Сканерлеу 5 страница

7.Катетер-дренаждың қапшықтың дұрыс жұмыс істеуін тексеру.

8.Әр-түрлі бұзылыстар болса түзету.

Ескерту: Егер зәрінде қан болса, қуығы ауыра бастаса, дәрігерге міндетті түрде хабарлау.

9.Катетердің жалғауын санға бекітіп тұрылуына сенім алу.

10.Дренаждың қапшықтың керуетке жалғауын тексеру.

 

24.5. Сыртқа шығару жолдарының ауруларындағы мейірбикелік үрдіс

І кезең. Пациенттің мәселелерін табу.

Пациенттің нақты мәселелері:

Ø бел маңайының, іштің ауырсынуы;

Ø зәр шығаруының бұзылуы;

Ø дене қызуының көтерілуі;

Ø әлсіздену, ісіктің білінуі;

Ø артериалдық қан қысымынының көтерілуінің әсерінен бастың ауыруы, лоқсу, құсу;

Пациентте болуы мүмкін мәселелер:

Ø ұстаманың қайталануынан қорқу;

Ø жиі зәр шыққанның себебінен, ұйқының бұзылуы;

Ø цистоскоп арқылы тексерудің алдында қорқыныш сезімінің білінуі;

Ø өзінің сырқаты туралы мәліметтің жетіспеушілігі (ісікте, зәрде қанның білінуінде);

Ø науқас зәрін ұстай алмаған жағдайда, өзін қоршаған ортада ыңғайсыз сезінуі.

ІІ кезең Мейірбике диагнозын қою.

Зәр шығару қызметінің бұзылуына байланысты барлық нақты және болуы мүмкін мәселелер мейірбикенің диагнозы болып табылады.

ІІІ кезең Күтім шараларын жоспарлау.

Қысқа уақытқа бағытталған (мүмкіншілік) мақсаттар:

Ø бел маңайының ауырсынуы басылады;

Ø дене қызуы көтерілгенде, лоқсуда, құсуда көмек көрсетіледі;

Ø зәрдің толық және жеткілікті түрде шығуына әртүрлі қолдан келетін жағдайларды жасау;

Ø гигиеналық шараларын сақтауды қорғау;

Ұзақ уақытқа бағытталған (мүмкіншілік) мақсаттар:

Ø науқас белі ауырғанда өз бетімен ыңғайлы жағдайды туғыза алады;

Ø артериалдық қан қысымы қалпына келеді,

Ø ауруханадан шығарар кезінде ісіктер болмайды;

Ø пациент өзінің ауруына қатысты емдәм мен сұйықтық мөлшерін қолдану тәртібінен хабардар болады.

ІV кезең. Жоспарланған жұмысты жүзеге асыру.

Мейірбикенің кірісулері:

Ø тәуелді – дәрігердің нұсқауын орындау, науқасты рентгенологиялық, ультра дыбыспен зерттеуге және зертханалық тексеріске дайындай білу, цистоскоп арқылы тексеріске қатысу;

Ø тәуелсіз – бүйрек және зәр шығару жолдарының ауруларында науқастың жалпы жағдайын қадағалап, оны бағалай білу. Бүйрек шаншуында, уремиялық комада дәрігерге дейін көмек көрсету, күтім шараларын жүргізу;

Ø бір – біріне тәуелділік қатынастары – дәрі – дәрмектермен ем жүргізуді іске асырып, қолдану. Оның ағзаға тигізетін әсерін бағалай білу. Физио ем шараларын жүргізу. Педагогикалық аспектіде жұмыс жүргізу. Науқастың жазылуына психологиялық тұрғыдан бағыттау.

V кезең. Мейірбике күтімінің нәтижесін бағалау.

Дерт анықтамасын анықтау және емдеу үшін алға қойылған мақсаттармен көрсетілген күтім шараларының салыстырмалы түрдегі маңыздылық айырмашылықтары бар. Егер жоспарланған күтім ерекшелігі жағымды көрсеткіш нәтижесін бермесе (пациенттің мәселелері жойылмаса), онда күтім жоспары қайтадан қарастырылып, жаңадан басқа түрде өңделген жоспар құрылады.

24.6. Бүйрек және сыртқа шығару жолдарының ауруларында

мейірбикелік кірісудің үлгілері

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Қан қысымының көтерілуінен бас ауруы	1.Дәрігерді шақыру.   2.Науқасқа ыңғайлы жағдай беру.   3.Науқасты физикалық, психикалық тыныштандыру.   4.Педагогикалық аспектіде жұмыс істеу.   5. Науқастың жағдайын қадағалау.   6.Дәрігер келгенше көмек көрсету.	1.Науқасқа жағдайды түсіндіру.   2.Фаулер жағдайын жасау   2.Бөлмеде тыныштық орнату, бөгде шуларды жою   3.Рефлекторлық түрде қан қысымын төмендету мақсатымен маңдайына суық, ал желкесіне жылы қою. Осы мақсатпен балтырына қыша қою.   4.Өз бетімен дәрі қабылдамауын қадағалау.   5. Науқастың жағдайын бақылау: қан қысымын, тамыр соғысын өлшеу, демін санау.   6.Бүйрек ауруларында қолданылатын емдәм тәртібіне үйрету.	1.Дәрігердің нұсқауын орындау.     2.Дәрігердің нұсқауымен науқасқа медикаментоз-ды ем қолдану.   3.Әр түрлі зертханалық және аспаптық тексерістерге пациентті дайындап қатысу.

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Бел аймағының ауырсынуы	1.Дәрігерді шақыру. 2.Науқасты тыныштандыру. 3.Науқасқа ыңғайлы жағдай жасау. 4. Педагогикалық аспектіде жұмыс жасау. 5. Рефлекторлық ем көрсету. 6.Науқастың жағдайын қадағалау. 7. Дәрігер келгенше керекті құрал-жабдықтарды, дәрі-дәрмектерді дайындау.	1.Төсек түзімін сақтау, өзін жылы түрде ұстау.   2.Жылы ванна қабылдау немесе беліне жылытқыш қою.   3.Науқастың жағдайын бақылап отыру: қан қысымын өлшеу, демін санау, дене қызуын өлшеу.   4.Педагогикалық аспектіде диета туралы түсінік беру.	1.Дәрігердің нұсқауымен науқасқа медикаментоз-ды ем қолдану: спазмолитиктер, жансыздандыратын дәрі-дәрмектер т.б.   2.Зертханалық және аспаптық тексерістеріне дайындап қатысу.

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Зәрдің шықпай тұрып қалуы	1.Дәрігерді шақыру.   2.Науқасты тыныштандыру.   3.Рефлекторлық түрде ем көрсету.   4.Науқастың жағдайын қадағалау.   5. Дәрігер келгенше керекті құрал-жабдықтарды, дәрі – дәрмектерді дайындау.	1. Науқасқа жағдайын түсіндіріп, тыныштандыру.   2.Керекті жағдай туғызып, рефлекторлық түрде зәрді шығару мақсатымен краннан суды шорылдатып ағызу, жыныс мүшелеріне жылы су ағызу.   4.Науқастың функ-ционалды жағдайын бақылау: тамыр соғысын, қан қысымын өлшеу, демін санау.	1.Дәрігердің нұсқауын орындап, науқастың зәрін резеңке түтік арқылы шығару (катетер қою).   3.Медикаментоз-ды ем қолдану.   3.Зертханалық және аспаптық тексерістеріне пациентті дайындап қатысу.

