Белоктарға тән түсті реакциялар. Осы реакциялардың медицинадағы маңызыБарлық белоктарғ а тү сті реакциялар тә н. Жалпы тү сті реакцияғ а биурет реакциясы (пептидтік байланысты ашатын реакция) жә не a-амин тобын ашатын нингидрин реакциясы жатады. Бұ л реакция арқ ылы кез келген биологиялық сұ йық тық тағ ы белокты ашуғ а болады. Жеке амин қ ышқ ылдарын ашуғ а арналғ ан тү сті реакциялар бар. Олардың кө мегімен белоктарғ а сапалық реакциялар жасап, белоктардың қ ұ ндылығ ын анық тауғ а болады. Нды жә не қ ұ нсыз белоктар. Қ ұ нды белоктарғ а қ ұ рамында барлық 8 алмастырылмайтын амин қ ышқ ыл бар белоктар жатады. Егер белок молекуласында алмастырмайтын амин қ ышқ ылдарының ең болмағ анда біреуі болмаса, онда ондай белок қ ұ нсыз деп аталады. 12. Белок ерітінділерінің коллоидты қ асиеттері. Белоктардың судағ ы ерітіндісі тұ рақ ты, гомогенді, сондық тан оларды нағ ыз ерітіндіге жатқ ызуғ а болады. Белок жоғ ары молекулалы қ осылыс болғ андық тан оның судағ ы ерітіндісіне коллоидтық қ асиет тә н. Коллоидты ерітінділерге тә н қ асиеттер: - белгілі бір оптикалық қ асиет кө рсетеді (белоктардың жарық ты шағ ылыстырып, сындыру қ асиетіне негізделген, Тиндаль конусы); - диффузия жылдамдығ ының баяу болуы; - жартылай ө ткізгіш мембранадан ө те алмауы; - ерітінділердің тұ тқ ырлығ ы; - гель тү зуі; -белок молекуласының беткі қ абатында заряды жә не оны қ оршап тұ ратын гидратты қ абаты бар. Осы екі фактор белок молекуласына тұ рақ тылық береді. Белоктардың осы кө рсетілген қ асиеттері практикада қ олданылады. Белоктың оптикалық қ асиетін нефелометрия ә дісі арқ ылы анық тайды; олардың жартылай ө ткізгіш мембранадан ө те алмауы тө мен молекулалы қ осылыстардан диализ ә дісімен тазартуда қ олданады; диффузия жылдамдығ ының баяу жү руі, ерітінділердің тұ тқ ырлығ ы; гель тү зу қ абілеті белоктардың пішініне де тә уелді болады. Глобулярлы белоктар ү лкен жылдамдық пен диффузияланады, ал фибрилярлы белоктар баяу диффузияланады. Тұ тқ ырлығ ы жоғ ары белоктар гельді жақ сы тү зеді.
Белоктардың ерітінділерде тұ рақ тылығ ы неге неізделген? Тұ рақ тылық факторлары. Белок молекуласының беткі қ абатында заряды жә не оны қ оршап тұ ратын гидратты қ абатының болуына байланысты белоктар ерітінділері тұ рақ ты болады. Оларды тұ рақ тылық факторлары деп атайды. Егер тұ рақ тылық факторларының бірін жойса, белок тұ нбағ а тү седі. Тұ нбағ а тү су реакциялары. Ерітіндіден белокты қ алай тұ нбағ а тү сіруге болады? Тұ нбағ а тү су реакцияларының медицинадағ ы маң ызы. Белоктар белгілі бір кү йде тұ нбағ а тү седі. Белок заряды жойылса, гидратты қ абатынан айырылып, белоктардың ерігіштігі нашарлап, тұ нбағ а тү седі. Белоктардың зарядын нейтралдайтын заттарғ а ауыр металдардың тұ здары, алкалоидты реактивтер жатады. Ал концентрлі қ ышқ ылдар гидратты қ абатқ а ә сер етіп, гидраттандырады. Белоктарды нейтрал тұ здар да тұ нбағ а тү сіре алады. Бұ л процесті тұ здалу немесе тұ нбағ а шө гу деп атайды. Иондардың тұ здалу ә сері, белоктан судың алынуына, иондардың белок молекуласына адсорбциялануына жә не зарядтарының нейтралдануына байланысты. Тұ здану кү шіне байланысты иондар мынадай қ атар қ ұ райды:
Гидраттану дә режесі
Адсорбция дә режесі Литийдің электр зарядының ө те тығ ыз болуына байланысты, суды ө зіне жақ сы тартады. Сондық тан да гидратты қ абығ ын тез бұ зады, бірақ нашар адсорбцияланады. Цезий, керісінше, жақ сы адсорбцияланады. Тұ здану процесін белоктарды тазарту мен фракциялауда қ олданады.
|
