- VIII ғасырдағы жазба деректерде наймандар өмір сүрген өңір: Орхон өзені мен Алтай тауының аралығы.
- «Найман» сөзінің монғол тіліндегі мағынасы: «Сегіз».
v Найман тайпалық одағы құрамына 8 тайпа кірген.
- Найман мемлекетінің аты шыға бастаған кез: ХІІ ғасырдың екінші жартысы.
- Найман мемлекетінің орталығы – Орхон өзенінің бойындағы Балықтықаласы.
- Найман мемлекеті дами бастады: Наркеш Дайын хан (1160-1203 ж.) кезінде.
v Егін шаруашылығы дамып, отырықшы қалалық өмір салты орын алды.
- Наркеш Дайын ханның інісі Инанч-білге:
R Халықты өз төңірегінде топтастыра білген ол елді өнерге, бейбіт өмір салтына тартады.
R Наймандар қарақытайлардың; үстемдігінен құтылады.
R Басқа елдермен сауда қатынасын дамытуға көңіл бөледі.
R Найман одағының басын қосып, Найман мемлекетін күшейтеді.
- Наймандар қарақытайлардың үстемдігінен құтылды Білге ханның тұсында.
- Инанч-білгеге халықтың «Білге хан» деген атақ беру себебі: Бейбіт өмірге тартқаны үшін.
- Білге хан қайтыс болғаннан кейін билік үшін таласқан ханның екі ұлы: Бұйрық; пен Даян [1].
- Нәтижесінде найман хандыығы екіге бөлінді:
v Даян хан далалық өлкеде билік етті.
v Бұйрық хан Алтайдың Қара Ертісіндегі Орүнгу маңын мекендейді.
- Найман мемлекетіне қарсы одақтасқан елдер: Монғолдар мен керейлер.
- 1199 жылы Алтай өңіріндегі Үліңгір көлінің маңында Шыңғыс хан мен керейіттер ханы Ван Бұйрықты жеңеді. Бұйрық хан Енисей қырғыздарына қарай қашады.
- 1201 жылы Шыңғысханға қарсы одақ құрған тайпалар: Қырғыз, меркіт, найман.
- 1201 жылы одақтас күш Шыңғысхан мен Ван хан әскерлерінен ойсырай жеңіліске ұшыраған жер: Соғақ суаты.
- 1201 жылы Шыңғысханнан жеңіліс тапқан Бұйрық хан жылжыды: Алтайдың оңтүстігіне.
v Шыңғысхан әскері оны қолға түсіріп, жазалайды.
- Монғолдар Даян ханды біржола жеңді: 1204 жылы.
- Найман ханы Даянның ұлы: Күшлік.
- 1204 жылы Шыңғысханнан біржола жеңіліс тапқан наймандар, Күшліктің басшылығымен Жетісуға қоныс аударды.
- 1208 жылы ШыңғысханЕртіс жағасында наймандар мен меркіттердің бірлескен күшін тас-талқан қылады. Одан кейін Күшлік бастаған бұл тайпалар Жетісуға қарай босады.
- Наймандар Жетісудағы билікті қарақытайлардан тартып алды: 1212 жылы.
& 1218 жылы Шыңғыс хан Күшлікке қарсы әйгілі қолбасшысы Жебе ноян басқарған күшті әскерін жіберді. Жебе ноян Қарақытай еліне жетісімен, баршаға дін, сенім бостандығын жариялады. Бұған дейін де өзіне мұсылмандарды қарсы қойып алған Күшлік шайқастарда шыңдалып келген моңғол әскерлерінің екпініне төтеп бере алмады. Тас-талқан болып жеңіліп, Алтай тауларына қарай қашты. Бірақ Жебе ноян оны қоймай қуалап жүріп, ақыры Сарыкөл маңында қолға түсіріп, өлтіріп тынады.
