Студопедия — Бабындағы нақис
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Бабындағы нақис






يَرْمِى رَمَى масдары رَمْىٌ және رِمَايَةٌ (лақтыру). Төмендегі 12 сөз формалары масдардан жасалады:

1) رَمَى – мазий 7) اِرْمِ – амр хазир
2) يَرْمِى – музариъ 8) لِيَرْمِ – амр ғайиб
3) رَامٍ – исм фаъил 9) لاَ تَرْمِ – нахий
4) مَرْمِىٌّ – исм мафъул 10) مَرْمًى – исм заман, исм макан
5) لَمْ يَرْمِ – жахд 11) مِرْمًى – исм алат
6) لاَ يَرْمِ – нафий 12) أَرْمَى исм тафзил

رَمَى негізінде رَمَىَ болған. (ى) әрпінің харакаты бар, оның алдында фатха бар, сондықтан (ى) әрпі (ا) әрпіне өзгертілген - رَمَى:

رَمَى؛ رَمَيَا؛ رَمَوْا؛ رَمَتْ؛ رَمَتَا؛ رَمَيْنَ؛ رَمَيْتَ؛ رَمَيْتُمَا؛ رَمَيْتُمْ؛ رَمَيْتِ؛ رَمَيْتُمَا؛ رَمَيْتُنَّ؛ رَمَيْتُ؛ رَمَيْنَا.

Өткен шақ етістігінің үш жіктелуінде де үшінші түбір әріп (ل орнындағы) түсіп қалған: 1) ғайибийн; 2) ғайиба; 3) ғайибатайн. رَمَوْا негізінде رَمَيُوا. Мұнда (ـيـ) әрпінің харакаты бар, ал оның алдында фатха келген, сондықтан (ـيـ) әрпі (ا) әрпіне өзгертілген: رَمَاْوْا. (ا) және (و) аралығында бірінен соң бірі келетін екі сүкун пайда болды. (ا) түсіп қалған: رَمَوْا.

رَمَتْ және رَمَتَا негізінде رَمَيَتْ және رَمَيَتَا болған. Мұнда (ـيـ) әрпінің харакаты бар, ал оның алдында фатха келген. Сондықтан (ـيـ) әрпі (ا) әрпіне өзгертілген: رَمَاْتْ және رَمَاتَا. (ا) және (ت) аралығында бірінен соң бірі келетін екі сүкун пайда болды. (ا) түсіп қалған: رَمَتْ және رَمَتَا.

رَمَاتَا сөзінде (ت) әрпі негізінде сүкунды болған. Мұнда оған екілік түрдің белгісі (ا) қосылғандықтан, фатха қойылған. Әңгіме етістіктің бұрынғы алғашқы қалпы сөз болып отыр.

Мажхул رَمَى - رُمِىَ:

رُمِىَ؛ رُمِيَا؛ رُمُوا؛ رُمِيَتْ؛ رُمِيَتَا؛ رُمِينَ؛ رُمِيتَ؛ رُمِيتُمَا؛ رُمِيتُمْ؛ رُمِيتِ؛ رُمِيتُمَا؛ رُمِيتُنَّ؛ رُمِيتُ؛ رُمِينَا.

 

Өткен шақ етістігінің ырықсыз етісінің бір жіктелуінде үшінші түбір әріп (ل орнындағы) түсіп қалған: رُمُوا негізінде رُمِيُوا болған.

Мұнда замма (ـيـ) үшін айтуға қиындық тудырады. ي әрпінің заммасы харакаты алып тасталған алдыңғы әріпке ауыстырылады: رُمُيْوْا. Екі сүкун (ـيـ) және (و) әріптерінің арасында бірінен соң бірі келді. Сондықтан (ـيـ) әрпі түсіп қалған: رُمُوا.

يَرْمِى негізінде يَرْمِىُ. Мұнда замма (ـيـ) үшін айтуға қиындық тудырады. ي әрпінің заммасы түсіп қалады: يَرْمِى. Осы-келер шақ етістігінің негізгі етісі төмендегідей жіктеледі:

يَرْمِى؛ يَرْمِيَانِ؛ يَرْمُونَ؛ تَرْمِى؛ تَرْمِيَانِ؛ يَرْمِينَ؛ تَرْمِى؛ تَرْمِيَانِ؛ تَرْمُونَ؛ تَرْمِينَ؛ تَرْمِيَانِ؛ تَرْمِينَ؛ أَرْمِى؛ نَرْمِى.

Музариъ етістігінің негізгі етісінің үш жіктелуінде де үшінші түбір әріп (ل орнындағы) түсіп қалған: 1) ғайибийн; 2) мухатабийн; 3) мухатаба. يَرْمُونَ және تَرْمُونَ негізінде يَرْمِيُونَ және تَرْمِيُونَ. Мұнда замма (ـيـ) үшін айтуға қиындық тудырады. ي әрпінің заммасы харакаты алдын-ала алып тасталған алдыңғы әріпке ауыстырылады: يَرْمُيْوْنَ және تَرْمُيْوْنَ. (ـيـ) және (و) әріптерінің арасында бірінен соң бірі келетін екі сүкун пайда болды. (ـيـ) түсіп қалған: يَرْمُونَ және تَرْمُونَ.

تَرْمِينَ негізінде تَرْمِيِينَ. Мұнда кәсра (ى) үшін айтуға қиындық тудырады. (ـيـ) әрпінің кәсрасы түсіп қалған: تَرْمِيْيْنَ. Екі (ـيـ) әріптерінің арасында бірінен соң бірі келетін екі сүкун пайда болды. Алғашқы (ـيـ) түсіп қалады: تَرْمِيْيْنَ. Мухатаба және мухатабат бірдей. Алайда мухатабатта үшінші түбір әріп (ل орнындағы) түсіп қалмаған.

Осы-келер шақ етістігінің ырықсыз етісі - يُرْمَى:

يُرْمَى؛ يُرْمَيَانِ؛ يُرْمَوْنَ؛ تُرْمَى؛ تُرْمَيَانِ؛ يُرْمَيْنَ؛ تُرْمَى؛ تُرْمَيَانِ؛ تُرْمَوْنَ؛ تُرْمَيْنَ؛ تُرْمَيَانِ؛ تُرْمَيْنَ؛ أُرْمَى؛ نُرْمَى.

يُرْمَى негізінде يُرْمَىُ. Мұнда (ـيـ) әрпінің харакаты бар, ал оның алдында фатха келген. Сондықтан (ـيـ) әрпі (ا) әрпіне өзгертілген: يُرْمَى.

يَرْمِى رَمَى исм фаъилы– رَامٍ:

رَامٍ؛ رَامِيَانِ؛ رَامُونَ؛ رَامِيَةٌ؛ رَامِيَتَانِ؛ رَامِيَاتٌ = رَوَامِى.

رَامٍ негізінде (رَامِيُنْ) رَامِىٌ болған. Мұнда замма (ى) үшін айтуға қиындық тудырады. (ـيـ) әрпінің заммасы түсіріледі: رَامِيْن. (ـيـ) және танвин арасында екі сүкун пайда болды. (ـيـ) түсіріледі: رَامٍ = رَامِنْ.

رَامُونَ эълалы يَرْمُونَ эълалына ұқсас келеді.

Исм мафъулы – مَرْمِىٌّ:

مَرْمِىٌّ؛ مَرْمِيَّانِ؛ مَرْمِيُّونَ؛ مَرْمِيَّةٌ؛ مَرْمِيَّتَانِ؛ مَرْمِيَّاتٌ = مَرَامِى

مَرْمِىٌّ негізінде مَرْمُوىٌ. (و) және (ى) бір сөзде қатар келіп тұр, оның бірі сүкунды, екіншісі – харакатты. Сондықтан (و) әрпі (ى) әрпіне өзгереді: مَرْمُيْىٌ. Ассимиляцияға (идғам) қажеттілік туды. Бірінші (ـيـ) әрпі соңғы (ى) әрпіне кірігіп кетеді: مَرْمُىٌّ.

(ى) әрпін сақтап қалу үшін оның алдына кәсра қойылады: مَرْمِىٌّ. Басқа жіктелулердің барлығында да осы әдіс қолданылады.

Қағида: Егер(و) және (ى) бір сөзде қатар келіп, біріншісі сүкунды болса, онда (و) әрпі (ى) әрпіне өзгереді.

Бұл қағиданы қолданудың 4 шарты бар:

1) Екі әріп те басқа әріптерден жасалмаған болуы керек. Мысалы, سُويِرَ және دِيوَانٌ сөздеріндегідей, (و) – алифтен, (ى) – уаудан жасалмауы керек. سُويِرَ негізінде سُاَيِرَ, ал دِيوَانٌ – دِوْوَانٌ..

2) Сөз أَفْعَلُ қалыбында болмауы керек. Мысалы, أَيْوَمُ (айдың соңғы күні).

3) Сөз жалқы есім болмауы керек. Мысалы, حَيْوَةٌ – адамның есімі.

4) (يـ) әрпі кішірейткіш (يـ) болмауы керек. Мысалы, جُدَيْوَلٌ (шағын кесте).

Жахд етістігінің негізгі етісі - لَمْ يَرْمِ:

لَمْ يَرْمِ؛ لَمْ يَرْمِيَا؛ لَمْ يَرْمُوا؛ لَمْ تَرْمِ؛ لَمْ تَرْمِيَا؛ لَمْ يَرْمِينَ؛ لَمْ تَرْمِ؛ لَمْ تَرْمِيَا؛ لَمْ تَرْمُوا؛ لَمْ تَرْمِي؛ لَمْ تَرْمِيَا؛ لَمْ تَرْمِينَ؛ لَمْ أَرْمِ؛ لَمْ نَرْمِ

Жахд етістігінің мажхулы музариъат қосымшасына замма (ـُ), ал (م) әрпіне фатха (ـَ) белгісін қосу арқылы жасалады: لَمْ يُرْمَ. Бұл да негізгі етіс сияқты жіктеледі. Нафий етістігінің маълум және мажхулы музариъ етістігінің маълум және мажхулы сияқты жіктеледі.

