Творчасць св. Кірылы Тураўскага.

У творчасці св. Кірылы можна вылучыць некалькі асноўных тэмаў.

Па-першае, варта ўзгадаць яго творы, прысвечаныя манаскаму жыццю. Гэта “Прыповесць пра бесклапотнага цара” і “Сказ аб манаскім стане ад Старога і Новага Запаветаў, паколькі манах носіць у сабе вобраз першага і робіць учынкі другога”. У гэтых творах Кірыла карыстаецца алегарычным метадам, досыць распаўсюджаным у тыя часы. Праз іншасказальныя вобразы ён стараецца патлумачыць надпрыродныя праўды.

Аскетычныя творы св. Кірылы сведчаць аб глыбокай духоўнасці аўтара. Сёння шмат каму яны могуць здацца залішне суровымі. Часта складаецца ўражанне, што пачуццё страху Божага ў Кірылы пераважае над любоўю. У гэтым ён быў толькі верны традыцыям Візантыйскай духоўнасці. Кірыла асабліва блізкі да святога Тэадора Студыта (пачатак ІХ ст.), чые правілы законнага жыцця былі прынятыя ўсімі ўсходнеславянскімі манастырамі. Гэтыя правілы вызначаліся вымаганнямі строгай, але разумнай дысцыпліны і безумоўнай паслухмянасці. Акрамя Тэадора Студыта сярод усходніх славян былі вядомы аскетычныя творы св. Базыля Вялікага і Яна Лесвічніка. Несумненна, гэтыя вялікія духоўныя настаўнікі мелі, непасрэдна ці ўскосна, уплыў на св. Кірылу.

Сам Кірыла не прэтэндаваў на арыгінальнасць. Нягледзячы на гэта, яго аскетычныя творы дастаткова арыгінальныя і цікавыя, каб забяспечыць аўтару пачэснае месца сярод іншых духоўных пісьменнікаў. Яны не страцілі вартасці і па сённяшні дзень для тых, хто, па словах Кірылы, “шукае неба”.

Духоўны воблік Кірылы нідзе не выступае так ясна, як у ягоных малітвах. Малітвы Кірылы – “келейныя”, прызначаныя для прыватнага ўжытку. Іх трыццаць – па чатыры і больш на кожны дзень тыдня, у іх захаваны парадак тыднёвага літургічнага кругу. Большасць малітваў скіраваныя да Бога ў Тройцы адзінага і да Госпада Ісуса Хрыста.

Гімнаграфічная спадчына св. Кірылы прадстаўлена двума канонамі. Канон – гэта даволі складаны твор, які з’явіўся ў візантыйскай гімнаграфіі ў пачатку V ІІІ стагоддзя. Поўны канон мае дзевяць песняў, кожная з іх звязана з адной з дзевяці песняў Святога Пісання. Звычайна, за выключэннем некаторых канонаў Вялікага Посту, другая песня адсутнічае, так што пасля першай адразу ідзе трэцяя.

Кірыла вядомы як аўтар гэтак званага “Малебнага канону”. Пакутны характар твору і тое, што ён мае ўсе дзевяць песняў, паказвае, што ён быў прызначаны для ўжытку ў першую чаргу ў Вялікі Пост. Другі вядомы канон св. Кірылы – гэта канон у гонар св. Вольгі, бабкі Ўладзіміра Кіеўскага. Магчыма, канон быў напісаны з нагоды залічэння Вольгі да ліку святых. Тон канону урачысты і ўзнёслы, але з мастацкага боку ён слабейшы за Канон малебны.

Малітвы св. Кірылы носяць галоўным чынам пакутны характар. Але, нягледзячы на гэта, ў іх адсутнічае дух зняверанасці ці роспачы. Наадварот, яны поўныя хрысціянскага аптымізму, які трывае на веры ў бязмежную Божую міласэрнасць. Таму глыбокі і шчыры жаль за грахі спалучаецца з ціхай душэўнай радасцю.

З усіх твораў Кірылы найбольш вядомыя ягоныя казанні, альбо, як яны называліся ў старажытнасці, “словы”. Колькасць словаў, якія бясспрэчна належаць Кірылу, невялікая, іх толькі восем. Усе словы адносяца да Велікоднага перыяду – ад Вербнай нядзелі да шостай нядзелі пасля Вялікадня. Напісаныя яны былі, несумненна, у адным годзе. У слове на Нядзелю расслабленага (трэцяя пасля Вялікадня) Кірыла асуджае тых, хто грашыць пасля атрымання духоўнай годнасці, нават біскупу. Некаторыя даследчыкі бачаць у гэтым намёк на справу Тодарца, што вызначала б дату напісання не пазней 1169 году.

У словах святога Кірылы шчасліва спалучаюцца пісьменніцкія здольнасці з шырокімі на той час багаслоўскімі ведамі. Кірыла быў, несумненна, найлепшым знаўцам Святога Пісання сярод ранніх усходнеславянскіх пісьменнікаў. Ён таксама ведаў творы айцоў Царквы, асабліва Яна Залатавуснага, уплыў якога адчуваецца ў перайманні характару творчасці.

Як прыклад красамоўнага мастацтва, словы Кірылы былі незвычайным з’явішчам для свайго часу. Багацце вобразаў і разнастайнасць формаў ажыўлялі іх і трымалі зацікаўленых слухачоў у напружанні. Мова словаў багатая на трапныя параўнанні і прыклады. Авеяныя духам любові да Бога, словы справядліва здабылі іхняму аўтару славу другога Залатавуснага.

Вялікую частку жыцця Кірыла прысвяціў пастырскай дзейнасці як духоўны настаўнік у манастыры, а потым як біскуп на Тураўскім пасадзе. Ён меў высокае паняцце біскупскай годнасці і балюча перажываў, калі нехта хацеў выкарыстаць гэты стан для нягодных мэтаў. У тым часе сталася сумна вядомай справа Тодарца, якая пагражала разбіццём царкоўнай еднасці Кіеўскаймітраполіі. Кірыла ня мог заставацца ў баку ад гэтай справы. Аднак, замест таго, каб пачынаць спрэчкі з супраціўнікамі, ён напісаў “Прыповесць пра душу і цела”, вядомую таксама як “Прыповесць пра кульгавага і сляпога”, дзе і выклаў свой погляд на Царкву і царкоўных дастойнікаў.