Sonra qoy onlar ayinlərini tamamlasınlar, nəzir­lərini yerinə yetirsinlər və qədim Evin ətrafını təvaf etsinlər”.

Bütün qalan ayinlər tamamlandıqdan sonra onlar ehram vəziyyətində olduqları müddətdə üst-başlarına qonan kirdən təmizlənir və nəzirlərini verirlər. Bu ifadə altında həcci və ya ümrəni yerinə yetirmək və qurban kəsmək nəzərdə tutulur. Sonra isə onlar Kəəbənin – qədim Evin və yer üzündə bütün məscidlər­dən ən yaxşısının ətrafını təvaf edirlər. Ərəb sözü olan “ətiq” (“qədim”, “azad edilmiş”) həm də onu bildirir ki, Kəəbə heç vaxt zülmkar hökmdarların əlində qalmayacaqdır.

Bu ayədə Kəəbənin ətrafında ümumiyyətlə, təvaf etmək və həcc ziyarəti qurtaranda isə onun ətrafında xüsusilə dövrə vurmaq hökmü öz əksini tapmışdır. Bu, Kəəbənin ətrafına dolanmağın mühümlüyünü və əzəmətini vurğulayaraq göstərir ki, məhz bu ayin ziyarət mərasiminin əsas tərkibi və bundan öncəki bütün ayinlər isə ona hazırlıqdan ibarətmiş. Ola bilsin, bu ayənin mənası ona dəlalət edir ki, Kəəbənin ətrafının təvaf edilməsi ayinini, həcc ziyarətinin digər ayinlərindən asılı olma­yaraq, istənilən vaxtda yerinə yetirmək olar. Bunun ən yaxşısını bilən Allahdır.

 

ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ ﯝ ﯞ ﯟﯠ ﯡ ﯢ ﯣ ﯤ ﯥ ﯦ ﯧﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯ ﯰ;

 

(22. 30) “Bax belə! Kim Allahın müqəddəs etdiyi yerlərə ehtiram göstərərsə, o, öz Rəbbi qarşısında özünün xeyrinə davranmış olar. Sizə, haqqında xəbəri oxunanlardan başqa, bütün heyvanlar halal edilmişdir. Bütlərin rəzalətindən uzaq olun və yalan sözlərdən çəkinin!”

Allah Öz qanunlarını sizə belə izah edir. Onlar sizə Allahın ziyarətgahlarına ehtiram göstərməyi və onları şərəfləndirməyi öyrədir, çünki Allah Özünün müqəddəsləşdirdiyi yerlərə hörmət bəsləyən insanları sevir. Bu, insanları Rəbbinə yaxınlaşdırır və əgər insan Allahın ziyarətgahlarına hörmət bəsləyərək, onları ucaldırsa, onda O, onu bol mükafatla təltif edir və bu ona nəinki bu dünyada, həm də Axirətdə Allah qarşısında fayda verir.

Allahın müqəddəs sayılmasını əmr etdiyi şeylər Allahın ehtiram göstərilməsi və hörmət edilməsi ilə əlaqədar hökm verdiyi şeylərdir. Bunlara aid olanlar: ibadət ayinləri və bir çox başqa şeylərdir, məsələn, həcc ziyarəti mərasiminin bütün ayinləri, Məkkə torpağı, ehram vəziyyəti, qurbanlıq heyvanlar, Allahın hökmü ilə müəyyən edilmiş ibadət ayinləri və s. Allahın müqəddəsləşdirdiyi şeyləri şərəfləndirməkdən və ucaltmaqdan ötrü insan onları ürəkdən sevməlidir. O, onlara, Allahın quluna layiq olan tərzdə yanaşmalı, etinasızlıq, yorğunluq və ya tənbəllik göstərməməlidir.

Sonra Allah insanlara Özünün mərhəməti və xeyirxahlığını xatırladır. O (Pak və Müqəddəs Olan), heyvanları – dəvələri, inəkləri və qoyunları Öz qulları üçün halal etmiş və qurbanı zəvvarlıq mərasiminin ayinlərindən biri etmişdir ki, onun vasi­təsilə insan Ona yaxınlaşa bilər. Beləliklə, Allah bu lütfkarlığının əhəmiyyətini iki baxımdan qeyd etmişdir.

Lakin heyvanların müəyyən bir hissəsi, Quranda yad edi­lən qadağa əsasında insanlara haram edilmişdir. Fövqəluca buyu­rur: “Sizə ölü cəmdək, qan, donuz əti və Allahın adı çəkilmə­dən kəsilən (və ya Allah xatirinə kəslməyən) və ya boğub öldü­rülən və yaxud döyülüb öldürülən, ya da hündürlükdən düşüb canı çıxan, ya da ki, buynuzlanan və ya yırtıcı heyvan tərə­findən parçalanıb yeyilmiş (əgər onu kəsməyə imkan tapma­sanız) və bütpərəst qurbangahlarında (və ya bütlər üçün) kə­silmiş heyvan­lar haram edilmişdir” (Maidə, 5/3).

Allah bunları Öz mərhəməti sayəsində insanlara qadağan etmişdir ki, onları təmizləsin və müşriklikdən və qeyri-saleh söz­lərdən qorusun. Məhz buna görə, daha sonra Allah insanlara əmr edir ki, müşriklərin Allah ilə bərabər tutduqları və bunun sayəsində ən çirkin şərə daldıqları bütlərin rəzalətindən çəkin­sinlər.

Bu ayənin lüğət tərkibinin təhlilində aydın olur ki, burada söhbət təkcə bütlərin və müşrikliyin rəzalətindən getmir. Quranın bir çox şərhçiləri qeyd ediblər ki, bu ayədə bütün yaramaz və haram əməllərdən bütövlükdə və müşriklikdən isə xüsusilə və həmçinin hər birini yalan adlandırmaq olan günah danışıqlardan çəkinmək hökmü öz əksini tapmışdır.

 

ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ;

 

Həniflər olaraq qalın və Ona şərik qoşmayın! Kim Allaha şərik qoşsa, o sanki göydən düşər və quşlar onu tutar və ya külək onu uzaq bir yerə atar”.

 

Allah Öz qullarına hökm edir ki, Rəbbə sadiq olsunlar, Ona doğru can atsınlar və saxta ilahlara ibadət etməkdən əl çəksinlər. Yalançı “ilahlara” ibadət edən hər kəs isə sanki göydən düş­müşdür. Ya quşlar onu havada tutar, ya da külək onu çox uzaq bir yerə aparar. Müşriklərin nəsibi belə olar. Həqiqi iman isə yüksək və mühafizə olunan səmalara bənzər. Haqq dindən imtina – səmalardan düşməyə bənzər, çünki kafir özü özünü çətinliyə və bədbəxtliyə məhkum edir. Göydən yerə bir şey düşən kimi, quşlar onu dimdiklərinə alır və parçalayırlar. Eyni tale müşriklərə də düçar olur, onlar haqq dindən yapışmaq istəmirlər və şeytanların əlinə düşürlər. Şeytanlar onları hər tərəfdən yaxalayıb tikə-tikə parçalayır, onları nəinki dindən, hətta bu dün­yada uğur qazan­maq­dan da məhrum edirlər. Elə də ola bilər ki, güclü külək göydən düşən adamı yenidən göyün yüksəkliklərinə qaldırsın və onun orqanları tamam parça-parça olduqdan sonra çox uzaq bir guşədə yerə düşər.

 

ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ;