Сіңкілік қатарларды талдаудың басқа да тәсілдері

Біртектес ө сің кілік қ атарларды салыстырмалы тә сілмен талдау. Бұ л тьә сілді қ олдану кезінде біртектес қ оғ амдық қ ұ былыстар мен процестердің белгілі бір уақ ыт кезең індегі кө рсеткіштерінің ө згергендігі кө рсетіледі. Бұ л кө рсеткіштер нақ ты жә не қ атысты шамамен кө рсетіледі.

Ө сің кілік қ атарларды бір негізге келтіру. Егер ө сің кілік қ атарлардың кө рсеткіштері ә ртектес қ оғ амдық қ ұ былыстар мен процестерден тұ ратын болса, яғ ни бір-бірімен салыстыруғ а келмейтін, ә ртү рлі ө лшем бірліктермен берілген болса, онда олар салыстырмалы тү рде келтіріп, белгілі бір уақ ыт арпалығ ында болғ ан жағ дайларғ а байланысты қ орытынды жасау ү шін нақ ты шамаларды қ айта ө ң деу арқ ылы ө сің кілік қ атарлардың кө рсеткіштерін бір негізге келтіру керек. Мұ нда базалық салыстырмалы кезең ү шін бір жылдық кө рсеткіш 100 процент есебімен алынады, ал қ алғ ан жылдар кө рсеткіштері осы жылғ а ө су қ арқ ыны арқ ылы есетеледі.

Уақ ыт аралығ ын ү лкейту. Егер ө сің кілік қ атарлар дә режесі уақ ыт мерзіміне қ арай бір-біріне жақ ын орналасқ ан болса, онда олардың даму немесе кему бағ ытын анық тау ү шін, уақ ыт аралығ ының шамасы ү лкейтіліп ү ш мезгілдің бірігуімен ү лкейтілген болса, онда ү лкейтілген уақ ыт аралығ ы шамалары ү шін орта тө мендегідей анық талады:

; жә не т.с.с.,

мұ нда, у₁, у₂,..., у₆ - ө сің кілік қ атарлардың бастапқ ы дең гейлері.

Жылжымалы орташа тегістеу тә сілі. Ө сің кілік қ атарлар кө рсеткіштерін ө ң деу жә не талдау кезінде қ оғ амдық қ ұ былыстардың жалпы даму немесе кему бағ ыты мен оның ө згермелілігін анық тау ү шін тү рлі себептердің ә серін айқ ындай отырып, қ орытынды жасау ү шін жылжымалы орташа тегістеу ә дісі қ олданылады. Мұ нда есептеуге алынғ ан ө сің кілік қ атарлардың сандық мә ндері уақ ыт аралық тарына қ арай бірдей мө лшерде болады жә не кө п жағ дайда тақ сандар мү шелері бойынша есептеледі. Оны есептеу жылжымалы тү рде қ атардың алғ ашқ ы мү шесін біртіндеп алып тастап, оның орнына қ атардың келесі мү шесін қ осып отырады.

; ; жә не т.с.с.

Бұ л тә сілді қ олданудың негізгі мақ саты мен ерекшелігі сол мұ нда жылжымалы орташа кө рсеткіштерге кездейсоқ себептер ешқ андай ә серлерін тигізе алмайды. Мұ нда секірмелі даму немесе кему процестері болмайды жә не оның есептеу ә дісінің жең іл болуына байланысты статистикада жиі қ олданылады.[41]