Глоссарий. . 1. Қаптамалық керамиканың қасиеттері мен түрлері, жабын және шатырларда қолданылатын керамикалық

Термин	Түсініктеме
Керамические материалы	Минералдық шикізатты технологиялық өңдеуден өткізіп, артынша жоғары температураларда күйдіру процесінде алынған жасанды тас материалдар мен бұйымдар
Қыш материалдар
Materials keramic
Воздушная усадка	Саз үлгісін кептіргенде сызықтақ өлшемдері мен көлемінің кішіреюі
Ауалық ширау
Drying shrinkage
Бентонит	Құрамында монтмориллонит минералы артық өте ұнтақ сазды жыныстар
Bentonite
Отощающие добавки	Кептіру және күйдіру процесіндегі ширауды азайту және бұйымдардағы деформациялар мен сызаттардың пайда болмауы үшін идемді саздарға қосылатын қоспалар
Майсыздандыратын қоспалар
Порообразующие добавки	Керамикалық бұйымдардың кеуектілігі арттыру және жылуизоляциялық қасиеттерін жақсарту үшін сазды массаларға қосылатын қоспалар
Кеуектендіретін қоспалар
Addition of pores formation
Плавни	Керамикалық бұйымдардың күйдіру температурасын төмендету мақсатында сазды массаларға қосылатын қоспалар
Балқытпалар
Overflow lanl
Глазурь	Бұйымның бетіне жағылып, күйдіру арқылы бекітілген қалыңдығы 0,1-0,2 мм, шынытәріздес жабын
Glaze
Спекаемость	Саздардың күйдіру кезінде тығыздалып қатты тас денеге айналу қабілеті
Бірігу қасиеті, жымдасу
Caking

5. СӨЖ-ге тапсырма

1. Қаптамалық керамиканың қасиеттері мен түрлері, жабын және шатырларда қолданылатын керамикалық

бұйымдар.

2. Керамикалық материалдар: тығыз және қуысты керамиканы алудың мақсаты; әртүрлі керамикалық

бұйымдарды топтастыру және негізгі қасиеттері, қолданылуы.

 

 

6. ОСӨЖ-ге тапсырма

1. Керамикалық материалдар: тығыз және қуысты керамиканы алудың мақсаты

2. Зертханалық жұмысты қорғау

7. Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет:

1. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс материалдары мен бұйымдары. - Тараз, 2007.- 1-2 бөлім

2. Садуақасов М., Батырбаев Ғ. Құрылыс материалдары. Оқу құралы. – Алматы: ҚазҰТУ, 2007. – 259 бет.

3. Үдербаев С.С. Құрылыс материалдары; қасиеттері және өндірілуі. Оқу құралы. Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж.

4. Мороз И.И. Технология строительной керамики: Учеб. пособие,. Издательство: ЭКОЛИТ, 2011. - 384 стр.

 

Қосымша әдебиет:

1. Кулибаев А.А., Құрылыстағы әрлеу материалдары: Оқу құралы. – Алматы: Триумф «Т», 2007. – 448 бет.

2. Бисенов Қ.А., Нарманова Р.Ә., Үдербаев С.С. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы. – Алматы: «Издат Маркет», 2007. – 224 бет

3. Микульский В.Г. и др. Строительные материалы (материаловедение и технология), уч. пос.-М.: ИАСВ, 2004. 2. Кошляк Л.Л., Калиновский В.В. Производство изделий строительной керамики. -М.: Высшая школа, 1985

4. Кулибаев А.А., Бишімбаев У.Қ, Қасымов Е.О. Құрылыс материалдарынан зертханалық жұмыстар: Оқу құралы. – Алматы: Триумф «Т», 2009. – 368 бет.

5. Белов В.В,. Петропавловская В.Г., Шлапаков Ю.А. Лабораторные определения свойств строительных материалов. - М.: ИАСВ, 2004№

 

ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Белсенді үлестірілетін материал

 

Құрылыс материалдары -1	Құрылыс технологиялары, инфрақұрылым және менеджмент факультеті
3 кредит	3 - семестр, 2013-2014 оқу жылы
ЛЕКЦИЯ № 4. Минералдық балқымалар негізіндегі материалдар	Ассоциацияланған профессор, т.ғ.к. Ибраимбаева Гульназ Баккыдыровна

1. Сабақтың қысқаша мазмұны

Әйнек немесе балқымалар негізіндегі басқа материалдар мен бұйымдар алу үшін кең тараған тау жыныстары және әртүрлі өндірістің жолай өнімдері қолданылады. Минералдық балқымалар келесі топтарға бөлінеді: әйнек, тас, қожды, ситаллдар. Балқымалар негізіндегі материалдардың ұзақмерзімділік, химиялық төзімділік көрсеткіштері жоғары және олар керемет әсемдік сапаға ие.

