығуларымен (гимнастика, жеңіл атлетика, жүзу, серуендеу т.б.) үздіксіз шұғылданудың маңызы зор.

Мұнымен қатар ағзаны шынықтыруға күнделікті дағды, тұрмыс жағдайы әсер етеді. Ағзаны шынықтыруды бала кезінен бастау өте пайдалы. Бұл кез бала ағзасы қалыптасып, толық жетілмеген кез. Сондықтан қандай жағдайларға болсын жас ағза тез бейімделеді.

Ағзаны шынықтыруда қолданылатын тәсілдер адамның жасына, денсаулығына байланысты, мысалы, кейбір адамға күнге қыздырынуға болмайды. Мұндайда ағзаны шынықтырудың басқа әдістері қолданылады. Ағзаны шынықтыруға кірісуден бұрын дәрігерге қаралып ағзаны шынықтырудың қай түрімен шұғылдану (күнге күю, шомылу т.б.) жөнінде кеңес алу керек.

Ағзаны шынықтыру шараларының ішінде өте пайдалысы – ашық бассейнде шомылу. Судың температурасы әрбір адамның жағдайына (жасы, денсаулығы) байланысты болуы шарт. Шомылуға болмайтын адамға таңертең, кешке, жатар алдында сулы орамалмен денені сүрту де пайдалы. Бұл ағзаның қан айналысын қалыптастырып, терісін шынықтырады.

 

Мәтіннен кейінгі жаттығу жұмыстары

4-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Ағзаны шынықтыру дегенді қалай түсінесіз?

2. Ағзаны шынықтырудың қандай пайдасы бар?

3. Ағзаны шынықтыруды қай жастан бастаған дұрыс?

4. Ағзаны шынықтырудың қандай шараларын білесіз?

5-тапсырма. Төмендегі сөздерді мәтіндегі берілу ретімен нөмірлеңіз.

 

Әрбір адамның 1. ___________________ 2. ___________________ 3. ___________________ 4. ___________________ 5. ___________________ 6. ___________________ 7. ___________________  
Шомылуға болмайтын
Күнделікті дағды
Әдістері қолданылады
Шартты рефлекс
Төзімділігін арттыру
Тез бейімделеді

“Кім тез табады?” ойыны

Жұмбақтың шешуін тауып, сол шешуіне тез сөйлем құрастырып айтыңыз.

1. Сыртқа шығар жолы тұйық, 3. Үңгір түбінде жалбырап,

Түсі шымқай қызыл сұйық. Өсіп тұр жалғыз жапырақ.

2. Таппайтын тағат, 4. Бір таудың екі жағына,

Тығулы сағат. Екі қалқан жабысқан,

Жақын барсаң маңына,

Сезе қояр дыбыстан.

6-тапсырма. Мәтіннен сабақтас құрмалас сөйлемдерді табыңыз.

7-тапсырма. Мәтіннен төмендегі сөз тіркестерін тауып, сөйлемді оқыңыз.

9. Өте пайдалысы 10. Терісін шынықтырады 11. Дәрігерге қаралу 12. Суыққа төзімді 13. Тұрмыс жағдайы 14. Шаралар жүйесі 15. Үздіксіз шұғылдану 16. Сыртқы орта

 

Когнитивті – білім компетенциясы:

Тесттер:

1. Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем жасайтын сыңарды табыңыз.

..., құлақтың естуі төмендейді.

а) Ірің құлақтың ішіне енсе

ә) Жүргенде сенімсіздік байқалып

б) Науқастың дене қызуы көтерілгенде

в) Қан қысымы төмен болғандықтан

г) Дене қызуы басылып

2. Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем болатын сыңарды көрсетіңіз.

..., адам мүгедек болып қалуы мүмкін.

а) Кейде ауру ұзақ ауырып емделгенмен

ә) Полиомиелитпен ауырғанда

б) Аурудың жасырын кезеңі өткеннен кейін

в) Асқа тәбеті болмағандықтан

г) Аурудың денесіне бөртпе шықса

3. Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем емес қатарды көрсетіңіз.

а) Ол университетті бітіргеннен бері, білімін жыл сайын жетілдіріп келеді.

ә) Кітапханаға досымен барғанда, ешкімді кездестірмеді.

б) Науқас анализ тапсырып келгенше, дәрігер ауруларды қарап болды.

в) Асан тауда демалып жүргенде, біз жарысқа дайындалдық.

г) Бүгін күн суық болғандықтан, ол жылы киінді.

4. Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіз.

а) Денсаулығы жақсы болғандықтан, науқасты ауруханадан ерте шығарды.

ә) Университетті жақсы бітірсем, мен өзімнің қалаған мамандығым бойынша жұмыс істеймін.

б) Тіл мерекесі болып, студенттер өз өнерлерін көрсетті.

в) Қазақ тілін үйреніп болғанша, жолдастары түскен оқуларын бітіріп маман болды.

г) Жеке бастың тазалығын сақтау үшін, қажетті заттарды сатып алды.

5. Көп нүктенің орнына тиісті баяндауышты қойып, мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем жасаңыз.

Баспа ауруы ағзаға..., өте суық сусын ішкенде пайда болады.

а)микроб енгенде

ә) суық тисе

б) суық тиіп

в) зардап тигізсе

г) дәрі ішпегендіктен

6. Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмаластың бағыныңқысының баяндауышы болатын сөзді көрсетіңіз.

Аурудың интоксикация құбылыстары..., антибиотиктерді 7-8 күн бойы қабылдайды.

а) суық тиіп

ә) болған кезде

б) болып

в) болса

г) болдық

7. Сөйлемнің алдыңғы сыңарын табыңыз.

.., БЦЖ вакцинасы егуге болмайды.

а) 3-5 жыл бойы сақталады

ә) Тері сыртында жара болып

б) Өсімдік майында

в) Тұмаумен ауырған кезде

 

Операционалды – дағды компетенциясы:

1–жаттығу. Берілген сөйлемдерді сабақтас құрмалас сөйлемге айналдырыңыз.

1. Науқастың терісі құрғап кетеді, ауыр формаларында алақаны, табаны қайызғақтанып түлейді. 2. Өт жолы немесе бауыр, ішіндегі өт жүретін жолдары таспен жабылып қалады, адам денесі, көзі сарғая бастайды. 3. Мұндай кезде науқастың өміріне қатер төнеді, шұғыл түрде ауруханаға жатқызылады. 4. Бүйректе зәр түзіледі, ол несепағар арқылы қуыққа ағады.

Коммуникативті компетенция:

Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.

1. Ағзаны шынықтыруда қандай тәсілдер қолдануға болады?

2. Суыққа шынығудың қандай пайдасы бар?

3. Ағзаны шынықтыруда судың температурасы қандай болу керек?

4. Шомылуға болмайтын жағдайда не істеу керек?

11.Негізгі әдебиеттер:

1. Дәрменқұлова Р.Н. Қазақ тілі. А., 2001. 139-140 бб.

2. Бектұров Ш., Бектұрова А. Қазақ тілі для начинающих. Алматы. «Рауан», 1994. 320-321 бб.

Қосымша әдебиеттер:

1. Бектаев Қ. Үлкен қазақша-орысша, орысша-қазақша сөздік. Алматы, 2001.

2. Құлмағамбетова Қ., Елемисова Ж. Қазақ тілін үйренушілерге көмек. Алматы, 1990. 131-134б.

3. Қожахметова Х. 40 уроков казахского языка. Алматы, 1989.

174-б.

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

№28 тақырып: ЖИТС - ғасыр дерті

Құрмалас сөйлем

 

 

2013 ж.

 

 

Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілді

 

Хаттама №____, «_____»____________2013ж.

 

«Бекітемін»

Кафедра меңгерушісі, п.ғ.д. Аяпбергенова К.К.

 

1. Сабақтың тақырыбы: ЖИТС - ғасыр дерті

Сабақтас құрмалас сөйлем түрлері

2.Сабақтың мақсаты: сабақтас құрмалас сөйлем туралы мағлұмат беру, сабақтас құрмалас сөйлемдердің жасалу жолдарын, құрылысын, оның жай сөйлемнен айырмашылығын практикалық жолдармен меңгерту, жаттығу жұмыстары арқылы сөйлем құрауға дағдыландыру, мәтінде кездесетін жаңа терминдердің мағынасын түсіндіру.

 

3. Міндеті: Мәтіннің мағыналық бөлшектерінен өз ойын айта білу, берілген тақырып бойынша логикалық түрде айта алу өз пікірін бірізді, дәйекті түрде дәлелдеп жеткізу.

