Ық нормасы мен нормативтік құқықтық акт бабының арақатыснасы

Қ ұ қ ық нормасы ө зінің білдірілудегі кө рінісін нормативтік қ ұ қ ық тық актілер бабынан табады. Алайда қ ұ қ ық нормасы мен қ ұ қ ық тық нормативтік актінің бабы бара-бар емес. Кө бінесе олар бірдей болмайды яғ ни ү йлеспейді. Қ ұ қ ық нормасы жү ріс-тұ рыстың ережесі, ол жорамал диспозиция жә не санкциядан тұ рады. Ал, нормативтік актінің бабы - қ ұ қ ық нормасын жү зеге асыратын қ ұ рал. Ол мемлекеттің ерік-ық тиярын білдірудің нысаны.

Қ ұ қ ық нормасы мазмұ н бола тұ ра, оның нысаны ретінде кө рінетін нормативтік акт бабымен тү рлі-тү рлі арақ атыстылық та болады.

Заң қ абылдаушы жү ріс-тұ рыс ережесін баяндауда қ ұ қ ық нормасының логикалық қ ұ рылымына жататын ү ш элементтің бә рін де бір нормативтік актінің бір ғ ана бабына сиғ ызуы мү мкін; нормативтік актінің бір бабына бірнеше қ ұ қ ық тық норманын да орналастырылуы ық тимал; қ ұ қ ық нормаларының элементтері ө р тү рлі нормативтік актілердің ә лденеше баптарында мазмұ ндалуы мү мкін; қ ұ қ ық нормалары элементтерін бір ғ ана сол нормативтік актінің бірнешелеген баптарында да баяндалуы мү мкін.

Мазмұ ндау тә сілі бойынша қ ұ қ ық нормасы мен нормативтік акт бабының арақ атыстылығ ы (байланысы) ү ш нұ сқ ада болуы ық тимал:

а) тікелей тә сіл - қ ұ қ ық нормасы нормативтік актінің бабында тікелей баяндалғ ан жағ дайда осы тә сіл орын алады.

ә) сілтеме тә сіл - нормативтік актінің бабы бү кіл норманы баяндамастан, осы нормативтік актінің басқ а бабына сілтеме жасағ анда осы тә сіл орын алады. Мысалы, Қ Р Конституциясының 45-бабы 2 тармағ ы;

б) бланкеттік тә сіл - нормативтік актінің бабы норманы баяндамайды жә не нақ ты бапқ а сілтеме жасамайды, оның орнына, қ андай бір нормативтік актінің бү кіл бір тү ріне сілтеме жасай салғ анда осы тә сіл орын алады. Мә селен, Қ Р Конституциясының 6-бабы, 3 тармағ ы.

Қ ұ қ ық қ абылдаушы орган қ ұ қ ық нормаларының логикалық ү йлесімді жү йесін қ ұ руды қ амтамасыз ету қ ажеттілігін басшылық қ а алады. Сө йтіп оғ ан нормативтік қ ұ қ ық тық актінің баяндалу тілін бағ ындырады. Мұ ның ө зі қ ұ қ ық қ абылдаушы органның алдына бірнеше арнайы міндеттер қ ояды: қ ұ қ ық нормаларын логикалық тү рде бір нормадан кейін келесі норманың жасалуын, жалпылық тан нақ тылық қ а қ арай жылжу тү ріне келтіреді. Ә ртү рлі қ ұ қ ық тық нормаларды жасақ тау барысында заң дық жө ні бар қ ағ идалардың бірнеше нормаларда қ айталанулары болдырылмайды. Нормативтік акт тілінің логикалық айқ ындылығ ына сө йтіп қ ол жеткізіледі. Қ ұ қ ық нормалары ең ұ қ ыпты осындай тә сілдер арқ ылы жасалады. Қ ұ қ ық нормаларынан орын алғ ан ө з-ө зінен айқ ын жә не жалпының бә ріне белгілі қ ағ идаларын, фактілерін, жағ дайларын шығ арып тастап, ондайларды болғ ызбайды. Осында аталғ ан мә селелерді шешу ісі ұ дайы да ү немі жү ріп жатады. Кемшіліктер мен олқ ылық тар да жіберіліп, олар тү зетіліп те жатады. Сондық тан да қ ұ қ ық нормаларының нормативтік акт баптарында ү йлеспеушіліктердің орын алуы кездесіп жатады.