Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

ДНҚ, құрылысы, нуклеотидті құрамы, комплементарлы нуклеотидті тізбегі





ДНҚ молекуласының қ ұ рамына пентозаның ө кілі ретінде дезоксирибоза, ал пуриндік негіздерден аденин (А) жә не гуанин (Г), пиримидиндік негіздерден - тимин (Т) жә не цитозин (Ц) кіреді. ДНҚ қ ұ рамына кіретін пуриндік жә не пиримидиндік негіздердің сан жағ ынан белгілі бір заң дылық қ а бағ ынатын Э. Чаргафф (1949) ашты. Оны Э. Чаргафф ережесі деп атады:

1.Пуриндік негіздердің саны пиримидиндік негіздердің санына тең (А+ Г = Т + Ц);

2.Аденин саны тимин санына тең, ал гуанин саны цитозиннің санына тең (А=Т; Г=Ц);

3.Алтыншы кө міртегіндегі a-амин тобының саны, сол кө міртегіндегі кето тобының санына тең;

4. Аденин мен тиминнің қ осындысы гуанин мен цитозиннің қ осындысына тең: (S(А+Т) = S (Г+Ц).

Соң ғ ы ереже тек микробтардың (ДНК Е.Соlli.) организміне тә н. Ә р текті организмнен алынғ ан ДНҚ препараты А+Т жә не Г+Ц арақ атынасымен сипатталады. Адам ү шін бұ л арақ атынас 1, 5; ірі қ арада — 1, 3; Е. Соlli ү шін – 1, 0. Ә рбір тү рде ДНҚ -ның нуклеотидтік қ ұ рамы ә р тү рлі, бірақ бір организмде оның жасына жә не ә р тү рлі физиологиялық кү йіне қ арамастан клеткалардың барлығ ында да ДНҚ саны бірдей мө лшерде болады. ДНҚ мө лшері тек қ ана клетканың атқ аратын функциясына байланысты. Сперматозоидтарда клетканың қ ұ рғ ақ массасының 60% ДНҚ болып келеді. Басқ а кө птеген клеткаларда 1 ден 10% қ ұ райды. ДНҚ -ның ең аз кездесетін жері қ аң қ а бұ лшық еттерінде - 0, 2% (клетканың қ ұ рғ ақ салмағ ына есептегенде).

Джеймс Уотсон жә не Френсис Крик (1953) ДНҚ қ ұ рылымын анық тады. Бұ л ең бектегі жаң алық тарының ең бастысы- негіздердің комплементарлы орналасуының заң дылығ ы, яғ ни адениннің тиминге, ал гуаниннің цитозинге комплементарлы болуы А-Т, Г- Ц. Уотсона мен Крика моделі бойынша нуклеотидтердің қ ұ рамындағ ы дезоксирибоза жә не фосфор қ ышқ ылының қ алдық тары спираль тә різді ширатылғ ан екі полинуклеотидтік тізбектердің бойында орналасқ ан, ал пуриндік жә не пиримидиндік негіздер тізбек қ сіне перпендикуляр орналасады.

 

11сурет. ДНҚ -ның қ ос спиралінің қ ұ рылысы(Уотсон жә не Крик бойынша)

Форма В

 

Мұ нда аденин ә рқ ашан тиминмен, ал гуанин цитозинмен жұ пталынады, яғ ни пуриндік жә не пиримидиндік негіздер бір бірімен комплементарлы байланысады. А мен Т екі сутектік байланыспен, ал Г мен Ц ү ш сутектік байланыспен жалғ асқ ан (с. 11).

Нуклеин қ ышқ ылдарының қ ұ рылысы ө те кү рделі болады. Оларғ а тө рт дең гейдегі реттік қ ұ рылым тә н.

Бірінші реттік қ ұ рылым спираль тү зіп ширатылғ ан полинуклеотид тізбегі. Нуклеотид тізбегіндегі ә рбір мононуклеотидтер ө зара 3΄, 5΄ –фосфодиэфирлік байланыспен байланысқ ан, яғ ни бірінші нуклеотидтің дезоксирибозасының С3-орындағ ы ОНтобы келесі мононуклеотидтегі С5 орындағ ы фосфор қ ышқ ылымен ө зара ә рекеттесіпғ фосфодиэфирлік байланыс тү зеді.

 

 

12 сурет. ДНҚ -ның бірінші реттік қ ұ рылымы

 

 

 

Екінші реттік қ ұ рылымы екі полинуклеотид тізбектерінің ширатылып қ ос спираль тү зуі. Полинуклеотид тізбектері бір-біріне қ арама-қ арсы орналасқ ан жә не олар ө зара комплементарлы негіздер арқ ылы сутекті байланыстармен байланысқ ан.

