Тапсырмалар. 1-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті қосымшаны қойыңыз.1-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті қосымшаны қойыңыз. Дәріні іш... келмейді. Дәрігерге қарал... келеді. Тісімді емдет... келеді. Кітапханаға бар... келіп тұр. Емханаға барып, сұра... келіп тұр. Ауруханаға жат... келмейді. Тамақ іш... келмейді. Апама бар... келеді. 2-тапсырма. Орыс тіліндегі баламасын беріңіздер. Отырыңыздар, дәптерлерді үстелге қойыңыздар. Сіз мына мәтінді оқыңыз, ал сіздер мәтін бойынша сұрақтар қойыңыздар. Талғат сөйлемді тақтаға жазсын, ал Марат пен Әлия тексерсін. Қазір біз мәтінді тыңдайық. Келесі сабақта диктант жазайық. 3 – тапсырма. Төмендегі сөздерді шартты рай тұлғасында жазып, сөйлемдер құраңыздар. бар, айт, көр, ұйықта, бер, оқы, суретте, биле, тыңда, сөйле, аудар 4-тапсырма. Төмендегі Абай өлеңінен үзінді берілген өлең жолдарын қалай түсінетініңізді айтыңыз. Рай тұлғасын ажыратыңыз. Малда да бар жан мен тән, Ақыл, сезім болмаса. Тірішіліктің несі сән, Тереңге бет қоймаса, Атымды адам қоған соң, Қайтіп надан болайын.... сөйлеуге дағдыландыру. 5-тапсырма. Сөздікпен жұмыс. Берілген сөздерді бірнеше рет оқып естеріңізде сақтаңыздар. Буын ойысы – суставная впадина Сіңір созылу – растяжение сухожилий Жарылу – разрыв; трескаться Зембіл – носилка 6-тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің мағынасын түсіндіру немесе синонимдік қатарын көрсету. Оқыс қимылдағанда, буын ойысынан шығу, буын пішіні өзгеру, қолды қозғалту, аяқты қозғалту, қозғалту қиындайды, таңу, орамалмен таңу, мұз салған құты, зардап шеккен адам, емханаға жеткізу, ашық сынық, жабық сынық, жарақаттанған жер, етпетінен жату, шалқасынан жату, басын көтеру, басын аздап көтеру, жедел дәрігер шақыру, емханаға жеткізу. 7-тапсырма. Мәтінді оқу, мәтін бойынша сұрақ құрастыру,сұрақтарға жауап беру. Дене зақымданғанда көрсетілетін алғашқы көмек. Оқыс қимылданғанда буын таюы, яғни буынның шығуы мүмкін. Буын шыққанда бір буынның басы екінші буынның ойысынан шығады. кейде сіңір созылуы немесе буын қалтасы жарылып кетуі мүмкін. Мұндай кездерде буынның пішіні өзгереді, зақымданған аяқ немесе қолды қозғалту қиындайды. Буынның жаны ісіп, қызарады, өте қатты ауырады. Жәрдем көрсету үшін зақымданған буынды қозғалмайтын жағдайға келтіру керек. Буынды бинт, дәке немесе орамалмен мықтап таңып, буын шыққан жерге суық су құйған немесе мұз салған құты басу керек. Зардап шеккен адамды жедел емханаға жеткізу қажет. Қатты құлағаннан, соғылғаннан сүйектер сынуы мүмкін. Сынықтың ашық немесе жабық түрлері болады. Ашық сынықта сүйек ұштары бұлшық еттерді, қан тамырларын, теріні жарақаттауы мүмкін. Жарақаттанған жерге ауру қоздыратын микробтар тусуі мүмкін. Сондықтан, адам алдымен жараны тазалап,зарарсыздандырылған таңғышпен байлап, шендеуіш салып таңу керек. Арнайы шендеуіштер дәріханаларда сатылады немесе шендеуіш ретінде таяқ, тақтай, қатты қағаз және т.б. заттарды да пайдалануға болады. Омыртқа жотасы зақымданғанда науқасты етпетінен тақтайға немесе зембілге жатқызып,емханаға жедел жеткізу керек. Егер бас сүйегі сынса, онда шалқасынан науқасты жатқызып, басын аздап көтеріп, жедел дәрігер шақыру қажет. 8-тапсырма. Оң жақтағы етістіктермен (сұрақ арқылы) керекті сөздерден сөз тіркесін құру. буын ойнасынан өте қатты дәкемен үйге оқыс таяқты дәрігерді теріні қимылдау (қалай?) шығу (қайдан?) ауыру (қалай?) таңу (немен?) жеткізу (қайда?) жарақаттану (нені?) пайдалану (нені?) шақыру (кімді?) 9-тапсырма. Қазақ тіндегі «Сынықтан өзгенің бәрі жұғады», «Бас жарылса, бөрік ішінде, қол сынса жең ішінде» деген мақалалардың мәнін түсіндіру Бақылау Коммуникативті компетенция бойынша 1. Қай кезде буын шығуы мүмкін? 2. Сіңір созылғанда, буын шыққында не болады? 3. Қандай жәрдем көрсетіледі? 4. Қай кезде сүйек сынуы мүмкін? 5. Сынықтың қандай түрлері бар? 6. Ашық сынықта алдымен не істеу керек? 7. Омыртқа жотасы зақымданғанда не істеу керек? 8. Бас сүйек сынса не істеу керек? Операционалды – дағды компетенциясы бойынша Төмендегі берілген дәрігердің сұрақтарына жауап әзірлеу. 1. – Аяғыңызды (қолыңызды) қашан зақымдап алдыңыз? -... 2. – Қозғалғанда ауыра ма? -... 3. – Буыныңыздың қызарған жоқ па? -... 4. – Буыныңыз қызарған жоқ па? -... 5. – Алғашқы жәрдемді кім көрсетті? -...
