Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Рознаскланяльныя назоўнікі





Да рознаскланяльных у сучаснай беларускай мове адносяцца наступныя групы назоўнікаў:

назоўнікі, якія з'яўляюцца назвамі маладых істот: дзіця, цяля (цялё), птушаня (птушанё);

тры назоўнікі на -мя: імя, племя, стрэмя;

назоўнікі мужчынскага роду з канчаткам –а (-я) тыпу бацька, стараста, дзядуля, старшыня, а таксама назоўнікі агульнага роду тыпу плакса, забіяка, ціхоня, калі яны абазначаюць асоб мужчынскага полу.

 

Заўвага. Аўтары некаторых дапаможнікаў па беларускай мове адносяць назоўнікі мужчынскага роду з канчаткам -а(-я), а таксама назоўнікі агульнага роду да 1-га скланення. На гэта няма дастатковых падстаў: у сучаснай беларускай мове такія на­зоўнікі ва ўскосных склонах маюць канчаткі, ўласцівыя часткова 1-му, часткова 2-му скланенню.

 

Назоўнікі, якія з'яўляюцца назвамі маладых істот, у назоўным і вінавальным склонах адзіночнага ліку маюць канчатак -я(-ё): ягня (ягнё), жарабя (жарабё), звераня (зверанё). У родным, давальным і месным скло­нах адзіночнага ліку яны маюць канчатак , г. зн. змяняюцца, як назоўнікі 3-га скланення; у творным склоне ўжываюцца з канчаткам -ём, як назоўнікі 2-га скланення.

У родным і вінавальным склонах множнага ліку назоўнікі — назвы маладых істот маюць нулявы канчатак: цялят, птушанят. Ва ўскосных склонах адзіночнага ліку, апрача вінавальнага і творнага, у іх паяўляецца суфікс -яц-, а ва ўсіх склонах множнага ліку -ят- (выключэнне: дзяцей).

Рознаскланяльныя назоўнікі ніякага роду імя, племя, стрэмя пры скланенні могуць набываць суфікс -ен- і змяняцца без яго: імя і імені, племя і племені; імю і імені, племю і племені; імем і іменем, племем і племенем. Склонавыя формы без суфікса (імя, імю, імем) не адрозніваюцца ад форм назоўнікаў 2-га скланення; пры наяўнасці -ен- яны супадаюць з формамі назоўнікаў, што абазначаюць назвы маладых істот: родны, давальны і месны склоны маюць канчатак : імені, племені, творны — -ем: іменем, племенем.

У множным ліку назоўнікі імя, племя, стрэмя ўжываюцца з суфіксам -ён-: імёны — імёнаў, імёнам, плямёны — плямёнаў, плямёнам, страмёны — страмёнаў, страмёнам.

Скланенне назоўнікаў мужчынскага роду на -а(-я) у беларускай мове адрозніваецца ад скланення назоўнікаў жаночага роду (у рускай мове ніякага адрознення ў склонавых канчатках гэтых назоўнікаў няма; параўн. тёте — дяде, тётей — дядей, с бабушкой и дедушкой). Асноўнае адрозненне пры гэтым выяўляецца ў давальным, месным і творным склонах. У родным і вінавальным склонах назоўнікі мужчынскага роду маюць такія самыя канчаткі, што і назоўнікі жаночага роду: у родным — -ы, -і: старасты, бацькі, старшыні, у вінавальным — -у(-ю): старасту, бацьку, старшыню.

Канчаткі творнага склону назоўнікаў мужчынскага роду вызначаюцца характарам асновы і націскам: пасля цвёрдых зычных у ненаціскным становішчы яны маюць канчатак -ам: старастам, бацькам, у націскным — -ою: тамадою, Кузьмою; пасля мяккіх зычных адпаведна — -ем: Пецем, дзядулем і -ёй(-ёю): старшынёй, суддзёю.

Ад асновы і націску залежаць таксама канчаткі давальнага і меснага склонаў гэтых назоўнікаў: канчатак маюць назоўнікі з цвёрдаю асновай: стараста — старасту, пры старасту, мужчына — мужчыну, пры мужчыну; — з мяккаю асновай: Пеця — Пецю, пры Пецю, дзядуля — дзядулю, пры дзядулю. Словы, якія ўтрымліваюць націск на канчатку, у давальным і месным склонах канчаюцца на : тамада — тамадзе, пры тамадзе. У назоўніках з мяккаю асновай пры націскным канчатку (старшыня, суддзя) дапускаюцца варыянтныя канчаткі або : перадаць старшыню і старшыні, гаварыць пры суддзю і пры суддзі.

Гэтаксама скланяюцца і назоўнікі агульнага роду тыпу плакса, забіяка, ціхоня, калі яны абазначаюць асоб мужчынскага полу: плакса — плаксам, пры плаксу, за­біяка — забіякам, пры забіяку, ціхоня — ціхонем, пры ціхоню. Выключэнне: назоўнік сірата, склонавыя канчат­кі якога не залежаць ад полу асобы, што абазначаецца гэтым словам.

 







Дата добавления: 2015-09-04; просмотров: 12212. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!




Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...


Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...


ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ МЕХАНИКА Статика является частью теоретической механики, изучающей условия, при ко­торых тело находится под действием заданной системы сил...


Теория усилителей. Схема Основная масса современных аналоговых и аналого-цифровых электронных устройств выполняется на специализированных микросхемах...

Методы анализа финансово-хозяйственной деятельности предприятия   Содержанием анализа финансово-хозяйственной деятельности предприятия является глубокое и всестороннее изучение экономической информации о функционировании анализируемого субъекта хозяйствования с целью принятия оптимальных управленческих...

Образование соседних чисел Фрагмент: Программная задача: показать образование числа 4 и числа 3 друг из друга...

Шрифт зодчего Шрифт зодчего состоит из прописных (заглавных), строчных букв и цифр...

Гидравлический расчёт трубопроводов Пример 3.4. Вентиляционная труба d=0,1м (100 мм) имеет длину l=100 м. Определить давление, которое должен развивать вентилятор, если расход воздуха, подаваемый по трубе, . Давление на выходе . Местных сопротивлений по пути не имеется. Температура...

Огоньки» в основной период В основной период смены могут проводиться три вида «огоньков»: «огонек-анализ», тематический «огонек» и «конфликтный» огонек...

Упражнение Джеффа. Это список вопросов или утверждений, отвечая на которые участник может раскрыть свой внутренний мир перед другими участниками и узнать о других участниках больше...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2025 год . (0.012 сек.) русская версия | украинская версия