 

Когнитивті – білім компетенциясы:

тілдік құбылыстарды игертуде айқындалған мақсат негізінде дидактикалық ұстанымдарды жетілдіру; жаңа сөздер мен сөз тіркестерінің аудармасын беріп, қазақша өз ойын еркін жеткізуге, грамматикалық тұлғалар мен категорияларды дұрыс қолдануға үйрету.

 

Операционалды – дағды компетенциясы:

өзіндік ой-пікірін дәйекті жеткізуге, жүйелі айта білуге дағдыландыру.

Коммуникативті компетенция: медициналық атаулардың қазақша баламасын дұрыс қолданып, сөйлеу дағдыларын қалыптастыру.

Өзін-өзі дамыту компетенциясы:

мәтінді өз бетінше баяндауға үйретіп, ой – өрісін дамыту, коммуникативтік дағдыларын қалыптастыру; жаңа ақпараттар арқылы өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын жетілдіру; дамыта оқытудың жаңа технологиясын игертуге негіз болатын қатысымдық тұлғаларды (сөйлем, мәтін) дұрыс қолдана білу.

 

4.Негізгі ұғымдар:

Ғасыр дерті, ресми түрде, иммундық қызметінің әлсіреуі, тазартылмаған аспап, мойынның арты, бұғана үсті, қолтық асты, шаптың лимфа түйіндері, өлім қаупіне апару, дәріні жасау, жасушалардың зақымдануы, толық сауықтыру, жиі кездесу, дұрыс пайдаланбау, көкбауырдың ісінуі, эпидемиялық жолмен, қауіпті ауру;сабақтасқұрмалас сөйлем туралы түсінік, олардың жасалу жолдары, қолданыстағы көрінісі.

 

5. Сабақты өткізу жоспары (уақыты, минут)

Ұйымдастыру кезеңі (5мин.)

Үй тапсырмасын сұрау (45 мин.)

Жаңа сабақ;

Грмматикалық тақырып бойынша жұмыс (25 мин.)

Лексикалық материалмен жұмыс

Мәтін алдындағы жұмыс (10 мин.)

Мәтін бойынша жұмыс (25мин.)

Мәтіннен кейінгі жұмыс (15 мин.)

Жаңа сабақты қорыту (10 мин.)

Студенттің білімін бақылау (10 мин.)

Студенттің білімін бағалау (5 мин.)

6.Өткізу түрі:ізденіс сабақ

7.Білім берудің және оқытудың әдіс-тәсілдер: Сұрақ-жауап, әңгімелесу, салыстыру, түсіндіру, жаттығу, сөздік, пікірталас, оқулықпен жұмыс, аударма жұмысын жасату, топпен жұмыс, ой толғау, жинақтау.

8.Көрнекі құралдар:ЖИТС -ке арналған кесте, құрмалас сөйлем жазылған кесте, үлестірмелі парақшалар, сызбалар, суреттер.

 







Дата добавления: 2015-09-04; просмотров: 2200. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...

Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...

ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ МЕХАНИКА Статика является частью теоретической механики, изучающей условия, при ко­торых тело находится под действием заданной системы сил...

Теория усилителей. Схема Основная масса современных аналоговых и аналого-цифровых электронных устройств выполняется на специализированных микросхемах...

Реформы П.А.Столыпина Сегодня уже никто не сомневается в том, что экономическая политика П...

Виды нарушений опорно-двигательного аппарата у детей В общеупотребительном значении нарушение опорно-двигательного аппарата (ОДА) идентифицируется с нарушениями двигательных функций и определенными органическими поражениями (дефектами)...

Особенности массовой коммуникации Развитие средств связи и информации привело к возникновению явления массовой коммуникации...

Весы настольные циферблатные Весы настольные циферблатные РН-10Ц13 (рис.3.1) выпускаются с наибольшими пределами взвешивания 2...

Хронометражно-табличная методика определения суточного расхода энергии студента Цель: познакомиться с хронометражно-табличным методом опреде­ления суточного расхода энергии...

ОЧАГОВЫЕ ТЕНИ В ЛЕГКОМ Очаговыми легочными инфильтратами проявляют себя различные по этиологии заболевания, в основе которых лежит бронхо-нодулярный процесс, который при рентгенологическом исследовании дает очагового характера тень, размерами не более 1 см в диаметре...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.015 сек.) русская версия | украинская версия