Тақырып. Қорғалмалы топырақтағы технологиялық үрдістерді автоматтандыру
Қ арастырылатын сұ рақ тар: 1. Қ орғ алмалы топырактың ә ртү рлі қ ұ рылығ ыларындағ ы АБЖ-не қ ойылатын технологиялық талаптар мен параметрлері. 2. Кө шетжайлардағ ы микроклимат параметрлерін автоматтандыру. Дә рістің қ ысқ аша жазбасы: Ө сімдіктер мен олардың кө шеттерін жылыжайлар мен кө шетжайларда ө сіруде температураның маң ызы зор. Жабық топырақ ты орындарда мынадай ү ш тү рлі жылыту тә сілі пайдаланылады: топырақ ты жылыту, ауаны жылыту жә не топырақ пен ауаны жылыту. Осы тә сілдердің ішінде тиімдісі - топырақ ты жә не ауаны жылыту тә сілі. Кө шетжайлардағ ы ауа кө лемі аз болғ андық тан кейбір жағ дайларда тек топырақ жылытылады. Жылыжайлар мен кө шетжайларда электр жылуын пайдаланудың басқ а тә сілдерге қ арағ анда мынадай артық шылық тар бар: температуралық режимді ө те дә л реттеуге болады; жылытуғ а, қ осымша жарық тандыруғ а жә не автоматтандыруғ а энергияның бір тү рі пайдаланылады; ең бек шығ ыны азаяды. Еліміздің оң тү стік аудандарында кө шетжайларды жылытуғ а электр энергиясы кең пайдаланылады. Сумен жылытуғ а қ арағ анда электрмен жылытуда энергия шығ ыны аз, кө шеттердің сапасы жоғ ары жә не ө німі 10... 15% кө бейеді. Бұ л кө рсеткіштерге жылыту процесін ө те жоғ ары автоматтандыру нә тижесінде жетуге болады. Пластмассалық пленкамен жабылғ ан кө ктемдік жылыжайларда ауаны жә не топырақ ты электрмен жылыту қ олданылады. Қ ысқ ы жылыжайларда электрмен жылыту, тек электр энергиясы арзан аудандарда пайдаланылады. Электрмен жылыту тә сілдерінің ішінде элементті жә не электркалориферлі тә сілдер кең таралды. Ауа мен топырақ ты элементті жылытуда қ ыздырғ ыш элементтер диаметрі 2…6 мм, мырышпен қ апталғ ан оқ шауламасыз болат сымнан немесе ПОСХВ, ПОСХВТ, ПОСХП маркалы жылытқ ыш сымдардан дайындалады. Ауаны жылытуғ а арналғ ан қ ыздырғ ыш элементтер имараттың қ ұ рылыс конструкциясына оқ шаулағ ыш арқ ылы асылып бекітіледі. Сымдар тікелей немесе асбоцемент қ ұ бырлар ішінде тартылуы мү мкін. Қ ажетті микроклимат жасау ү шін, жылыжайлар мен кө шетжайларды жылыту, желдету, ылғ алдау жү йелерімен жә не басқ а да қ ажетті жү йелермен жабдық тайды. Жылыжайларда жеке жылыту жү йесі болады. Кө шетжайларды жылыту жү йесі учаскелік ортақ топтарғ а біріктіріледі. Бірнеше топ кө шетжайларды электр энергиясымен ортақ жабдық тайтын учаскелерге бө леді. Кө шетжайларды жылыту қ уаты, қ ыздырғ ыш элементтердің қ осылу схемасын ө згертумен немесе элементтерді фазалық кернеуден фазалар аралық кернеуге ауыстырып қ осумен реттелінеді. 9.1 суретте 480 рамадан тұ ратын кө шетжай учаскесінің электр схемасы берілген. Суретте: SA3-басқ ару кілті; SA1, SA2-ауыстырып қ осқ ыштар; SК - термореттегіш; ВК - термореттегіштің датчигі; КМ - магниттік жү ргізгіш; FU - сақ тандырғ ыштар. 480 рамадан тұ ратын кө шетжайлар учаскесі жылыту жү йесінің орындалуына байланысты тө рт топқ а бө ленген. Схемада тек бірінші топтың жылыту жү йесі кө рсетілген. Басқ а топтардың жылыту жү йесі осындай болып орындалады. SA1, SA2 ауыстырып қ осқ ыштар арқ ылы жылыту жү йесі «ү ш бұ рышты» немесе «жұ лдызша» тү рінде қ осылады. Жылыту жү йесінің қ уаты осылай реттелінеді. Қ ол режимінде SA3 басқ ару кілтінің тұ тқ асын бұ рып, «Р» орнына қ ою керек. Бұ л жағ дайда КМ магнитік жү ргізгіш ө зінің КМ кү ш тү йіспелерімен жылыту жү йесін электр желісіне қ осады. Автоматты режимде SA3 басқ ару кілтінің тұ тқ асын бұ рап, «А» орнына қ ою керек. Бұ л жағ дайда КМ магниттік жү ргізгіш SК термореттегішпен басқ арылады. Топырақ температурасы белгіленген шектен тө мен болса, реттегіш ө зінің тү йіспелерін автоматты тү рде қ осып (ВК датчигінің сигналымен), КМ магниттік жү ргізгіш арқ ылы жылыту жү йесіне кернеу береді. Температура белгіленген шектен жоғ арылағ анда реттегіш ө зінің тү йіспелерін ажыратып, магниттік жү ргізгіш арқ ылы жылыту жү йесін электр желісінен айырады. SA3 басқ ару кілтінің тұ тқ асын бұ рып, «О» орнына қ ойғ анда, жылыту жү йесі электр желісінен ажыратылады. Жылу режимын автоматты басқ ару ү шін 4...6 тізбектеп қ осылғ ан кө шетжайлардың біреуінің ауа кең істігінде ВК температура датчигін орнатады.