Минералдық балқымалардан парқшалы мөлдір, конструкциялық, өңдеулік, жылу- және дыбысизоляциялық бұйымдар, арнайы құбырлар жасалады.

Ешқандай қоспасыз шыны түзетін кремний, фосфор және бор тотықтары,негізінен өпкомпоненттік шихта қолданылады. Құрылыста негізінен негізгі компоненті ретінде кремний қостотығы SiO₂болатын силикаттық әйнек пайдаланылады.

Әйнек өндірісі үшін шикізаттық материалдар негізгі және қомалқы түрлеріне бөлінеді. Негізгілеріне минералдық шикізат және кейбір өндіріс өнімдері қолданылады: кварц құмы, сода, доломит, әктас, поташ, натрий сульфаты. Қосалқы шикізаттық материалдар (мөлдіреткіштер, тұншықтырғыштар,бояғыштар, т.б.) шихтаға шынының қайнатуын жеделдету және қажетті қасиеттер беру үшін қосылады.

Құрылыстық әйнек өндірісі келесі негізгі әрекеттерден тұрады: шикізаттық материалдарды өңдеу; шихта дайындау; әйнекті қайнату; бұйымды қалыптау, жасыту және бетін өңдеу (шлифтеу, жалтырату, декоративтік өңдеу). Шыны қайнату процесі арнайы пештерде (ванналық, құтылық) 1500-1600⁰С температурада жүргізіліп, салқындатумен аяқталады. Бұйымдарды созу, құю, таптау, пресстеу, үрлеу әдістерімен қалыптайды.

Қарапайым құрылыс әйнегінің тығыздығы – 2,5 г/см³. Арнайы әйнектердің тығыздығы 6,0 г/см³-ге дейін барады, жылуизоляциылық шыныда - 15-600 кг/м³. Есептік теоретиялық беріктілік шегі әйнекті созғанда – 12000 МПа, нақта беріктігі 30-60 МПа. Оптикалық қасиеттері жарық өткізу, жарық сындыру, жарық сейілтумен сипатталады

2. Бақылау сұрақтары

А) жазбаша бақылау үшін

1. Әйнек бұйымдар, құрылымы, түрлері, қасиеттері.

2. Әйнек өндірісіне арналған шикізаттар.

3. Әйнек өндірісінінің негіздері.

5. Парақша мөлдір материалдар және жарық сейілтетін әйнектер.

6. Әйнек негізіндегі әсемдік бұйымдар.

7. Шыны талшықтарын алу, оларды қолдану.

8. Ситаллдардың құрылымы мен қасиеттерінің ерекшеліктері, тас балқымалары негізіндегі бұйымдар

 

Б) компьютерлік тестілеу үшін

1. Шыны (әйнек) - бұл:

$$ тез салқындатылған минералдық балқымалардан жасалған аморфты материал

$ балқымалардан жасалған кристалды материал

$ тез салқындатылған металл балқымалардан жасалған аморфты материал;

$ салқындатылған минералдық балқымалардан жасалған шыны кристалды материал

 

2. Еш қоспасыз шыны алуға болатын тотықтар:

$$ SiO , P O , B O

$ SiO , Al O , K O

$ SiO , Fe O , B O

$ SiO , Fe O _, P O

 

 

 

3. Құрылыс шынысының өндірісі келесі негізгі әрекеттерден тұрады:

$$ шикізаттық материалдарды өңдеу; шихта дайындау; шыныны қайнату; бұйымдарды қалыптау және жасыту

$ шикізаттық материалдарды өңдеу; шыныны қайнату; бұйымдарды қалыптау және шынықтыру

$ шикізаттық материалдарды өңдеу; шихта дайындау; шыныны қайнату

$ бұйымдарды қалыптау және күйдіру шихта дайындау; шыныны қайнату; бұйымдарды қалыптау және күйдіру

 

4 Шыны шихтасы деп айтады:

$$ мөлшерленген шикізатты құрайтын материалдардың бірқалыпты араласпасы

$ шикізатты елегеннен шыққан қалдық

$ шыныны балқытудан шыққан қалдық

$ ұнтақталған шыны компоненттерінің араласпасы

 

5. Шыны шихтасының максималды қайнату температурасы:

$$ 1550 С

$ 1000 С

$ 1450 С

$ 1800 С

 

6.Ситаллдардың сипаттамасы:

$$ шыныкристалды құрылым, беріктігі жоғары, химиялық төзімді, қатты

$ поликристалды кристалды құрылым, термиялық төзімсіз

$ аморфты кристалды құрылым, соққыға беріктігі жоғары

$ ірі кристалды құрылым, морт сынғыш, сығым беріктігі жоғары