Спиральдің бір айналымы 3, 4 нм, ол 10 жұ п нуклеотидтерден тұ рады. ДНҚ молекуласының конфигурациясы оның гидраттану дә режесіне байланысты біршама ө згеруі мү мкін.

Жасушаларда ә детте В-конфигурациясы болады (гидраттану дә режесі 75%). Екі тізбектің негіздері тізбек қ сіне перпендикуляр орналасады жә не бір жазық тық та жатады (с.11)

Екінші реттік қ ұ рылымының қ алыптасуын екі полинуклеотидтік тізбектеріндегі негіздер арасында тү зілетін сутектік байланыстар қ атысуымен қ атар бір тізбектегі негіздер бірінің ү стіне бірі орналасқ ан да, негіздердің ө зара ә рекеттесуі нә тижесінде пайда болғ ан ван-дер-Ваальс кү штері қ амтамасыз етеді.

Теріс зарядты ДНҚ тізбегі мен оң зарядты гистон белоктарының ө зара электростатикалық ә рекеттесуі, қ ос спиральды ұ стауғ а қ атысатын қ осымша фактор болып табылады.

Екіншілік дең гейдегі ДНҚ молекуласының қ ос спиралінің аралығ ында сутектік байланыстар ү зіліп, екі ойыс пайда болады. Ойыстардың пайда болуына рН-тын ө згеруі мен жоғ ары температура себеп болады.

 

Сутектік байланыстардың тү зілуі

 

13 сурет. ДНҚ қ ұ рылымы

 

Ү шінші реттік қ ұ рылымы – эукариоттарда қ ос спиральды ДНҚ тізбегінің гистонғ а оралып, суперспираль тү зуі нә тижесінде шар тә різді тө мпешіктер тү зіледі. Гистондар 5 тү рге бө лінеді — Н1 Н2a, Н2b, Н3, Н4. Н1 гистонынан басқ а гистондардан октет қ ұ рылады. Бұ л қ ктетке ДНҚ –ның тізбегінің 140 негіздер жұ бынан тү зілген бір бө лімі оралады, сө йтіп, нуклеосома тү зіледі. Октетке оралғ ан ДНҚ -ның бө лігі активті емес тө мпешік тү зеді, осы тө мпешіктердің арасында ДНҚ -ның суперспиральданбағ ан активті бө лігі жә не белок Н1 орналасады. Бұ л аймақ шамамен 50 жұ п нуклеотидтерден тұ рады.

 

 

Сурет 14. ДНҚ ү шінші реттік қ ұ рылымы

 

ДНҚ -ның тө ртінші реттік қ ұ рылымы – хромосомаларында ДНҚ молекуласының ө те тығ ыз орналасуы, ұ зындығ ы бірнеше см-ге дейін жететін молекула, 5 нм- ге дейін жинақ талады (с.15).

Сурет 15. ДНҚ -ның тө ртінші реттік қ ұ рылымы

 

16. ДНҚ -ның тірі организмдер ү шін маң ызы.

Барлық генетикалық ақ параттар ДНҚ –да сақ талғ ан. ДНҚ белок биосинтезіне қ атысады.







Дата добавления: 2014-11-10; просмотров: 19197. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!




Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...


Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...


ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ МЕХАНИКА Статика является частью теоретической механики, изучающей условия, при ко­торых тело находится под действием заданной системы сил...


Теория усилителей. Схема Основная масса современных аналоговых и аналого-цифровых электронных устройств выполняется на специализированных микросхемах...

Лечебно-охранительный режим, его элементы и значение.   Терапевтическое воздействие на пациента подразумевает не только использование всех видов лечения, но и применение лечебно-охранительного режима – соблюдение условий поведения, способствующих выздоровлению...

Тема: Кинематика поступательного и вращательного движения. 1. Твердое тело начинает вращаться вокруг оси Z с угловой скоростью, проекция которой изменяется со временем 1. Твердое тело начинает вращаться вокруг оси Z с угловой скоростью...

Условия приобретения статуса индивидуального предпринимателя. В соответствии с п. 1 ст. 23 ГК РФ гражданин вправе заниматься предпринимательской деятельностью без образования юридического лица с момента государственной регистрации в качестве индивидуального предпринимателя. Каковы же условия такой регистрации и...

Менадиона натрия бисульфит (Викасол) Групповая принадлежность •Синтетический аналог витамина K, жирорастворимый, коагулянт...

Разновидности сальников для насосов и правильный уход за ними   Сальники, используемые в насосном оборудовании, служат для герметизации пространства образованного кожухом и рабочим валом, выходящим через корпус наружу...

Дренирование желчных протоков Показаниями к дренированию желчных протоков являются декомпрессия на фоне внутрипротоковой гипертензии, интраоперационная холангиография, контроль за динамикой восстановления пассажа желчи в 12-перстную кишку...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.011 сек.) русская версия | украинская версия