- Жалайыр тайпаларының өмір сүрген жерлері: Селенгі, Хилок өзендерінің бойы және Орхон өзенінің жоғарғы ағысы, Қарақорым таулы қыраттары.
- Монғол деректері бойынша жалайыр тайпалары: Он бөліктен тұрған.
- «Алтын шежіренің» жазуы бойынша Шыңғысханның жалайыр тайпасының ішіндегі ең жақын адамы болған атақты ақын, шешен, әрі батыр: Мұқылай.
v Хан өзіне көрсеткен адал қызметі үшін оған «күй үн чінсан тәйжі» (ұлы бек) деген атақ беріп, сол қанатының түменін басқартқан.
- Шыңғысханның серттескен ең жақын досы (андасы), кейін қас жауы болған жалайыр тайпасының өкілі: Жамұқа.
- Шыңғысхан керейіттер ханы Торымен одақ құрып, Жамұқаны жеңіп, жалайырларды қол астына қаратты: 1201 күзінде.
? «Жалайырлар Шыңғысханның қолға түсірген тұтқындары... Олар өздерінің адал қызметтері арқылы монғолдарға сіңісіп кеткен» деп «Түрік шежіресі» атты еңбекте жазған тарихшы: Әбілғазы хан.
? Қадырғали Қосымұлы Жалаири: «Шыңғыс хан заманында Сартақ ноян болған. Оның ұлы – Жалайыр Саба. Оның ұрпағы – Жалайыр Тебре бек. Оның ұрпағы – Айтөле бек. Ол атақты адам болған, Ұрұс ханның сол қолын басқарған. Ол Алаш мыңы үш сан ел еді. Олардың ішінде үлкені тарақ таңбалы жалайыр» дейді.
- Қазақ халқының құрамына кірген жалайырлардың орналасқан аймағы: Жетісу.
Ø Қоғамдық құрылысы
- Әскери басқару ХІІ ғасырдың өзінде ондық, жүздік, мыңдық, түмен (он мыңдық) бөліктерге бөлінген.
41. Жалайырларда мыңбасылары мен түменбасын сайлаған: Хан.
- Ұлыстардың ішкі істерін басқаратын адамдардың лауазымы: Шерби.
v Бұл атақ пен лауазым иелерін хан өзі тағайындаған.
- Найман мен керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған: Іс-қағаздарын жүргізу.
- Наймандар мен керейіттердегі өсіру басым болған малдың түрі жылқы.
