Діни наным–сенімдер

1. Ислам діні Қазақстанда VIII ғасырда тарай бастағанымен, халықтың жүрек түкпіріне ХІХ ғасырдың аяғына дейін толық жете қоймағандығы туралы жазылған «Ислам діні» мақаласының авторы, қазақтың тұңғыш ғалымы: Ш.Уалиханов.
2. «Дешті уалаяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді» - деп жазған Өтеміс қажының кітабының аты: «Шыңғыснама».

v «Шыңғыснаманың» авторы: Өтеміс қажы.

1. XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлген хандар: Өзбек хан, Тоғылық-Темір хан.
2. XIV ғасырда мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан: Тоғылық-Темір хан.
3. Қазақстанда ислам дінінің тез қанат жая бастауының тағы бір себебі: ислам дінінің суфизм тармағының таралуы.

v Себебі суфизмнің кейбір идеялары мен әдет-ғұрыптары шаманизмнің наным-сенімдеріне жақын болған.

1. Қуаңшылық жылдары, қасиетті бұлақ басына ақ құйып көктен жаңбыр сұрау ырымының атауы: Тасаттық;.
2. Тіл-көз тиюге қарсы, киелі аң-құстың тісінен, тырнағынан, қауырсынынан жасалып, мойынға тағылған зат: Бойтұмар.
3. Қазақстанның байырғы тұрғындарының түсінігіндегі аспан әлемінің мағынасы: Көк тәңірі.
4. Отпен тазарту ырымының атауы: «аластау».
5. Қазақ хандығында үстемдік еткен, әлемдік діндердің бірі ислам.
6. Қазақтар ресми түрде ислам дінін ұстанды: XVI-XVII ғғ;.
7. XIV-XV ғасырларда Қазақстан жерінде өмір сүрген халықтар арасында екі діннің наным-сенімдері қатар өмір сүрді. Бұл діндер: Ислам діні мен шаманизм.

 

Ø Қазақстанның XIV–XV ғасырлардағы сәулет өнері

1. XIV-XV ғасырлардағы сәулет өнерінің тамаша үлгісін көрсеткен кесене: Дәуітбек кесенесі, Тектұрмас.
2. Көне Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде, Сырдария өзеніне жақын орналасқан кесене: Арыстан баб кесенесі.
3. Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрген уақыт: VII-VIII ғасырларда.
4. Құлап қалған Арыстан баб күмбезін XIV ғасырда қайта салғызған: Әмір Темір.
5. Арыстан баб кесенесіндегі бөлмелер саны: 2.
6. Ислам дінінің көрнекті өкілі, әрі уағыздаушы, әрі ақын: Қожа Ахмет Йасауи.
7. Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің ғажайып туындысы: Қожа Ахмет Иассауи кесенесі.
8. Қожа Ахмет Йасауи кесенесі орналасқан қала: Түркістан.
9. Қожа Ахмет Йасауи кесенесін салуға Әмір Темір бұйрық берген жыл: 1397 ж.
10. Қожа Ахмет Йасауи кесенесінде залдың ортасында тұрған үлкен тайқазан жасалған жыл: 1399 ж.
11. Қожа Ахмет Йасауи кесенесіндегі ең негізгі бөлме: Кітапхана.
12. Қожа Ахмет Йасауи кесенесіндегі басты бөлме: көрхана.
13. Қожа Ахмет Йасауи кесенесінің биіктігі: 37,5 м.
14. Қожа Ахмет Йасауи кесенесіндегі үлкенді-кішілі бөлмелер саны: 35
15. XV ғасырдың екінші жартысында салынып жартылай сақталған ескерткіш: Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі.
16. Рабиға Сұлтан Бегім кесенесіндегі бөлмелер саны: 5 (бес).
17. Рабиға Сұлтан Бегімнің басына қойылған құлпы тасы табылған жер: Ахмет Иассауи күмбезінің ішінен.

v Рабиға Сұлтан Бегім Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы, 1485 жылы қаза болған.

1. Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің; жағасында салынған кесене: Алаша хан кесенесі.

v XIV-XV ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалған ескерткіш.

v Қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі (таңдай, жүрекше) кең қолданылған кесене.

1. Алаша хан кесенесінің қабырғалары: Сыртқы жағынан кереге көзді кілем тәрізді.
2. Ақ Орданың орталығы Сығанақ қаласының маңында, Төменарық кентінің солтүстік-батысында 8 км жерде орналасқан бір күмбезді кесене: Көккесене.
3. Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілді қыштан, кілем өрнегі үлгісіне ұқсатып қаланған кесене: Көккесене.

v Көккесенеде Әбілқайыр хан жерленген.

