Жеке (дара) индекстердің түрлері және оларды есептеу

Жеке (дара) индекстер статистикалық қ орытындылаушы кө рсеткіштер ретінде іс жү зінде жиі қ олданылады. Себебі жеке (дара) индекстер қ атысты шамалар сияқ ты біртектес қ ұ былыстың екі кезең дегі ө згеру дә режесін кө рсететіндіктен, мұ нда салыстырылатын уакыттың дә режесін, онымен салыстыратын уакыттың мә ніне болу керек.

Егер қ атар дә режелері уақ ытына байланысты бірнеше кезең нен тұ ратын, ал олардың ағ ымдық мезгілдегі ә рбір дә режесі оның алдынғ ы уақ ытта тұ рган шамасымен салыстырылғ ан болса, онда оны ө згермелі немесе тізбекті индекстер деп атайды жә не ол статистикада былай жазылады:

жә не т.с.с.

Егер қ атардың ә рбір дә режесін белгілі бір тұ рақ ты базалық кезең нің мә німен салыстыратын болсақ, онда оны базалык индекстер деп атайды жә не оны былай жазуғ а болады:

жә не т.с.с.

 

Ө ндірілген ө нім шығ ынының жеке (дара) индексі бір тү рдегі ө нім ө ндірісі шығ ынының ө згеруін кө рсетеді жә не тө мендегі кө ріністе анық талады:

 

мұ нда жә не - ө німнің ағ ымдағ ы жә не базалық мезгілдегі ө зіндік қ ұ ны;

жә не - ағ ымдағ ы жә не базалық мезгілдегі ө ндірілген ө німнің шығ ыны.

Ө нім кұ нының жеке (дара) индексі:

 

мұ нда р₁ жә не р₀ - ө німнің ағ ымдағ ы жә не базалық мезгілдегі бағ асы;

жә не - ө німнің ағ ымдағ ы жә не базалық мезгілдегі жалпы қ ұ ны.

Сонымен жеке (дара) индекстер қ оғ амдық қ ұ былыстардың уақ ытқ а байланысты ө згеруін зерттеу кезінде жиі қ олданылады. Бірақ, сол қ ұ былыстың қ андай себептерге байланысты ө згергенін ол анық тай алмайды. Сондық тан, экономикалық қ ұ былыстардың ө згерістеріне ә серін тигізетін себептерді анық тау ү шін жеке (дара) индекстерге қ арағ анда жалпы индексер кө птеп қ олданылады жә не талдау жасау кезінде біршама мә селелерді шешуге кө мектеседі.[44]