Жиырма жетінші тақырып. ОСЫ ЗАМАНҒЫ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖҮЙЕЛЕР

Біріккен Ұ лттар Ұ йымының мә ліметтері бойынша осы бү гінгі кү нде Жер ғ аламшарында 230-ғ а тарта мемлекет бар кө рінеді. Алуан тү рлі мемлекеттік-қ ұ қ ық тық қ ұ былыстарды зерттеу-зерделеу ү шін заң ғ ылымында қ ұ қ ық тық жү йе ұ ғ ымы қ олданылады.

Қ ұ қ ық тық жү йе — нақ ты мемлекеттің тұ тастай алынғ ан қ ұ қ ық тық болмысының бә рі. Қ ұ қ ық тық жү йе ұ ғ ымына қ ұ қ ық тық қ ұ былыстардың мол тобы - нормативтік, ұ йымдық, мә дени-ә леуметтік аспектілер, қ ұ қ ық феноменінің жақ тары кіреді.

Қ ұ қ ық тық жү йенің қ ұ рылымы қ ұ қ ық тық қ ұ былыстардың 3 топтамасынан тұ рады:

а) заң нормалары, қ ағ идаттар, институттары (нормативтік жағ ы);

б) қ ұ қ ық тық мекемелердің жиынтығ ы (ұ йымдастыру жағ ы);

в) осы қ оғ амның ө зіне тә н қ ұ қ ық тық кө зқ арастардың, тү сініктердің, идеялардың жиынтығ ы, қ ұ қ ық тық мә дениет (идеологиялық жағ ы).

Ә рбір мемлекеттің қ ұ қ ық тық жү йесі қ оғ ам дамуының заң дылық тарын, оның тарихи, ұ лттық, мә дени ерекшеліктерін бейнелейді. Ә рбір мемлекеттің ө зінің қ ұ қ ық тық жү йесі болады. Оның басқ а мемлекеттердің қ ұ қ ық тық жү йелерімен ортақ болып келетін ерекшеліктерімен қ атар, сондай-ақ айырмашылық тары да яғ ни ө згешеліктері де болады.

Қ ұ қ ық тық жү йенің дамуына қ оғ амның бү кіл рухани мә дениеті, дін, философия, ө неге, имандылық, кө ркемдік мә дениет, ғ ылым ық пал жасайды. Қ ұ қ ық тық мә дениетке саясат жә не саяси мә дениет зор ық пал тигізеді. Ежелгі Қ ытай, Ү ндістан, Мысырда, Рим мемлекетінде қ ұ қ ық тық жү йелер дін мен табиғ и тү рде ө зара байланысты болып келетін.

Қ ұ қ ық тық жү йелердің дамуында сабақ тастық байқ алады. Мысалы, дә стү рлі қ ұ қ ық тық қ ұ ндылық тар жаң а қ ұ ндылық тармен ө зара ық палдасады. Ал, бұ л жаң а қ ұ ндылық тарды басқ аруғ а қ ұ қ ық тық жү йеден немесе жү йелерден дә стү рлі қ ұ қ ық тық жү йе қ абылдап алып жатады.

Қ ұ қ ық тық жү йелер ө здерінің элементтерінің ұ қ састығ ы, тұ тастығ ы бойынша топтарғ а " қ ұ қ ық тық жү йелерге" бірігеді.

Қ ұ қ ық тық жү йелерді бө лу жә не жіктеудің белгілеріне мыналар жатады:

1) идеологияны, дінді, философияны, экономикалық жә не ә леуметтік қ ұ рылымдарды қ оса алғ анда;

2) заң техникасы, қ ұ қ ық тың қ айнар кө здері мұ ның негізі болады.

Осы белгілерді негізге ала отырып қ ұ қ ық тық жү йелердің мынандай тү рлерін атап кө рсетуге болады - роман-германдық, ағ ылшын-американдық, социалистік, діни жә не дә стү рлі қ ұ қ ық тық жү йелер.

Романо-германдық қ ұ қ ық тық жү йе – кө птеген мемлекеттердің қ ұ қ ық тық жү йелерін біріктіреді. Бұ л мемлекеттерге Франция, ГФР, Италия, Испания, Швеция, Дания, Латын Америкасының барлық мемлекеттері, Таяу Шығ ыс елдері жатады. Бұ л қ ұ қ ық тық жү йенің ық палы Жапония, Индонезия т.б. мемлекеттердің қ ұ қ ық тық жү йелерінде ө з кө рінісін тапты.

Роман-германдық қ ұ қ ық тық жү йе рим қ ұ қ ығ ын рецепциялаудың нә тижесі болып табылады, яғ ни мұ нда қ ұ қ ық тың негізінде рим қ ұ қ ығ ының жетістіктері алынғ ан. Роман-германдық қ ұ қ ық жү йесінің негізгі сипаттарына мыналарды жатқ ызуғ а болады.

1. Роман-германдық жү йесі бар барлық елдерде жазбаша конституциялар бар, бұ лардың нормаларында ең жоғ ары заң кү ші бар деп танылады.

2. Ә деттегі заң дардың ү ш тү рі бар: кодекстер, арнайы заң дар, ағ ымдағ ы заң дар, жә не нормалар мә тіндерінің жинағ ы.

3. Қ ұ қ ық негіздерінің арасында заң ғ а негізделген нормативтік актілердің (регламенттердің, ә кімшілік бұ йрық -жарлық тардың, министрлік декреттерінің жә не т.б.) рө лі едә уір.

Роман-германдық қ ұ қ ық тық жү йеге кіретін елдердегі қ ызмет істейтін судья заң дық істі шешуде кө бінесе тек істі бағ алау процесін жү зеге асырады.