XVIII ғасырдың екінші жартысындағы Қазақстан

Ø XVIII ғасырдың ортасындағы Кіші жүздегі жағдай

1. XVIII ғасырда Қазақстанның ірі мемлекет қайраткерлерінің бірі Әбілқайырды Барақ сұлтан өлтірген жыл: 1748
2. Әбілқайыр ханның басты тірегі болған ру: шекті.
3. Әбілқайыр қайтыс болғаннан кейін Кіші жүзде екі хандық құрылды:

1. Кіші жүздің солтүстік-батысында " Нұралы.

2. Кіші жүздің оңтүстік-шығыс өңірінде " Батыр сұлтан.

1. 1735 жылы Башқұртстанда болған патша үкіметінің отарлау саясатына қарсы азаттық күреске қатысқандарды жазалау кезінде Қазақстанға қашқан башқұрттардың саны: 50 000.
2. Қазақ феодалдарына үндеу таратып, башқұрттарды талан-таражға салуға рұқсат берген Орынбор губернаторы: И.И.Неплюев.

 

Ø Жоңғарияның құлауы

1. Қалмақтардың билеушісі көрнекті қолбасы Қалдан-Серен қайтыс болған жыл: 1745
2. Елизавета Петровна үкіметі арнайы шешіммен бұрынғы ауқатты Демидовтар әулетінің қолында болған Алтайдағы тау-кен кәсіпорындарын орыс патшалары отбасыларының меншігі деп жариялады: 1747 жылы.

• 1755 жылы Жоңғарияда таққа таласушылардың бірі Әмірсананы Цин императоры Цянь-Лун пайдаланып Жоңғарияны жаулап алды. 1755 жылы 19 шілдеде император жарлығына сай бұрынғы жоңғар мемлекетінің иелігі Цин өкіметінің меншігі деп жарияланды.

1. XVIII ғасырдың ортасында Жоңғарияда билікке таласып, Цинь империясына қарсы шыққан және Абылай мен Әбілпайызға арқа сүйеге тырысқан: Әмірсана.
2. Жоңғария дербес ел ретінде тарихи сахнадан жоғалды: 1758 жылы.
3. Бұрынғы жоңғар жерінде 1761 жылы құрылған империялық әкімшілік бірлестігі: Шыңжан (жаңа шекара).

 

Ø Қазақ-орыс қатынастары

1. XVIII ғасырдың 40-50 жылдары үш әскери бекініс шептері орналасқан өңір: солтүстік-шығыс Қазақстан.
2. XVIII ғасырдың 50 жылдары Өскемен бекінісінен Кузнецк шебіне дейін созылған, ұзындығы 723 верста болатын әскери шеп: Колыван шебі.

v Сібір редутынан Омбыға дейін созылған, ұзындығы 553 верста болатын әскери шеп: Горькая шебі.

v Омбы бекінісінен Кіші Нарын бекінісіне дейін созылған, ұзындығы 1684 верста болатын әскери шеп: Ертіс шебі.

1. Жаңа Есіл шебіндегі ең ірі бекініс: Петропавл (1752 жыл).
2. 1745-1759 жылдары қазақ даласы арқылы Орынборға жеткізілген мал басының жалпы құны: 1 млн сом.

131.XVIII ғасырдың екінші жартысында қазақ–орыс саудасының белгілі орталықтары: Семей, Өскемен, Бұқтырма.

132. 1761 жылы негізі қаланған бекініс: Бұқтырма.

1. Қазақ–орыс сауда байланыстарының кеңейген кезеңі: XVIII ғасырдың 60 жылдары.

v Шығыс Қазақстандағы бекіністер біртіндеп әскери сипатын жоғалтып, сауда орталықтарына айнала бастады. Әсіресе Жоңғария құлағаннан кейін.

1. 1766 жылы Бұхар саудагерлерінің өтінішімен Әбілмәмбет ханның; II Екатеринаға хат жолдау себебі: Түркістан арқылы өтетін керундерді Семей, Жәміш бекіністерінде шек қоймай қабылдауға рұқсат алу.
2. XVIII ғасырларда көшпенділердің күнделікті қажеттерін қатамасыз ететін басты орыс тауарлары: Шойын қазан, шұға, қант.
3. Патша үкіметі шетелдік көпестерге Ресей құрамындағы қазақ жерлерінде сатуға, айырбастауға тыйым салды: Ресейдің өзінде жеткілікті мөлшерде шығарылатын заттарды.
4. Тек қана Орта Азия көпестері келетін сауда орталығы емес, сонымен қатар Екатеринбург, Түмен, Тара, Курск т.б. қалалардан келетін көпестердің ірі сауда-саттық орталығына айналған: Қызылжар (Петропавл).
5. 1756 жылы қыркүйекте патша әкімшілігі Кіші Жүз қазақтарына алғаш рет шек қойды: Жайық жағалауына мал жаюға.

v 1757 жылғы желтоқсанның аяғында Кіші жүз ханы Нұралыға тапсырылған орыс үкіметінің шешімімен қазақтарға Жайық өзенінен мал айдап өтуге тыйым салынды.

1. Петербург билеушілері Каспий теңізі мен Жайық өңіріндегі шұрайлы жерлерді отарлаулауда пайдаланды: Нұралы хан мен Батыр сұлтанның арасындағы алауыздығын.

• 1757-1758 жылдары Орынбор өлкесін басқарған П.И.Рычков пен А.И.Тевкелев қазақтарға Жайықтың оң жағасына өтуіне рұқсат берді: Аманат алу арқылы.

1. Патша үкіметі шекаралық аймақтарда тұратын халықтың санын көбейту мақсатымен 1760 жылы өлкеге қоныстандырды: Казактарды.
2. Патша үкіметі Ертістің оң жағасындағы Ресей бекіністерінен алғашында 10 шақырым, кейіннен 50 шақырымға дейін қазақтардың мал жаюына тыйым салды.
3. 1799 жылы қараша айында Орта жүз қазақтарына (45 000 отбасы) Ертістің оң жағасына қайтадан қоныс аударуға рұқсат еткен император: I Павел.

 

Ø Абылай хан

1. Абылай ханның өмір сүрген жылдары: 1711-1781ж.ж.
2. Абылай ханның шын аты: Әбілмансұр.
3. Абылай ханның бала кезіндегі лақап аты: «Сабалақ».
4. Абылай ханның атасының есімі. Абылай.
5. Абылайдың атасы «Қанішер» Абылай билік құрған қала: Түркістан.
6. Сабалақ атанған Абылай келіп қосылған әкесімен ағайындас Орта жүздің ханы: Әбілмәмбет.
7. Абылайдың жоңғар шапқыншылығына қарсы күреске қатыса бастады: 15 жасынан.

150.Орынбор комиссиясының төрағасы князь В.А.Урусовтың мақсаты: Бүкіл Орта жүзді Ресейдің құрамына қабылдау.

1. Орта жүздің ханы Әбілмәмбет пен Абылай сұлтан Орскіге келіп, Ресей империясының билігін мойындаған жыл: 1740 ж.
2. 1741-1743 жылдары Абылай сұлтан тұтқында болды: Жоңғарияның;.
3. Қытайлармен шайқаста жеңіліс тауып, Абылайдан көмек сұраған, Жоңғар тағына дәмелілердің бірі: Әмірсана.
4. Қытай қолбасшылары Фу Дэ, Чжао Хой бастаған әскердің Қазақстанға басып кірді: 1757 жылдың маусым айында.
5. Қытайлар (Цин үкіметі) мол қолмен қазақ шекарасына басып кірді: Абылайдың тұсында.

156.Цин әскерлерінің Қазақстанға мол қолмен басып кіру себебі: Абылайдың Әмірсананы ұстап беруден бас тартқаны үшін.

F Цин әулетімен әскери-саяси тартыстың қазақ елі үшін қауіптілігін түсінген Абылай хан, Әбілмәмбет, Әбілпайыз ақылдаса келе, Қытаймен арадағы кикілжіңді келіссөзбен шешуге бел байлайды. Сөйтіп XVIII ғасырдың 20-30 жылдарында жоңғарлар басып алған шекаралық аймақтағы жерлер дипломатиялық жолмен қайтарылып алынды.

1. Абылайдың Қытай билігін мойындаған жылы: 1757 ж.

R Абылайдың аманат ретінде Қытайға жіберген баласы: Әділ.

1. XVIII ғасырдың 70 жылдары Абылай бірқатар соғыстарда соққы беріп, салық төлеуге мәжбүр еткен қала: Ташкент, Ходжент.
2. Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болған жыл: 1771 жыл
3. 1771 жылы Орта жүздің ханы Әбілмәмбет қайтыс болғаннан кейін қалыптасқан дәстүр бойынша хан тағына отыруға тиіс мұрагер: Әбілпайыз.
4. Үш жүздің өкілдері Абылайды ақ киізге көтеріп, хан сайлады: 1771 жылы.
5. II Екатерина Абылай ханды: 1778 жылдың 24 мамырында Орта жүздің ханы етіп бекітті.
6. Абылай тұсында хан билігіне енгізілген өзгеріс: Хан билігі шексіз болды.
7. «Жеті жарғы» заңдарында хан билігіне қойылған шектеулерді Абылай: мойындамады.

v Сот істерін шариғат ережелеріне сай жүргізетін билер қызметіне шек қойды.

v Өз сарайында топтасқан халық батырларының қолдауына сүйеніп, Абылай ойлаған жоспарын іске асырды.

R Қазақстандағы шұрайлы, құнарлы жерлерді Абылай ханның атынан бақылаған: Төлеңгіттер.

1. Абылайдың қыстақтары орналасты: Ертіс өңірінде.
2. Абылай хан дамытуды қолдаған шаруашылық саласы: Егіншілік.
3. Абылай хан жер өңдеу шаруашылығын дамытқан өңір: Ертіс бойы.
4. Абылай ханның 1761 жылы ағаштан үй тұрғызу үшін бірнеше ұста және 200-300 пұт астық жіберуді сұрап хат жазды: Елизавета Петровна (ІІ Екатерина).
5. Абылайдың өте бір ұнатқан ақыны: Тәтіқара.
6. Абылай ханның ішкі және сыртқы саясатына әсер еткен дарынды адам: Бұқар жырау.
7. Абылай хан жерленген қала: Түркістан.
8. Абылайдың бас мирасқоры: Уәли.
9. Көзінің тірісінде үлкен абыройға ие болып, қазақ халқының есінде қазақ жерін біріктіруші ретінде қалған хан: Абылай.
10. XVIII ғасырда қазақ жерлерін қалпына келтіріп, билік жүргізген хан: Абылай.