Бабындағы мултавий.
يَحِى وَحَى масдары وَحْىٌ – хабар беру, уахи түсіру, құпияны ашу. Масдардан төмендегідей 12 сөз формасы жаалады:
وَحَى эълалы رَمَى эълалына ұқсас. يَحِى негізінде يَوْحِىُ. (و) әрпі (يـ) және (ـِ) арасында келген, сондықтан ол түсіп қалады: يَحِىُ. Мұнда замма (ـُ) белгісі (ـى) үшін айтуға қиындық тудырады. (ـى) әрпінің заммасы түсіріледі: يَحِى. Музариъ шағының жіктелуі: يَحِى؛ يَحِيَانِ؛ يَحُونَ؛ تَحِى؛ تَحِيَانِ؛ يَحِينَ؛ تَحِى؛ تَحِيَانِ؛ تَحُونَ؛ تَحِينَ؛ تَحِيَانِ؛ تَحِينَ؛ أَحِى؛ نَحِى. Музариъ етістігінің 14 жіктелуінде бірінші түбір әріп (ف орнындағы) түсіп қалған, 3 жіктелуде үшінші түбір әріп (ل орнындағы)түсіп қалған: 1) ғайибийн; 2) мухатабийн; 3) мухатаба. Бұл үш жіктелудің эълалы يَرْمِى сөзінің жіктелуінің эълалына сәйкес келеді. Амр хазир – حِ: حِ؛ حِيَا؛ حُوا؛ حِي؛ حِيَا؛ حِينَ. Амр жасау үшін музариъ етістігінің қосымшасына назар аударамыз: оның соңы әлсіз әріпке (ى) аяқталып тұрғандықтан, онысын түсіреміз: تَحِ. Музариат әрпі (تـ) түсіріледі. Одан кейін харакатты әріп келген, сондықтан бұйрық рай етістігін жасау осымен аяқталады: حِ. حُوا негізінде حِيُوا. Оның эълалы يَرْمُونَ эълалына ұқсайды. Нун таъкид сакийла қосылған амрдың жіктелуі: حِيَنَّ؛ حِيَانِّ؛ حُنَّ؛ حِنَّ؛ حِيَانِّ؛ حِينَانِّ. ЕКІНШІ БАП Суласий мүжаррадтың екінші бабы өткен шақ етістігінде екінші түбір әріп фатхалы, ал осы-келер шақ етістігінде – заммалы болып келеді: يَفْعُلُ فَعَلَ. Бұл баптың масдарларының 15 қалыбы бар (16-қалып - فَعَالَةٌ – ауд. еск.)
|
