Прадмова

З 1999 г. на нефілалагічных факультэтах педагагічных ВНУ ў адпавед­насці з адукацыйнымі стандартамі ўведзены но­вы курс «Бела­руская мова (спе­цы­яльная лексіка)», які мае на мэце пад­рыхтаваць кваліфікаваных спе­цыялістаў для выкладання прадметаў школьнай праграмы па-бела­руску. Ад­нак сёння ён не забяспечаны адпаведнымі пад­ручнікамі ці вучэбнымі дапа­мож­нікамі. Падрых­таваны дапа­можнік «Беларуская мова: спецыяльная лек­сіка» ство­раны ў адпаведнасці з тыпавой вучэбнай праграмай «Бела­руская мова (спецыяльная лексіка)» (Мн., 2001. С. 100–115) і раз­лі­чаны на студэн­таў, якія набываюць спецыяльнасці фіз­куль­турнага, культура­лагічнага і мастацтвазнаўчага профілю.

Праграма патрабуе дыферэнцаванага падыходу пры выкладанні беларускай мовы для студэнтаў розных спецы­яль­насцей, уліку спецыфікі факультэта, авалодання агульна­навуковай і спецыяльнай тэрміналогіяй. Асноў­ная ўвага пры выкла­данні дысцыпліны надаецца ўдаскана­лен­ню навыкаў практычнага карыстання беларускай мовай у яе вуснай і пісьмовай формах, засваенню тэрміналагічнай лек­сікі, развіццю маў­лення студэнтаў. Матэрыялы, змешчаныя ў дапаможніку, якраз і раз­лічаны на замацаванне і па­глыбленне ведаў па асноўных раздзелах беларускага мова­знаўства, на авалоданне навуковай тэрміналогіяй ад­па­вед­на выбранай прафесіі, уменне карыстацца тлумачальнымі, перакладнымі і спецыяльнымі слоўнікамі і адпаведнымі дапа­мож­нікамі. З улікам таго, што на Беларусі вялікі ўплыў мае інтэр­ферэн­цыя, у выкладанні курса значная ўвага на­даецца супастаўленню і выяўленню адрозненняў бела­рускай і рускай моў.

Дапаможнік складаецца з дзвюх частак – курса лекцый і прак­тычных заданняў. У першай частцы па раздзелах «Уводзіны» і «Лек­сіка і лексіка­гра­фія» распрацаваны лекцыі, сфармуляваны пытанні і заданні да іх, пададзены практыч­ны матэрыял, які можа быць выка­рыстаны для замацавання тэа­рэ­тычных звестак. Асаблівая ўвага звяртаецца на раз­гляд мовы як формы нацыянальнай культуры, на сістэму стыляў беларускай мовы, на раскрыццё паняццяў «тэрмін» і «тэрміналогія». Акрамя таго падаюцца звесткі з гісторыі мовы, у тым ліку з гісторыі беларускай тэрміналогіі і лексіка­графіі.

Другая частка – практычная. Вывучэнне раздзелаў «Фане­тыка і арфа­эпія», «Марфалогія і правапіс» і «Сінтак­сіс» скіравана на ава­ло­­данне арфа­эпічнымі, граматычнымі, арфаграфічнымі нормамі бела­­рускай літаратурнай мовы. Матэрыялы практыкаванняў прафе­сій­на арыентаваныя: грун­туюцца на прафесійнай лексіцы, галіновай і агульна­навуковай тэрміналогіі, спецыяльных тэкстах. Акцэнтуецца ўвага на тэрміналагізацыі розных часцін мовы.

У дапаможніку падаюцца заданні творчага характару, якія маюць на мэце раз­віццё вуснага і пісьмовага маўлення студэнтаў. Адны з іх могуць быць вы­кананы непасрэдна на практычных занятках, другія – у часе пазааўдыторнай сама­стойнай работы. Пасля кожнай тэмы змяшчаюцца тэставыя заданні і ключы да іх, што дае магчымасць студэнтам самастойна ацаніць узровень сваіх ведаў.

Тэксты падбіраліся асобна для фізкультурнага, мас­тацтва­­знаўчага і культуралагічнага профілю падрыхтоўкі спе­­цыялістаў. Таму ў дапаможніку выкарыстана наступная сістэма памет:

– практыкаванні для студэнтаў спецыяльнасці «Фізічная куль­тура»,

– практыкаванні для студэнтаў спецыяльнасці «Вы­яўленчае мас­тацт­ва і чарчэнне»,

– практыкаванні для студэнтаў спецыяльнасці «Сусвет­ная і айчын­­­ная культура».

Курс лекцый [1]