О родившихся с 1776 по 1822 (Фонд 136, опись 13, дело 1320).

Следует обратить внимание на то, что две данных записи является выпиской из метрик, а не самой метрикой. Высока вероятность того, что записи эти сфальсифицированы Ботяновскими, когда они отыскивали дворянство в 1816 году.

1. Запись о рождении Базыля Ботяновского (перевод с польского):

 

Года 1768 месяца апреля 31 дня окрестил сына по имени Базыль родителей законных уродзонных ясных панов Никодема Ботяновского и Ксении из Окуличей Ботяновских. Кум вельможный ясный пан Матей Подерня ротмистр Виленский с кумой Анной Ивановской подчашанкой Лидской. Ребенок из деревни Рудни. Мартин Костюкевич, парох церкви прилепской.

2. Запись о рождении Михаила Ботяновского (перевод с польского):

 

Года 1808 декабря (?) 8 дня окрестил сына именем Михаил супругов законных Базыля и Тересы из Радзеевских Ботяновских и в то же время миропомазал с добавлением имени Яна. Кумами были вельможный ясный пан Сымон Обух коморник... и вельможная панна Катерина Петрашкевичовна. 2 пара (кумов) вельможный пан Стефан Шишковский, эконом двора прилепского с вельможной панной Ренатой (?) Бучинской ротм. Оршанской. Ребенок из Рудни кс. Флориан Холевинский, парох прилепский.

Ревизские сказки

1. Ревизские сказки крестьян и шляхты Минского и Вилейского уездов 1795 года (Фонд 333, опись 9, дело 12).

Текст из ревизской сказки:

1795 года июня 23 дня Минской губернии и уезда Минского селения Рудни, принадлежащего митрополиту архиепископу Тадевушу Ростоцкому в пределах империи всегдашнее пребывание имеющему по сану под названием стольник(?) и находящегося в действительном его управлении уполномоченным войск польских порутчик Игнатий Ростоцкий.

а именно:

В селении Рудня потданные здешней страны уроженцы

Оседлые

Хлебопашцы

В 5-м дворе:Никодим Васильев сын Батяновский,вдов, 80 лет.У него дети:

Сын Василь, 30 лет, жена его Тереза Давыдова

 

Никодим держал батрака. В РС записано:

 

Ехим сын Новицкий. Живет в работниках в селе у Никодима Батяновского

2. Ревизские сказки 1816 года, Минской губернии и уезда,

государственные крестьяне (Фонд 333, опись 9, дело 99).

 

Текст из ревизской сказки:

1816-го года Августа? дня Минской губернии повета Казенного имения части Прилепы с принадлежащими к оной деревнями пожалованного в 12-летнее владение господину Генерал лейтенанту и кавалеру Андрею Андреевичу Клейнмихелю о состоящих мужского и женского пола крестьянах

Ревизская сказка

1816 года августа? дня Минской губернии Минского уезда Деревни Рудни

В 5-м дворе:Василий Никодимов Ботяновский, 45 лет. Жена его Тереза.Его сын Александр, новорожденный.

 

Напротив имени Василия и его сына стоит запись: «доказывают дворянство».

 

3. Ревизские сказки 1833 года Минской губернии и уезда, государственные крестьяне (Фонд 333, опись 9, дело 269):

В 5-м дворе: Василий Никодимов Боцяновский. Показан дряхлым. Его сын Александр, 22 года. Василия жена Тереса, 65 лет. Александра жена Елисавета. Дочь Мария, 3 года.

 

Напротив имени Василия и его сына стоит запись: «Причислены Казенной палатой в 1823 году». Полагаю, речь шла о причислении Василия Боцяновского и его сына к государственным крестьянам.

 

Из дальнейших РС (1850 и 1858 годов) становится известно о потомках Василия Никодимова Боцяновского. Информация о них представлена в поколенной росписи (см. 27-ю часть данной работы).

 

Часть Седьмая. Кто такие белорусские бояре?

Как было сказано выше, мой пращур Аухим Ботяновский был записан боярином. Кто же такие белорусские бояре?

Объяснение можно найти как в книгах, так и в интернете.

Вот какое объяснение дает интернет:

Родныя вобразы.

Этнічны слоўнік.

Баяры

Тлумачэньне:

У 9-13 ст. агульная назва групы ваеннаслужылых людзей з княжацкай дружыны. Этымалогiя слова «Б». да канца не высветлена: магчыма ад «бой» (ваяўнiк) цi “болiй” (вялiкi), ад цюркскага boila, bojar (гаспадар, багаты муж, вяльможа), ад скандынаўскага boljarl (княжы муж), ад iсландскага Ьоеагmеn (знатны чалавек) i iнш. Узнiкненне Б. на ўсх.-слав. землях адносiцца да часоў, калі на службу да стараж.-рускiх князёў наймалiся прышлыя варажскiя ваенныя атрады. Паступова назва замацавалася ў якасцi вызначэння вярхоў княжацкай дружыны (мясцовых i прышлых).

У 14-16 ст. на землях Беларусi, што ўвайшлi ў склад Вял. кн. Лiтоўскага, Б.- асноўная маса феадалаў (ужывалiся тэрміны паны-баяры, баяры-шляхта), а таксама ваеннаслужылыя людзi (баяры панцырныя, конныя, путныя). Паводле сацыяльна-эканам. становiшча заможныя Б. наблiжалiся да паноў i князёў, нiжэйшыя слаi баярства мала чым адрознiвалiся ад сялян. Да канца 16 ст. большасць Б. на Беларуci былi праваслаўнай веры, карысталiся бел. мовай, называлi сябе pyciнaмi цi лiтвiнамi. У 16-17 ст. iшла далейшая дыферэнцыяцыя Б. на саслоўныя групы. Пасля правядзення зямельнай валачнай памеры частка ix паступова пераведзена у разрад феадальна-залежнага насельнiцтва, хоць захавала назву Б., частка атрымала ад вялiкiх князёу прывiлеi i дарчыя граматы i ўвайшла ў шляхецкае саслоўе (гл. Шляхта; у яго не увайшла значная частка былых ваенных слуг). На працягу 18 ст. большасць Б. пераведзена на становiшча аброчных i цяглых сялян. Сялiлi Б. часта цэлымi вёскамi, аднайменныя назвы якiх (Баяры) захавалiся ў тапанiмiцы Беларуci i ў наш час.

