Мәтінді бөлімдерге бөлу және ат қоюға үйрету әдістемесі.

Мәтін – бастауыш сыныпта берілетін ғылыми ұғымдардың бірі. Оқушылардың жазбаша да, ауызша да тілінде көп ретте мәтін туындамай жататыны белгілі. Бұл жағдай оқушылардың сөздік қорының кемдігінен, грамматикалық байланысу тәсілдерін дұрыс қолдана алмауынан, ең басты оқушыларда тұтастықтың құрылуы, тұтастықтың сақталуы туралы ұғым қалыптаспауынан туындап жатады.
Мәтінге жоспар құра білуге көп назар аударуған жөн. Жоспар дегеніміз – туындаған немесе туындамақ мәтіннің негізгі бөліктері. Сөйлеу немесе жазу барысында сол тірек ойлар жайылып, толығып, дамып, соның нәтижесінде тұтас, толыққанды мәтін жасалады. Бастауыш сыныпта жоспар мазмұндық байланысына құрылады. Ондай жоспар мазмұндық жоспар деп аталады. Бұдан басқа жоспардың мазмұны мен мақсатына қарай тақырыптық, идеялық, композициялық, сюжеттік болып бөлінеді.
«Мәтінге жоспар құру барысында оқушы екі жақты әрекет жасайды: оның бірі – тұтас мәтінді бөлшектеу жолын тану, екіншісі – мәтіннің мәнісі жағынан жуық келетін бөліктерін топтау, жинақтау. Жоспар құру анализ бен синтездің қатар жүруін қажет ететін логикалық операция. Мәтінге жоспар құрғызуды оқушылардың танымдық әрекеті деп тану керек», - дейді Н.Құрманова [1, б. 120]. Мәтінге жоспар құруды үйрету арқылы бала берілген материалдың ішіндегі ең мәнді, маңызды, яғни ойдың дәнін табу жолын меңгерту болып табылады. Мәтінге жоспар құрғызуда оқушыларда қалыптасуға тиіс деп саналатын логикалық операциялар мыналар:

· тұтас мәтінді бөлшектерге бөлу;

· негізгі ойды іріктеп, анықтау;

· бөлшектерге тақырыпшалар беру;

· оларды жоспар түрінде ретке келтіру.
Әдіскер ғалымдар А.А. Смирнова, П.И. Зинченко, Е.Ф. Елинецкий, К.П. Мальцева, Б.Н. Зальцман тағы басқалар мәтінді жақсы түсіну үшін оған жоспар құрғызудың маңыздылығына тоқтала келе, ойлау қызметін дұрыс ұйымдастыра білуге де үлкен мән берген. Сабақ процесінде оқушыға жоспар құрғыза білуге дағдыландыру маңызды. Бұл оқушының есте сақтау қабілетін, логикалық ойлауын, ауызша сөйлеу тілін дамытып, ой операцияларын орындауға жұмылдыртады. Мәтінге жоспар құрғызу оның құрылымын жете түсінуге көмектесе отырып, оқушыларды мәтінмен жұмыс жасауға қызық-тырады. Мәтінге жоспар құрғызу – танымдық әрекет. Өйткені тұтас пен бөлшектің арақатынасы және тұтастықты құрап тұрған ішкі байланыстарды анықтау - оқушының таным әрекетінің нәтижесі. 3.ШЖМ сабақ кестелерінің үлгілері

3.ШЖМ сабақ кестесінің үлгілері. Н.Базарбаеваның біріктірілген 4 сыныпқа арналған сабақ кестесінің үлгісі: