Азақстан — Президенттік басқару нысанындағы біртұтас мемлекет
Қ азақ стан Республикасының Конституциясында жазылғ анындай, ол біртұ тас, Президенттік басқ ару жү йесіне негізделген мемлекет. Қ азақ станның біртұ тастығ ы – оның ә кімшілік-аумақ тық бө ліктерден қ ұ рылатындығ ы, автономияғ а бө лінбеуі. Ә кімшілік-аумақ тық қ ұ рылым туралы ерекше заң бар. Ол Қ азақ станның тарихы жә не казіргі замандағ ы ерекшеліктерін бейнелейді. Қ азақ стан Республикасының Президенті — мемлекеттің басшысы, оның жоғ ары лауазымды тұ лғ асы. Қ азақ станның Президенті Конституция бойынша жоғ ары лауазымды тұ лғ а болғ андық тан Қ азақ стан халқ ының бірлігін қ амтамасыз етеді, былайша айтқ анда, тү рлі ұ лттар мен ә леуметтік топтар араларында алауыздық болмауына кү ш салып қ амқ орлық жасайды. Мемлекеттік биліктің тү рлі буындарының арасында қ ақ тығ ыс болмауын қ адағ алайды. Президент Парламент қ абылдайтын заң дарғ а қ ол қ ояды, егер заң дар Конституцияғ а сә йкес келмесе, қ айта қ арау ү шін кері қ айтарады (вето қ ұ қ ығ ы). Егер Парламент заң қ абылдау қ ұ қ ығ ын уақ ытша Президентке тапсырса, ол заң ды ө зі қ абылдай алады. Сонымен қ атар Конституцияда кө рсетілген жағ дайларда Президент заң кү ші бар жарлық қ абылдай алады. Қ азақ стан Республикасының Конституциясы мемлекеттік билікті бө лу принципін бекітті. Мемлекеттік билік ү ш буынғ а бө лінеді: заң шығ аратын, атқ арушы жә не сот. Заң шығ ару " қ ызметімен Парламент шұ ғ ылданады. Атқ арушы билікті жү зеге асыратын Ү кімет. Ал сот билігін Жоғ арғ ы Сот, облыстық, аудандық соттар жү зеге асырады. Аталғ ан органдар біртұ тас мемлекеттік биліктің буындары болып саналады. Мемлекеттік биліктің ә р буыны ө з қ ызметін дербес жү зеге асырады, атқ арады жә не басқ а буындардың қ ызметіне араласпауы тиіс. Ондай жағ дай бола қ алғ ан кү нде тежемелік ө рі тепе-тендік жү йесін пайдалану қ арастырылғ ан. Парламент Ү кіметті орнынан тү сіру мә селесін қ оя алады, ал Президент Парламентті тарата алады. Мемлекеттің атқ ару-орындау органдары орасан зор жұ мыс атқ арады. Оларғ а жататындар: Ү кімет, министрліктер, мемлекеттік комитеттер, жергілікті ә кімшілік (облыстық, аудандық, қ алалық, ауылдық, селолық). Заң (қ ұ қ ық) қ орғ ау органдарының ә рбір бө лігі туралы арнайы заң бар. Мысалы, прокуратура Конституцияда жазылғ андай, мемлекет атынан заң дардың, ө зге де нормативтік-қ ұ қ ық тық актілердің дә лме-дә л ө рі біркелкі қ олданылуын, жедел-іздестіру қ ызметінің, анық тау мен тергеудің заң дылығ ын жоғ ары қ адағ алауды жү зеге асырады. Анық тау жө не тергеу кызметін жү ргізу ү шін арнайы органдар қ ұ рылады. Олар ә р тү рлі болады — ішкі істер органдары, мемлекеттік қ ауіпсіздік органдары. Қ ұ қ ық тық тә ртіпті қ орғ ауда ішкі істер органдарының атқ аратын қ ызметі де сан алуан. Оларғ а жү ктелген міндеттер ерекше заң да белгіленген. Адамның, қ оғ амның, мемлекеттің қ ұ қ ық тарын, тыныштығ ын, қ ауіпсіздігін қ орғ айтын, органдарғ а ұ лттық қ ауіпсіздік органдары да жатады. Олардың да қ ызметі заң ғ а сү йене отырып жү ргізілуі қ ажет. Аталғ ан органдардың қ ызметінің тиімді жә не жемісті болуы қ ай кезде де азаматтардың қ олдауына, кө мегіне байланысты.
a) Пысық тау сауалдары
1. Қ азақ стан Республикасы біртұ тас Президенттік басқ ару жү йесіне негізделген мемлекет деген ұ ғ ымның мә нісі мен мағ ынасын тү сіндірің із. 2. Қ азақ стан Республикасының Президенті – мемлекет басшысы – Елбасы, оның жоғ ары лауазымды тұ лғ асы — деген ұ ғ ымның мә нісі мен мағ ынасын тү сіндірің із. 3. Қ азақ стан Республикасының Конституциясы мемлекеттік билікті бө лу принципін бекітті — деген ұ ғ ымның мә нісі мен мағ ынасын тү сіндірің із. 4. Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік атқ ару органдарының ұ йымдастырылу принципін тү сіндірің із. 5. Қ азақ стан Республикасының мемлекеттік атқ ару органдарының жұ мыстарын атқ ару-орындау принциптерін тү сіндірің із. 6. Қ азақ стан Республикасында заң шығ ару органдарына нелер жатады? 7. Қ азақ стан Республикасында заң ды атқ ару-орындау органдарына нелер жатады? 8. Қ азақ стан Республикасының сот жү йесіне сипаттама берің із.
|
