Глоссарий. . 1. Жыныс түзетін материалдар.

Термин	Түсініктеме
Горная порода	Геологиялық процесстер өнімі болып табылатын және жер қыртысында өзіндік денелер түзетін, құрамы мен құрылысы анықталған табиғи минералдық агрегаттар
Тау жынысы
Rocks
Минералы	Жер қыртысында физика-химиялық процесстер негізіндн пайда болатын біртекті табиғиденелер
Минералдар
Minerals
Магматическая порода	Күрделі табиғи силикат – магманың жанартау әсерінен кристаллданып пайда болуы
Магмалық тау жынысы
Magmatic rocks
Осадочные породы	Әртүрлі тау жыныстарының, желдетіліп, бұзылу жағдайында тасымалдануы нәтижесінде, судан, өсімдіктерден химиялық және механикалық шөгіндердің пайда болуы негізіндегі жыныстар
Шөгінді тау жыныстары
Sedimentary rocks
Метаморфизм	Жоғары температуралар мен қысымдар әсерімен жер қойнауында тау жыныстарының қайта қалыптасуы
Metamorfism
Бутовый камень	Өлшемдері 50 см-ден жоғары, формасы дұрыс емес тас кесектері
Шой тас
Rubble
Щебень	Шой тасты ұсату арқылы алынған өлшемдері 5-70 мм (гидротехникалық құрылыс үшін 150 мм-ге дейін), тас кесектері
Қиыршық тас
Crushed stone
Песок	Өлшемдері 0,16-5 мм әртүрлі минералдардың (кварц, дала шпаты, слюдалар, т.б.) түйіршектері
Құм
Sand

4. СӨЖ-ге тапсырма

1. Жыныс түзетін материалдар.

2.Табиғи тас материалдарын алу әдістері

3. Арнайы тағайындалған табиғи тас материалдары.

4. Табиғи тастардың коррозиясы және олардан қорғау.

 

5. ОСӨЖ-ге тапсырма

1. Тау жыныстарының қасиеттері.

2. Табиғи тас материалдар: түрлері, қолданылуы.

3. Құрылыс материалдарын өндіруге арналған тау жыныстарынан алынатын шикізат түрлері.

4. Зертханалық жұмысты қорғау

6. Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет:

1. Сатеков Б.С. Табиғи және жасанды құрылыс материалдары мен бұйымдары. - Тараз, 2007.- 1-2 бөлім

2. Садуақасов М., Батырбаев Ғ. Құрылыс материалдары. Оқу құралы. – Алматы: ҚазҰТУ, 2007. – 259 бет.

3. Үдербаев С.С. Құрылыс материалдары; қасиеттері және өндірілуі. Оқу құралы. Қызылорда, «Тұмар», 2007 ж. –

208 бет.

4. Кулибаев А.А. Құрылыстағы әрлеу материалдары.- Алматы: Тримф и Т, 2007. – 448 б.

Қосымша әдебиет:

1. Бисенов Қ.А., Нарманова Р.Ә., Үдербаев С.С. Құрылыс материалдары мен бұйымдары: Оқу құралы. – Алматы:

«Издат Маркет», 2007. – 224 бет

2. Петров В.П. Сложные загадки простого строительного камня: - М.: Недра,1984

3. Микульский В.Г. и др. Строительные материалы (материаловедение и технология), уч. пос.-М.: ИАСВ, 2004№

4. Сычев Ю.А. Распиловка камня. - М.: Стройиздат, 1989.

ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Белсенді үлестірілетін материал

 

Құрылыс материалдары -1	Құрылыс технологиялары, инфрақұрылым және менеджмент факультеті
3 кредит	3 - семестр, 2013-2014 оқу жылы
ЛЕКЦИЯ № 3.Минералдық шикізаттарды термиялық өңдеу арқылы алынған материалдар. Керамикалық материалдар.	Ассоциацияланған профессор, т.ғ.к. Ибраимбаева Гульназ Баккыдыровна

1. Сабақтың қысқаша мазмұны

 

Керамика технологиясы деп минералдық шикізатты технологиялық өңдеуден өткізіп, артынша жоғары температураларда жентелгенше күйдіру процесінде бұйымдар алу туралы ғылымды түсінуге болады.