Рис. 9.1. Схема автоматического управления температурой в парниках с почвенно-воздушным электрообогревом.
В парниках только с почвенным обогревом на группу парников ставят один датчик температуры почвы. Его углубляют в почву парника на глубину около 0, 1м. Переключателем SA1 включают нагревательные элементы для обогрева воздуха, а переключателем SA2 - элементы обогрева почвы. Электротехнической промышленностью разработано для парников комплектное оборудование типа КП-1. Оно предназначено для автоматического управления температурой воздуха и почвы в парниках на 1920 рам с почвенным и воздушным электрообогревом. Оно же может применяться для управления температурой почвы и воздуха в пленочных теплицах площадью до 0, 5 га. Электрообогрев осуществляется от параллельно соединенных шести рядов стального неизолированного провода диаметром 6 мм, уложенного на глубине не менее 0, 25 м в парнике с расстоянием между проводами 0, 25 м. Для обогрева воздуха нагревательные провода монтируют на внутренних боковых стенках парника. Датчики устанавливают в одном из парников, расположенном в центре каждого участка, состоящего из 240 рам: в почве на глубине 0, 1 м - датчик температуры почвы, а на боковой стенке парника - датчик температуры воздуха. Электрообогревательные элементы объединяют в 4 группы по 480 рам и подключают к понижающему трансформатору типа ТМОБ-63. Для питания четырех таких трансформаторов устанавливают электрическую подстанцию мощностью не менее 250 кВА.
Рис. 9.2. Принципиальная электрическая схема комплекта оборудования КП-1 Понижающие трансформаторы в режиме разогрева парника включают по схеме «звезда - звезда», а в режиме обогрева по схеме «звезда – треугольник». Трехфазное линейное напряжение на вторичной стороне можно устанавливать переключением ответвлений трансформатора: в первом режиме 125, 103 и 85 В, а во втором - 70, 60 и 49 В. Рассмотрим работу принципиальной схемы комплекта оборудования для одного понижающего трансформатора (рис. 9.2). Оборудование может работать в ручном режиме при установке универсального переключателя SA1 в положение Р или в автоматическом - при установке SA1 в положение А. Ручное включение и отключение трансформатора и электронагревателей ЕК1...ЕК4 осуществляют дистанционно при помощи кнопок «Пуск» SB2 и «Стоп» SB1, предварительно включив соответственно рубильники SA6...SA9 обогрева почвы и воздуха и автомат QF. Автоматическое управление осуществляется при помощи логометров Р1и Р2, выполняющих одновременно роль регулятора и роль измерительного прибора для визуального контроля фактической температуры почвы и воздуха в парниках. В измерительные цепи логометров включены по мостовой схеме термометры сопротивления типа ТСМ, являющиеся датчиками температуры почвы ВК2, ВК4 и воздуха ВК1 и ВК3. Мостовая схема уравновешивается при заданной агрослужбой температуре. Если фактическая температура ниже заданной, то замыкаются контакты Р1 или Р2 и включаются магнитным пускателем КМ трансформатор TV и электронагревательные элементы. При повышении температуры до заданной размыкаются контакты Р1 и Р2, а магнитный пускатель КМ отключает электропитание. Переключателями SA1 и SA2 и рубильниками SA6...SА9 включают обогрев почвы или воздуха. К штепсельному разъему ШР подключают электрифицированные механизмы для обработки почвы и ухода за растениями. Силу тока и значение напряжения во всех фазах контролируют амперметром и вольтметром с переключателями SA4 и SA5. Точность регулирования температуры +1, 5. Бақ ылау сұ рақ тары: 1. Кө шетжайларда қ андай технологиялық ү рдістерді автоматтандырады? 2. КП-1 жабдығ ында тө мендеткiш трансформаторды қ алай қ осады? 3. Кө шетжайларда қ андай технологиялық жабдық тар қ олданылады? 4. Жылыжайларында қ андай технологиялық жабдық тар қ олданылады? 5. Қ орғ алмалы топыракты жылыту тә сілдері қ андай? 6. Кө шетжайларда қ андай параметрлердi автоматты басқ арады? 7.Кө шетжайларғ а арналғ ан КП-1 жабдық тар комплектiде автоматтық басқ ару немене арқ ылы жү зеге асырылады? 8. Kө шетжайларғ а арналғ ан КП-1 жабдық тар комплектiде температураны реттеу автоматты тү рде немене арқ ылы жү зеге асырылады?
|