Амр хазир – اِرْمِ:

اِرْمِ؛ اِرْمِيَا؛ اِرْمُوا؛ اِرْمِي؛ اِرْمِيَا؛ اِرْمِينَ

تَرْمِى – мухатаб. Соңғы әріп (ي) әлсіз болғандықтан түсіп қалады: تَرْمِ. Содан соң музариъат қосымшасы (تـ) түсіріледі. Музариъат қосымшасынан кейін тұрған әріп сүкунды, сондықтан екінші түбір әріпке (ع орнындағы) назар аударамыз: ол кәсра белгісінде тұр. Соған орай жасалып жатқан амр хазир етістігінің алдынан кәсралы һамза қойылады: اِرْمِ.

Амр хазирге нун таъкид хафийфа қосылғанда, ол төмендегідей жіктеледі:

اِرْمِيَنْ ؛ اِرْمُنْ ؛ اِرْمِنْ.

Амр ғайибке нун таъкид сакийла қосылғанда, ол төмендегідей жіктеледі:

اِرْمِيَنَّ؛ اِرْمِيَانِّ؛ اِرْمُنَّ؛ اِرْمِنَّ؛ اِرْمِيَانِّ؛ اِرْمِينَانِ.

Амр ғайиб және нахийдың негізгі және ырықсыз етістері жахд етістігінің тиісті етістеріндегідей жіктеледі:

Исм заман және исм маканы: مَرْمًى:

مَرْمًى؛ مَرْمَيَانِ؛ مَرَامِى

مَرْمًى негізінде مَرْمَىٌ. Мұнда (ى) әрпінің харакаты бар, ал оның алдында фатха келген. Сондықтан (ى) әрпі (ا) әрпіне өзгертілген: مَرْمَيُنْ- مَرْمَاْنْ. (ا) және танвин (ـٌ) арасында бірінен соә бірі келген екі сүкун пайда болды. (ا) түсіріледі: مَرْمًى.

Исм алат – مِرْمًى:

مِرْمًى؛ مِرْمَيَانِ؛ مَرَامِى.

Бұл жіктелулердің эълалы исм заман және исм макан эълалдарына ұқсас. Исм алат та مِفْعَالٌ қалыбында тұрады:

مِرْمَاءٌ؛ مِرْمَاآنِ؛ مَرَامِىُّ.

مِرْمَاءٌ негізінде مِرْمَاىٌ болған. (ى) әрпі қосымша (ا) әрпінен кейін келген, сондықтан (ى) әрпі (ء) әрпіне өзгертіледі: مِرْمَاءٌ.

Исм тафзил أَرْمَى:

أَرْمَى؛ أَرْمَيَانِ؛ أَرْمَوْنَ؛ رُمْيَى؛ رُمْيَيَانِ؛ رُمْيَيَاتٌ.

أَرْمَى және أَرْمَوْنَ сөздерінің эълалы رَمَى және رَمَوْا сөздерінің эълалына ұқсас болып келеді.







Дата добавления: 2015-09-07; просмотров: 495. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Практические расчеты на срез и смятие При изучении темы обратите внимание на основные расчетные предпосылки и условности расчета...

Функция спроса населения на данный товар Функция спроса населения на данный товар: Qd=7-Р. Функция предложения: Qs= -5+2Р,где...

Аальтернативная стоимость. Кривая производственных возможностей В экономике Буридании есть 100 ед. труда с производительностью 4 м ткани или 2 кг мяса...

Вычисление основной дактилоскопической формулы Вычислением основной дактоформулы обычно занимается следователь. Для этого все десять пальцев разбиваются на пять пар...

МЕТОДИКА ИЗУЧЕНИЯ МОРФЕМНОГО СОСТАВА СЛОВА В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ В практике речевого общения широко известен следующий факт: как взрослые...

СИНТАКСИЧЕСКАЯ РАБОТА В СИСТЕМЕ РАЗВИТИЯ РЕЧИ УЧАЩИХСЯ В языке различаются уровни — уровень слова (лексический), уровень словосочетания и предложения (синтаксический) и уровень Словосочетание в этом смысле может рассматриваться как переходное звено от лексического уровня к синтаксическому...

Плейотропное действие генов. Примеры. Плейотропное действие генов - это зависимость нескольких признаков от одного гена, то есть множественное действие одного гена...

Различия в философии античности, средневековья и Возрождения ♦Венцом античной философии было: Единое Благо, Мировой Ум, Мировая Душа, Космос...

Характерные черты немецкой классической философии 1. Особое понимание роли философии в истории человечества, в развитии мировой культуры. Классические немецкие философы полагали, что философия призвана быть критической совестью культуры, «душой» культуры. 2. Исследовались не только человеческая...

Обзор компонентов Multisim Компоненты – это основа любой схемы, это все элементы, из которых она состоит...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.013 сек.) русская версия | украинская версия