Ықтық қатынастардың түсінігі, айрықша белгілері мен түрлері

Қ ұ қ ық тық қ атынастар — қ ұ қ ық қ а байланысты, қ ұ қ ық негізіндегі қ атынастар. Қ ұ қ ық тық қ атынастарғ а мынадай белгілер тә н. 1) Қ ұ қ ық тық қ атынас — бұ л қ оғ амдық қ атынас, былайша айтқ анда, адамдардың арасындағ ы қ атынас жә не олардың іс-ә рекетімен, мінез-қ ұ лқ ымен тікелей байланысты. Меншік иесінің ө з заттарына хақ ысы бар, бірақ бұ л қ ұ қ ық тарды ол басқ а адамдармен қ атынас жасағ анда жү зеге асырады. 2) Қ ұ қ ық тық қ атынас тек қ ана адамның мінез-қ ұ лқ ына қ ұ қ ық тық норма ә сер еткенде пайда болады. Қ ұ қ ық тық норма мен қ ұ қ ық тық қ атынас арасында бұ лтартпастық байланыс бар, ө мірде тек қ ана қ ұ қ ық тық нормада кө рсетілген қ ұ қ ық тық қ атынас пайда болады. Кейде заң да кө рсетілмеген жағ дайда да қ атынас қ ұ қ ық тық сипатқ а ие болуы мү мкін. Мысалы, қ ұ қ ық тық ұ қ састық болғ ан жағ дайда қ ұ қ ық тық норма ө зінде тікелей кө рсетілмеген қ атынастарғ а қ олданылады. 3) Қ ұ қ ық тық қ атынас — субъективтік қ ұ қ ық тар мен міндеттер арқ ылы пайда болатын адамдар арасындағ ы байланыс. Субъективтік қ ұ қ ық қ а ие болушы соны пайдалана алатын тұ лғ а, ал қ ұ қ ық тық міндет жү ктелген сол міндетті орындауғ а тиіс тұ лғ а. Қ ұ қ ық тық қ атынаста хақ ысы бар тұ лғ а жә не міндеті бар тұ лғ а болады; адам, ұ йым, мемлекет органы. 4) Қ ұ қ ық тық қ атынас — ерікті қ атынас. Қ ұ қ ық тық қ атынас пайда болу ү шін қ атысушылардың еркі қ ажет. Кейбір қ ұ қ ық тық қ атынастар пайда болу ү шін тараптардың еркі қ ажет (мү ліктік қ атынастар). Ал кейбір қ ұ қ ық тық қ атынастар тек бір тараптың еркіне ғ ана байланысты пайда болады (қ ылмыстық іс заң қ орғ аушы органның еркі бойынша қ озғ алады). 5) Қ ұ қ ық тық қ атынасты мемлекет қ орғ айды. Қ ұ қ ық тық нормалардың талаптарын жү зеге асыруды қ амтамасыз ете отырып, мемлекет қ ұ қ ық ты қ атынастарды да қ орғ айды. Мемлекет қ орғ айтын қ ұ қ ық тық қ атынастар қ оғ амдағ ы қ ұ қ ық тә ртібінің негізі болып саналады.

Қ ұ қ ық тық қ атынастардың тү рлері: 1.Реттейтін қ ұ қ ық тық қ атынастар — субъектілердің заң ғ а сә йкес мінез-қ ұ лқ ы, былайша айтқ анда, қ ұ қ ық тық нормалар негізінде жә не соғ ан сә йкес мінез-қ ұ лық. Мұ ндай қ ұ қ ық тық қ атынастар қ ұ қ ық тә ртібінің негізін қ ұ райды. Бұ ларғ а жататындар: мемлекеттік, мү ліктік, отбасы, ең бек, т.б. қ ұ қ ық тық қ атынастар. 2. Қ орғ айтын қ ұ қ ық тық қ атынастар — субъектілердің заң сыз ә рекетінің салдарынан пайда болады. Оның мақ саты — қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ау, кінә ліні жазалау, сө йтіп ә ділдік орнату. 3. Абсолютті қ ұ қ ық тық қ атынастарда тек бір тарап белгілі (қ ұ қ ық иесі) болады. Басқ алардың барлығ ы міндетті тарап болып саналады. Мысалы, бұ ларғ а меншікке байланысты қ атынастар жатады.4.Салыстырмалы қ ұ қ ық тық қ атынастарда барлық оғ ан қ атысушылар белгілі (сатушы мен сатып алушы) болып келеді.

Сонымен, қ ұ қ ық тық қ атынастар дегеніміз — субъектілердің арасындағ ы ерекше қ ұ қ ық тық байланыс. Осы байланыстың нә тижесінде тараптардың ө зара субъективтік қ ұ қ ық тары мен заң ды міндеттері пайда болады. Осы байланысты мемлекет қ амтамасыз етеді.