Инфляцияның себептері

Ақ ша тауарларды сатып алу қ абілеті кү шті валютамен салыстырғ анда қ ұ нсызданады. Инфляцияны бұ лай тү сіндіру, яғ ни ақ шаның алтынғ а қ атысты қ ұ нсыздануы, алтынды бұ рынғ ыша ақ ша сияқ ты жалпылама эквивалент деп қ арастыруда жатыр. Ең алдымен бағ аның ө суі тауарғ а сұ раныстың оның ұ сынысынан артық болуымен байланысты. Белгілі тауар рыногында сұ раныс пен ұ сыныстың сә йкестілігінің бұ зылуы ә лі инфляция емес. Инфляция елдегі бағ а дең гейінін ө суі. Бағ аның кө терілуіне нақ ты экономикалық жағ дайларда ә сер етеді.Мысалы, 70- жылдардағ ы энергетикалық дағ дарыс тек мұ най бағ асының ө суінен (мұ най бағ асы 20 есеге ө сті) емес, басқ а да тауар мен қ ызмет кө рсету бағ аларының ө суімен байланысты. 1973 жылы жалпы бағ аның дең гейі 7% –ке, 1979 жылы- 9% артты. Ақ ша ә серінен тыс, тауар бағ аларының ө згеруі ең бек ө німділігінің артуына, циклдық жә не маусымдық толқ уларғ а, ұ дайы ө ндірістегі қ ұ рылымдық ө згерістерге, бағ ананың монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік реттеуге, салық тың жаң а ставкаларын енгізуге, ақ ша ө лшемінің девальвациялануы мен ревальвациялануына, рынок коньюнктурасының ө згеруі мен сыртқ ы экономикалық байланыстардың ық палына жә не т.б. байланысты. Демек бағ аның ө суіне кө птеген неше тү рлі себептердің ә сері болады.

Коньюнктураның циклдық толқ уынан болатын бағ аның ө скін, инфляцияғ а жатқ ызуғ а болмайды. Циклдың тү рлі фазаларынан ө ту барысында (ә сіресе XIX-XX ғ асырдың бас кезіне тә н «класикалық тү рі») бағ алардың динамикасы ө згеріп отырады. Аласапыранның бас кезіндегі оның ө суі дағ дарыс пен депрессия фазасында тө мендеп, жандану кзінде бағ а тағ ы да кө теріледі. Ең бек ө німділігін арттыру бағ аның тө мендеуіне ә келуі тиіс. Циклдық толқ улардың тағ ы бір кө рінісі жалақ ының ө суі ең бек ө німділігінен артып кетуінде. Мұ ндай қ ұ былыс шығ ынның инфляциясы деп алып келеді. Кездейсоқ апараттар да бағ аның инфляциялық ө суіне кө п ә сер етпейді. Айталық, су басып кеткен аймақ тардығ ы қ ұ рылыс материалдарының бағ алары ө седі. Бұ л қ ұ рылысматериалдарын шығ аратын ө ндірісті ұ лғ айтады, ал олар рынокты толық тыру барысында, бағ а тө мендеуі тиіс.

Сонымен бағ а ө суінің инфляциялық себептеріне нені жатқ ызамыз? Инфляция кө п сә йкессіздіктермен байланысты екенін еске ұ стап, оның ішіндегі ең бастыларын атайық.

Инфляция – қ азіргі нарық тық экономикалық жү йенің даму ерекшелігін сипаттайтын экономикалық қ ұ былыс болып табылады.

Қ азіргі кезде инфляция теориясын экономистердің кө пшілігі ақ ша теориясы негізінде емес, бағ а теориясы арқ ылы, яғ ни бағ ағ а ә сер ететін фактор ретінде тү сіндіреді. Инфляция кезінде кейбір тауарлардың бағ алары қ айта тө мендеуі мү мкін, оны дефляция деп атайды.

Инфляция ақ ша нарығ ында туады, сондық тан оның негізгі себептерін ақ ша айналасындағ ы келең сіз ө згерістерден байқ ауғ а болады.