 

 

Для большей ясности хотелось бы привести фрагменты книги А. Б. Довнара «Крестьяне-слуги Беларуси второй половины 16 – середины 18 веков»

С. 53-54:

“З другой паловы 17 ст., і асабліва актыўна ў 18 ст., баяр сталі перводзіць на становішча зямян (на жаль інвентары не згадваюць, ці былі пры гэтым былыя баяры набілітаваны, ці не). Так, баяры згаданых вёсак Сукневічы і Казякі ў 1755 г. сталі называцца зямянамі, і як дапаўняльная прыкмета зямянства іх вёскі сталі называцца засценкамі”

 

“ У 1672 і 1689 г. падданыя з прозвішчам Караваі былі цяглымі і чыншавымі сялянамі. У 1723 г. частка гэтых сялян сталі баярамі, а ў 1755 г. баяры Караваі былі ўжо зямянамі”

“У выніку словы “зямяне” і “баяры”, “зямянскі” і “баярскі” ў 18 ст. у прыватных уладаннях разглядаліся як сінонімы. Частка ў інвентарах у адным месце баяры называліся баярамі, а ў другім зямянамі, і наадварот, у адной частцы дакумента зямяне названы зямянамі, а у другім баярамі, нават пры захаванні адрозненняў у павіннасцях”

С. 55:

 

“Адзначым, што ў 18 ст. выкарыстоўваліся два значэнні слова “баярын”. Па-першае, прадстаўнік сялянскага саслоў’я, які не карыстаўся цяглым надзелам зямлі і асноўнымі павіннасцямі якога былі чынш і падарожная павіннасць у выглядзе кур’ерскай ці падводнай службы. Па-другое, асоба, якая павінна была выконваць ваенную, ваенна-кур’ерскую службу”.

 

С. 61:

 

“З другой паловы 17 ст. у прыватных уладаннях пачаўся працэс аб’яднання баяр-сялян і зямян-шляхты ў адну павіннасную групу з захаваннем саслоўнай прыналежнасці прадстаўнікоў кожнай групы. У сувязі з чым тэрмін “зямяне” сталі выкарыстоўваць і для баяр, як і тэрмін “баярын” выкарыстоўвалі для зямян, але не ў сэнсе – “чалавек простага саслоў’я з пэўным павіннасным комплексам”, а – “чалавек воін” (“ратнік”).

Для вызначэння сацыяльнага становішча асобы пазначанай як баярын трэба звяртаць увагу на комплекс фактараў, у першую чаргу павіннасці гэтай асобы, кантэкст ужывання тэрміна ў дакуменце”.

 

 

С.67:

“ Баяры путныя займалі асобнае месца ў сістэме феадальнага маёнтка. Іх кантынгент у большасці складваўся гістарычна па спадчыне. Гэта было характэрна для дзяржаўных уладанняў, дзе свой статус путныя баяры захоўвалі трывала з пакалення ў пакаленне (у сярэдзіне 17 ст. некаторыя конюхі былі пераведзены ў ранг баяр, але і яны статус баярства перадавалі спадчынна).

Спадчыннасць захавання свайго статуса сярод баяр путных існавала і ў прыватных маёнтках. Так, баяры маёнтка Дзярэчын Слонімскага павета Сакалоўскія, Скарабагатыя згадваюцца ў гэтым маёнтку і ў 17 ст., і ў 18 ст.Такая сістэма дазваляла перадаваць і ўдасканальваць з пакалення ў пакаленне навыкі верхавой язды і прыёмы валодання зброяй”.

 

 

С. 68:

“Баяры не складалі сабой строга замкнёнай групы. Адным з законных шляхоў пераходу на становішча баяр была жаніцьба на дачцэ баярына з наступным агульным пражываннем разам з цесцем на правах зяця”

с. 156:

«У прыватных уладаннях для абазначэння шляхты ў другой палове 16 стагоддзя ужываліся тэрміны “баярын”, “баяры-шляхта”, з 80-х гадоў 16 стагоддзя альтэрнатыўна стаў дамінаваць тэрмін “зямянін”. А ў канцы 16 стагоддзя стаў дамінаваць тэрмін “зямянін (маўнтка)”, але ў некаторых прыватных уладаннях яшчэ выкарыстоўвалі тэрмін “баярын”, які меў сэнс: “чалавек, які абавязаны несці ваенную службу на карысць уласніка ўладання па-казацку”, “казак”. З такім лексічным значэнеем (казак) тэрмін “баярын” выкарыстоўваўся ў некаторых прыватных уладаннях для абазначэння залежнай шляхты аж да 19 стагоддзя”.

Из приведенных фрагментов книги Довнара и статьи “Родныя вобразы” мы можем сделать вывод, что термин «боярин» довольно расплывчат. Под названием «боярин» могли фигурировать как «продвинутый» крестьянин, так потомок военно-служивого человека (панцирного боярина), так и земянин.

 

Также следует отметить, что в некоторых магнатских владениях, как земянами, так и боярами нередко записывалась мелкая шляхта.

 

 

Часть Восьмая. Кто такие земяне?