1. Шыңғыс ханның үлкен ұлына соғылған кесене атауы: Жошы хан кесенесі.
2. Қолданбалы өнердің ғажайып үлгілері қолданылған ғимараттар: Қожа Ахмет Иассауи кесенесі, Көккесене, Алаша хан.
3. Жеріміздегі сәулет өнерінің орта ғасырларда биік деңгейде болғандығының дәлелі: Құрылыс материалдарының жоғары сапалы болуы.
4. XIV-XV ғасырларда сәулет өнерінде қалыптасқан жаңа үлгілер: Ғимаратты күмбез шатырмен жабу.

 

Ø Қазақ хандығының XVI-XVII ғасырлардағы экономикалық жағдайы

1. Көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан қазақтардың төрт кезеңге бөлінген жайылымы: Маусымдық жайылым.
2. XVI-XVII ғасырларда қазақтар шаруашылығының таза малмен айналысатын түрі: Көшпелі.
3. XVI-XVII ғасырларда түйе мен қой-ешкілер үшін қыстық жайылымға таңдалған жер: Қызылқұм шөлі.
4. Қыста көшіп-қонған қазақ ауылдары үшін ең қауіптісі: Жұт.

v Малға түрлі жұқпалы аурулар тиген: ешкіге–кебенек, қойға–топалаң, сиырға–қарасан, жылқыға–жамандат, түйеге–ақшелек.

1. Көшпелі мал шаруашылығымен айналысқан қазақтар үшін көктем кезіндегі маңызды іс: Мал төлдету.
2. Көктемгі көштің қозғалуы жас төлдердің жағдайына байланысты ұзақтығы: 8-10 шақырым.
3. Көктемгі көштің қозғалуы жас төлдердің жағдайына байланысты ұзақтығы күніне 8-10 шақырымнан аспады. Осындай көшке берілген атау: «Қозы көш».
4. Көктеуден жайлауға көшу басталған мерзім: Мамыр айының басы.
5. XVI-XVII ғасырларда қазақтар жайлауға көшерде салмақты, көлемді ауыр жүктеді: Көмбеге, қоймаға жасырып тығып кетті.
6. Маусым айының аяғында тоқтыларды тереңдеу судан айдап өткізу: «тоғыту».
7. Қозылардың жүнін қырқатын мезгіл: «Қозы күзем».

v Қой мен ешкіден – жүн, түбіт, жылқыдан – қыл, түйеден – шуда алынады.

1. Көшпелі қазақтар суық басталысымен жайлаудан көшті: Күзеуге.
2. Күздеудегі малшы ауылдар қыстауға көшуге әзірленді: Қараша айының соңында.
3. Көшіп-қонуға күш-көлігі жоқ, жайлауға апаратын малы жоқ, егіншілікпен айналысқан кедейлер: Жатақтар.
4. Түйенің сүтінен жасалатын емдік қасиеті бар сусын: шубат.
5. Қазақ халқының өмірінде ертеден дамыған қолданбалы өнеріне жатпайтын кәсіп: жерді суландыру.
6. Дешті Қыпшақ үшін «сауда аймағы» болған қала: Сығанақ;

v Қасым ханның тұсында хандықтың ордасына айналды.

1. Йасы қаласы Түркістан атанған уақыт: XIV ғасыр.
2. XVII ғасырдың екінші жартысындағы қазақ хандығының астанасы: Түркістан.

v Түркістан қаласы Қазақ хандығына өтті: XVII ғ. екінші жартысы.

1. Есім хан мен Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенелері орналасқан қала Түркістан.
2. Тәуекел ханның тұсында берік қамал, ірі сауда орталығына айналған қала: Сауран.
3. Сауран қаласы Қазақ хандығына түпкілікті өтті: XVI ғасырда.

v Сауран үшін Өбек пен Қазақ хандығының арасында 1 (бір) ғасырға созылған қанды шайқастар болды.

1. Сайрам қаласының XVI ғасырдың аяғында экономикалық жағынан құлдырау себебі: Жоңғар шапқыншылығы.
2. Тарихи деректерде VIII ғасырдың басынан Тарбанд (Трабан) атауымен белгілі болған қала: Отырар.
3. Моңғол шапқыншылығынан кейін қайта жанданып, XVII ғасырға дейін өмір сүрген қала: Отырар.

v V-XV ғасырларда Арал бойындағы көшпелі тайпалармен сауда-саттық жүргізіп тұрған орталық болған.

v Отырар қаласына жақын жерде А.Йасауидің рухани ұстазы Арыстан бабтың кесенесі орналасқан.

1. XVII ғасырдың аяғында Қазақстандағы қалалардың құлдырауының себебі: Жоңғар шапқыншылығы мен Орта Азия хандықтарының жорықтары.