Керамикалық материал мен бұйымдар тағайындалуы (қабырғалық, өңдеулік, жабындық, едендік, жолдық, санитарлық-техникалық, қышқылға төзімді, жылуизоляциялық, отқа төзімді және бетон толтырғыштары), құрылымы (тығыз, кеуекту денелі), балқу температурасы (оңай балқитын, баяу балқитын, отқашыдамды) бойынша топтастырылады.

Керамикалық құрылыс материалдар өндірісі үшін негізгі шикізат – таза күйінде немесе әртүрлі қоспалар (майсыздандырғыш, кеуектендіргіш, балқытпалар, пластификаторлар, т.б.) қосылған саздар қолданылады. Шикізаттың құрамындағы сазды бөлшектердің мөлшеріне, илемділікке, су қажететушілікке және ауалық ширауға байланысты саздар жоғары илемді, орташа илемді, азилемді, илемсіз деп бөлінеді. Сазды бөлшектер негізінен минералдардан тұрады: каолиниттен, монтмориллониттен, гидрослюдалардан және олардың қосындыларынан.

Кейбір керамикалық бұйымдардың санитарлық-гигиениеналық қасиеттерін, сусіңірмегіштігін, әсемдігін арттыру оларды глазурьмен және ангобпен жабады.

Керамикалық бұйымдардың барлық түрлерін өндіру технологиясы келесі әркеттерден тұрады: шикізаттық материалдарды табу, массаны дайындау, бұйымдарды қалыптау, оларды кептіру және күйдіру.

Дайындалатын өнімнің түрі, шикізаттың түрі мен қасиетіне байланысты массаны илемді, қатаң, жартылай құрғақ, құрғақ және құйма тәсілдерімен өңдейді. Бұйымның түрі мен тағайындалуына байланысты кептіру жылу тасымалдағыш температурасы 120-150⁰С, күйдіру 900-1300⁰С жағдайында жүргізіледі. Кірпіштердің сығым беріктігі бойынша маркалары: 100, 150, 175, 200, 250 және 300, аязға төзімділігі бойынша – 15, 25, 35 және 50.

 

2. Бақылау сұрақтары

 

А) жазбаша бақылау үшін

1. Керамикалық бұйымдар өндірісіндегі жартылай құрғақ және илемді әдістердің артықшылықтары мен

кемшіліктері.

2. Сазды шикізаттың сипаттамасы.

3. Саздарға арналған қоспалар.

4. Бұйымдарды кептіру жіне күйдіру ерекшеліктері.

6. Керамикалық бұйымдардың құрылымы және негізгі қасиеттері.

7. Ғимараттардың ішін және сыртын әсемдеуге арналған керамикалық бұйымдар.

8. Шатырлар мен жабындарға арналған керамикалық бұйымдар.

 

Б) компьютерлік тестілеу үшін

1. Кірпіш маркасын анықтайды:

$$ иілім және сығым беріктігі бойынша

$ тығыздығы және су сіңіргіштігі бойынша

$ ақаулары бойынша

$ стандарттық өлшемдерден ауытқуы бойынша

 

2. Тиімді қабырғалық қыш бұйымдарына жатады:

$$ кеуекті, кеуекті-қуыс, қуыс бұйымдар

$ беріктігі мен аязға төзімділігі жоғары бұйымдар

$ су сіңіргіштігі

$ ұсақ бұйымдар

 

3. Қарапайым қыш кірпішінің маркалары:

$$ М100…300

$ М10…25

$ М25…150

$ М700…1000

4. Қыш кірпішін қалыптау әдістері:

$$ иілімді қалыптау, жартылай құрғақтай престеу

$ экструзия, жаншып шығару

$ қысыммен құю, ортадан тебу;

$ құйма, дірілдетіп штамптау

 

5. Қыш бұйымдары өндірісіндегі бұйымдарды кептірудің мақсаты:

$$ деформациялар мен сызаттарды болғызбау

$ кеуектілікті азайту

$ беріктікті арттыру

$ күйдіру уақытын қысқарту

 

6. Саз кірпішін күйдіру температурасы:

$$ Т=900-1000 С

$ Т=200-350 С

$ Т=1500-2000 С

$ Т= 2500-3000 С