Жылғы Қазақстан Республикасының Конститутциясы.

1.Хақназар хан қайтыс болған соң,хан тағына Жәнібек ханның немере інісі сексенге келген Шығай хан (1580-1582жж.) отырды. Шығай хан билікті қолға алған соң,Ташкент билеушісі Баба сұлтанның қазақ ханы Хақназар мен Жалым сұлтанды өлтіргеніне өшігіп,Бұхар ханы Абдаллахпен бірлесіп,Баба сұлтанның көзін жоюға кірісті.Баба сұлтанға қарсы күреске Шығай ханның баласы Тәуекел сұлтанда тартылды.Абдаллах ханның Сайрам,Сауран,Түркістан бекіністерін қоршаған даңқты жорығына қатысты.Бұл жорықта қажырлы қайрат көрсеткен Шығай хан мен Тәуекел сұлтанға Абдаллах хан мейлінше риза болып,Ходжент деген жерді сыйға берді.

1582 жылы маусым айында Тәуекел сұлтан бастаған қазақ әскерлері Түркістан қаласының түбінде болған шешуші шайқаста Баба сұлтанның әскерін талқандады. Баба сұлтанды өлтіріп,Хақназар хан мен Жалым сұлтанның кегін қайтарды. Тәуекел сұлтанның бұл ісіне ризашылық білдіріп, Абдаллах хан Самарқан өлкесіндегі Африкент уәлаятын сыйға тартты. Тәуекел 1582-1598 жылдары хандық етті. Тәуекелдің хандық билікті алған кезінде Қазақ хандығының сыртқы жағдайы өте ауыр еді.Біріншіден,Тәуекел хан мен қазақ сұлтандарына одақтас болып жүрген Абдаллах хан енді оларға қарсы шықты. Екіншіден хандықтың шығыс жағында моғолдар мен жоңғарлар қазақ жеріне ұдайы қауіп төндіріп отырды.1583 жылы Тәуекел хан өзбек ханымен жасақан “ант беріскен шартты” бұзды.Сөйтіп Тәекел хан көп әскермен Абдаллах хандығына шабуыл бастап,Сауран, Түркістан, Отырар,Сайрам қалаларын басып алып,Ташкентке қатер төндірді.1597 жылы Абдаллах хан мен оның баласының арасында қайшылық туды. Оны тиімді пайдаланған Тәуекел хан соғысқа дер кезінде шығып, Ташкент қаласының түбінде Абдаллах ханның әскерін ойсырата жеңді. Тәуекел хан 1598 жылдың жазында көп жасақ жиып, Маураннахрға баса-көктеп кірді. Өзбек сұлтандары қолдаған Тәуекел хан Ақши,Искандер,Мүнши, Ташкент, Самарқан қалаларын басып алды. Тәуекел хан Орта Азиядағы ұзақ жылдарға созылған талас-тартыстан кейін Мәскеумен қарым-қатынас орнатуды қолға алады.1594 жылы орыс патшасы Федорға елшісі Құл-Мұхаммедті аттандырып өзін қамқорлығына алуды өтінеді.Тәуекел ханның елші жіберудегі екінші бір мақсаты патша тұтқынында отырған жиені Ораз Мұхаммедті босатуды сұраған.

2.Патша үкіметі 1867-1868 жылдары Қазақстан аумағында әкімшілік реформа жүргізді.Оның негізгі мақсаты сұлтандар тобын өкімет билігінен біржолата ығыстырып, жалпы империялық басқару тәртібін енгізу еді.Жаңадан енгізілген шаралар өлкені шаруашылық жағынан отарлауға ықпал етуге және оған Ресейдің еуропалық бөлігінен қоныс аударатын шаруаларды одан сайын қаптатуды қамтамасыз етуге тиіс болды. 1867-1868 жылдардағы реформалар бүкіл Қазақстанды тұңғыз рет түгел қамтыды. Огда үш генерал-губернаторлық әкімшілік құрылды. Әрбір генерал-губернаторлық облыстарға бөлінді. Мәселен, Орынбор генерал-губернаторлығы - Орал және Торғай облыстарын, Батыс Сібір генерал-губернаторлығы- Ақмола және Семей облыстарын, ал Түркістан генерал-губернаторлығы- Жетісу және Сырдария облыстарын қамтыды. Соңғы екі облыстың құрамына қазақ жерінің едәуір бөлігі,сондай-ақ қырғыз және өзбек жерлерінің бір бөлігі енді. Әкімшілік бөлініс былай болды: әр облыс - уездерден, әр уезд - болыстардан, әр болыс - ауылдардан тұрды.

3. Қазақстан Республикасы Президентінің ұсынысымен 1995 жылы 30 тамызда өткен республикалық референдумда мемлекетіміздің жаңа Конститутциясы қабылданды. Онда мемлекетіміздің қазіргі таңдағы жағдайы, оның өркендеу үдерістері мен әлемнің жоғары дамыған елдерінің конститутциялық тәжірибесі ескерілді. Сонымен қатар 1993 жылғы Конститутцияда орын алған кейбір қайшылықтар түзетіліп, бұлыңғыр және екіұшты қағидалар нақтыланды. 1995 жылғы Конститутцияның негізіне, алдымен адам мен азаматтың құқықтары алынды. 30 – тамыз Конститутция күні. Республиканың жаңа Конститутциясында заң шығарушы, атқарушы және сот билігі жүйелерінің міндеттері иан олардың өзара қатынастары барынша нақты айқындалған. Жаңа Конститутцияның қабылдануымен елімізде президенттік басқаруды қалыптастыру ісі аяқталды. Конститутция 98 бапты біріктіретін 9 бөлімнен тұрады. Олар: Жалпы ережелер; Адам және азамат; Президент; Үкімет; Конститутциялық кеңес, Соттар және сот төрелігі; Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін өзі басқару; Қорытынды және өтпелі ережелер деп аталады. 1995 жылғы Конститутция бойынша Қазақстан парламенті тұрақты жұмыс істейтін екі палатадан - Сенат пен Мәжілістен тұрады. Сенаттың құрамы әр облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және Қазақстан Республикасының астанасының әрқайсысынан сайланып келген екі адамнан, соған қосымша парламент өкілеттігі мерзіміне Республика президенті тағайындаған 7 депутаттан құралады. Мәжіліс республиканың әкімшілік аумақтық бөлінісі ескеріле отырып құрылатын және сайлаушылар саны шамамен тең мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша сайланатын 67 депутаттан турады.