Абат энергиясы және мұнай-газ кеніштеріне әсер ететін күштер

 

Дененің жұмыс істеу қабілетін анықтайтын физикалық шама энергия деп аталады.

Мұнай кәсіпшілігінде қабаттағы мұнайды жылжытып,жоғарыға шығару үшін жұмсалатын жұмыс қабат энергиясы ретінде ұсынылады.

Әрбір мұнай және газ кеніштері потенциалдық энергияға ие болады. Игеру кезінде ол энергия мұнай мен газды жоғары көтеруге жұмсалып,кинетикалық энергияға ауысады.

Қабатта табиғи және жасанды энергияларды ажыратады. Ол энергиялар серпімді деформация және потенциалдық энергия түрінде көрсетіледі.

Потенциалдық энергия формуламен анықталады:

 

, (1.9)

мұндағы М - дененің (қабат немесе сырттан айдалатын судың, мұнайдың, газдың) массасы;

g – еркін түсу үдеуі;

- көтерілу биіктігі.

 

Егер , онда потенциалдық энергия төмендегі формуламен анықталады:

 

(1.10)

Дененің массасы және көтерілу биіктігі немесе дененің көлемі және сол денені құрайтын қысым жоғары болса, онда потенциалдық энергиясы да жоғары болады

Серпімді деформацияның потенциалды энергиясы мына формуламен анықталады:

 

; (1.11)

; (1.12)

мұндағы Р – күш;

р – қысым;

– аудан;

– деформация.

 

Деформация Гук заңына бағынады, ол серпімді ортада көлемді коэффициентпен көрсетіледі. ; (1.13)

Ортаның серпімділігі мен көлем, қысымы мен қысымды төмендету мүмкіндігі көп болса, серпімді деформацияның потенциалдық энергиясы жоғраы болады (орта деп мұнда жыныс мұнай, газ, су айтылып тұр).

Қабат энергиясының негізгі көздері мыналар:

- қабат суларының энергиясы;

- жыныс пен сұйықтың серпімділік энергиясы;

- мұнай арынының энергиясы;

- газ бөрігінің энергиясы; еріген газдың энергиясы.

Қалыптасып жатқан мұнай және газ кенішінің қабат энергиясы сы кенішті су арынды жүйесінің әсерінен орнатылады.

Бұл энергиялардың әсеріне себепші болатын қабат резервуардың типі және кеніштің пішіні, кеніш ішіндегі және сыртындағы қабаттың коллекторлық қасиеттері кеніштегі сұйық пен газдың құрамы, байланысы, қабат суларының қоректену аймағы нан қашықтығы және игеру жағдайы.

Мұнай және газ кенішінің геологиялық және пайдалану жағдайына байланысты қабат энергиясы әр түрлі күште арқылы сұйық пен газдың жылжуына әсер етеді.

Қабаттағы режимдер қабаттағы күштерге байланысты ажыратылады.

 

Негізгі әдебиеттер:

1.Г.Майлыбаева. Мұнай және газды өндіру техникасы мен технологиясы. «Фолиант» баспасы. Астана, 2011 ж

2. Х.Суербаев Мұнай- газ ісінің негіздері. «Фолиант» баспасы.Астана, 2012 ж.

3. Ә.Мусанов. Бұрғылау процестерінің теориялық негіздері. Алматы, 2011 ж.