Төмендегі берілген науқастың шағымдарына орай дәрігердің сұрақтарын әзірлеу. 1. -...? - Қолымды сындырып алдым. 2. -...? - Құлап қалдым. 3. -...? - Қан көп кеткен жоқ. 4. -...? - Жараны досым (туысым) тазалап берді. 5. -...? - Шендеуіш ретінде тақтай пайдаландық. 6. -...? - Иә, тезірек емханаға апарыңыз. Когнитивті – білім компетенциясы бойынша Тестілер: 1. Бұйрық рай тұлғалы етістікті көрсетіңіз. Дәрінің барлығын баланың қолы жетпейтін жерде сақтаңыз. а) барлығын ә) жетпейтін б) жерде в) сақтаңыз г) қолы 2. Етістіктің бұйрық рай тұлғасындағы сөзді көрсетіңіз. а) көрінді ә) көрінейік б) көрінеді в) көрін г) көр 3. Бұйрық рай жасайтын жұрнақтарды көрсетіңіз. а) -айын, -айық ә) -са, -се б) -дық, -дік в) -ма, -ме г) -ба, -бе 4. Сөйлемді аяқтаңыз. Қай жеріңіз.... а) барады ә) келеді б) кетеді в) келді г) ауырады 5. Бұйрық райда тұрған сөйлемді көрсетіңіз. а) Ол үйге қайтсын. ә) Дәрігерге барыңыз. б) Кино көреміз в) Емханада болдың ба? г) Ауруханада болдық 6. Сөйлемді аяқтаңыз. Науқастың көзі.... а) арықтайды ә) жасаурайды б) қайнайды в) алқынады г) дүрсілдейді 7. Көп нүктенің орнына қойылатын сөзді көрсетіңіз. Асқа... болмады. а) тәбетіне ә) ынтасын б) зауқы в) уақытқа г) көңілге 9. Бұйрық райлы сөйлемді көрсетіңіз. а)... әсерінен аяқ-қол сал ауруына ұшырайды. ә) Науқас ауруханада жатып емделсін. б) Науқасқа дәрумендері көп тамақ беру керек. в) Несеп қалай түзеледі? г) Жеке бастың гигиенасын сақтау керек№ 10. Бұйрық райлы тіркесті көрсетіңіз. а) театрға бардық ә) ақылды екен б) бүгін келдім в) сабаққа барсын г) көрген жақсы 11. Қалау рай тұлғасында тұрған сөз тіркестерін көрсетіңіз. а) емделгім келеді ә) оқып болды б) айтып берді в) көріп келді г) кеткім келеді 12. Қалау райлы сөз тіркестерін көрсетіңіз. а) сурет сал ә) ескерткіш орнатты б) дәрігер болғысы келеді в) ауруханада жатып емделді г) сурет салғысы келеді 13. Қалау рай жасайтын жұрнақтарды көрсетіңіз. а) -қы, -кі ә) -ғы, -гі б) -тық, -тік в) -па, -пе г) -са, -се 14. Қалау райлы сөйлемді көрсетіңіз. а) Сенің кім болғың келеді? ә) Ол емханада жүр. б) Сен үйге қайт. в) Біз келсек, кино бітіп қалыпты. г) Олар дәріханаға барды. 15. Қалау райлы сөйлемдерді көрсетіңіз. а) Бүгін «Арман» кинотеатырда «Мұстафа Шоқай» фильмі көрсетіледі. ә) Менің осы фильмді көргім келеді. б) Әсел досының туған күніне ерекше сыйлық жасады. в) Сіздің қандай кітаптарды оқығыңыз келеді? г) Қай тілді үйренгіңіз келеді. 16. Қалау райлы сөз тіркесін көрсетіңіз. а) емделгісі келмеді ә) көргім келді б) емханаға барды в) айтып бер г) жазылып кетті 17. Сөйлемді аяқтаңыз. Мұғалім бала оқытса, дәрігер адамдарды..... а) емдейді ә) емдеу б) қарау в) көру г) сұрау 18. Қалау райда тұрған сөзді көрсетіңіз. Мен кітапханаға күнде барғым келеді. а) мен ә) кітапханаға б) күнде в) барғым г) келеді 11. Әдебиеттер:1. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Медициналық оқу орындарына арналған. Алматы: Қайнар, 2002 ж. 102-106 беттер. 2. Ш.Бектұров. Қазақ тілі для начинающих. Алматы, 1994 ж. 3. Доскеева Б.Ж. Қазақ тілі. Жалғастырушыларға арналған. Алматы, 2000 ж, 96-107 беттер. ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР №14 тақырыбы: Буынның шығуы Көмекші етістіктер
2013 ж. Кафедра мәжілісінде талқыланып, бекітілді
Хаттама №____, «_____»____________2013ж.
«Бекітемін» Кафедра меңгерушісі, п.ғ.д. Аяпбергенова К.К.
1.Сабақтың тақырыбы: Буынның шығуы Көмекші етістіктер
2.Сабақтың мақсаты:Қазақ тілінің медицинаға және күнделікті өмірге қажетті сөздерін, сөз тіркесін үйрету. Сөздік қорларын дамыту және ойларын дұрыс жеткізу үшін көмекші етістіктерді дұрыс қолдана алуға машықтандыру. Көмекші етістіктер туралы мағлұмат беру. «Буынның шығуы» мәтіні арқылы медициналық терминдерді үйрету, түсінгенін қазақ тілінде дұрыс айта білуге, өз ойларын дұрыс жеткізе білуге дағдыландыру.
3.Сабақтың міндеті. 1. Когнитивті – білім компетенциясы бойынша студенттердің сөйлеу, сауатты жазу дағдысын қалыптастыру. Көмекші етістіктерді дұрыс қолдануды практикалық жолмен меңгерту. «Буынның шығуы» мәтіні бойынша жаңа сөздерді игерту. Тіл жүйесін, кәсіби бағытта сауатты жазуға, мамандығына сәйкес сөйлеу тілін үйретіп, ғылыми-қоғамдық және медициналық терминологияларды қалыптастыру. 2. Операционалды – дағды компетенциясы бойынша лексикалық – грамматикалық ерекшеліктердің қолдану аясын білуге машықтандыру, терминдердің жазылу үлгісін, оларға қойылатын талаптарды, біліктілікті қалыптастыру. Мәтінмен еркін аударма жасай отырып, қысқаша мазмұнын айтуға машықтандыру, мәтінді түсініп, соның негізінде, оқылым, тыңдалым, айтылым, жазылымға студенттің жігерін қалыптастыру. 3. Коммуникативті компетенция бойынша ғылыми мәліметтерді, әдебиеттерді қолдана алу, мәтінді түсініп, оқылым, айтылым, тыңдалым, жазылым, қатысымға түсу ниетін қалыптастыру. Болашақ маманның мемлекеттік тілде қарым-қатынас жасау біліктілігін арттыру. Студенттер арасында ашық, еркін шығармашылық қатынас орнату 4. Өзін-өзі дамыту компетенциясы бойынша тақырыпты әр түрлі бағытта, жазу мәдениетін, дағдысын дамыту 4.Негізгі ұғымдар: грамматика бойынша: 1. Көмекші етістік туралы түсінік. 2. Көмекші етістіктің түрлері 3. Олардың қызметі Лексика бойынша: Буын жалғастырады, жамбас буыны, шынтақ буыны, кірігіп жалғанады, қозғалмалы сүйектер, шеміршекті ткань,буын шығу, толық шығу, жартылай шығу,буын нашар қозғалады, іштен шығып туу, сүйектің орнынан қозғалуы, ауру салдары, иық буыны,сүйегінің сынуы, таңғышпен байлау, буын қалтасында 5.Сабақты өткізу жоспары (уақыты, минуты) Ұйымдастыру барысы– 5мин Үй тапсырмасын сұрау – 30мин Өткен сабақты қорыту – 15мин Жаңа грамматикалық тақырып – 15мин Грамматикалық тақырып бойынша жұмыс түрлері – 15мин Жаңа сөздермен жұмыс – 10мин Мәтінмен жұмыс – 20мин Жаңа тақырыпты бекіту жұмысы – 15мин Бақылау жұмыстары – 15мин Үй тапсырмасын беру – 5мин Студенттің білімін бағалау – 5мин 6.Оқытудың әдіс-тәсілдері: Коммуникативтік қарым-қатынас, түсіндіру, талдау, жинақтау, салыстыру, баяндау, пікірталас, бақылау т.б. 7.Көрнекі құралдар: Кесте, үлестірмелі карточкалар, суреттер, көркем суретті кітаптар.
|