Тарау

Ішкі сөлденіс бездері мен зат алмасу үрдісінің бұзылуындағы

мейірбикелік үрдіс

Ішкі сөлденіс жүйеге ішкі сөлденіс бездері кіреді, жүйке жүйесі сияқты барлық басқа ағзалар мен жүйелердің жұмысын реттеуін жүзеге асырады, ағзаның біртұтастығын қамтамасыз етеді. Бездер ағзаның өмір сүруіне қажетті ерекше физиологиялық белсенді заттар шығаратын мүшелер. Ішкі секреция бездері ағып шықпайды, гормондар торшалардан қанға, лимфаға, жұлын сұйықтығына түседі де, белгілі бір жүйелер немесе мүшелерді қоздыратын немесе тыныштандыратын әсер береді, яғни, ағзадағы бүкіл негізгі зат алмасу процестеріне қатысады. Сөйтіп, барлық гормондар ағзаның қалыпты түрде жұмыс істеуі үшін қажет, ал жеткіліксіздігі немесе көп бөлінуі белгілі бір ауруға әкеледі. Қалқанша без де маңызды орын алады. Қалқанша без тироксин гормонын өндіреді. Тироксиннің құрамына йод кіреді, ол қалқанша безге тағамдар мен ішетін судан бөлек (қанның ағынымен түседі) келіп түседі. Қалқанша без зат алмасуына әсер етеді: мөлшерден көп тироксиннің бөлінуі зат алмасуының төмендеуі және бұл гормонның жеткіліксіз өндірілуінен зат алмасуы төмендейді. Гипофиз – ішкі сөлденіс бөлу безі, екі бөліктен тұрады: алдыңғы және артқы. Алдыңғы бөлігінің қызметі өте күшті болған жағдайда адамның бойы өте биік болады. Бұл қаңқаның, ал кейде кейбір оның бөліктерінің (бас сүйегі, саусақ, табан) өте күшті өсу әсерінен болады. Алдыңғы бөлігінің қызметі нашарлағанда бойдың өсуінің бәсеңдеуі және тоқтауына әкеледі. Гипофиздің артқы бөлігінің қызметі май алмасуына байланысты: оның қызметінің төмендеуі семіздікке әкеледі. Ұйқы безі ішкі (эндокриндік) әрі сыртқы (экзокриндік) сөлініс қызметін атқарады. Ұйқы безінен пайда болған сөлдің (сілтілі реакция) асқорытуда маңызы зор. Сөлдің құрамындағы трипсиноген ферменті ішекте белсенді түрі, трипсинге айналады. Трипсиннің әсерінен белок қанға оңай сіңімді амин қышқылдарына айналды. Ұйқы безінің сөліндегі липаза ферменті майды глицерин мен май қышқылдарына, ал амилаза ферменті крахмалды дисахаридтерге, мальтаза ферменті дисахаридтерді моносахахридке, яғни глюкозаға айналдырады. Ұйқы безінің гормондары – инсулин, глюкагон, липокаин.
Инсулин организмнен тыс жасанды жолмен алынған алғашқы белоктардың бірі.
Инсулин организмде көптеген функциялар атқарады. Олардың ішіндегі аса маңыздысы — инсулиннің метаболизм процесіне әсері. Ол көмірсу алмасуына әсер етіп, олардың тотығуын күшейтеді, бауыр мен ет тканьдерінде гликоген жасалуын тездетеді. Қанға инсулин жіберілсе ондағы қант мөлшері азайып, бауырда гликоген көбейеді. Инсулин аминқышқылдарынан белок түзілуін ынталандырып, тканьдердегі глюконеогенезді бәсеңдетеді.
Инсулин диабет пен ауырған адамның зат алмасуын жөнге келтіреді.

Негізгі шағымдары: әлсіздік, тоңғыштық, тамаққа тәбетінің төмендеуі, ұйқышылдық, шөлдеу мен көп зәр шығару (полурия), вегетативтық өзгерістер, іштің ауырсынуы, лоқсу, құсу, іштің өтуі, нәжістің кідіріуі.

25.1.Табан терісінің күтімі. Диабеттік табан

Диабеттік табан қант сусамыр ауруында аяқ ампутацияның негізгі себебі болады. Диабеттік табан 10 есе қант сусамырының екінші түрінде жиі кездеседі. Себебі: ағзадағы метаболикалық процестердің бұзылыстарынан ұсақ тамырлардың қызметі төмендеп, аяқтардың иннервациясымен қанмен қамтамас етуі бұзылады. Табанмен аяқ саусақтары ең соңғыда орналасқандықтан қанмен дұрыс қамтамас етілмейді. Сол себебтен ұлпаларда трофикалық өзгерістер пайда болып гангрена дамуына қауіп жоғарлайды.

Диабеттік табанды емдеу үшін хирургиялық, медикаментоздық шараларды қолданады. Диабеттік табан синдромының ауруларына келесі талаптарды береді:

а) үнемі қандағы қантты тексеру, эндокринологтан кеңес алу;

б) темекі шегуден бас тарту;

в) мақта-матадан немесе жүннен жасалған шұлық (синтетика емес), теріден жасалған аяқ киім кию;

г) күнде екі сағаттан аяқ гимнастикаларын жасау;

д) дерматологтан кеңес алып, тырнақтардың ауруларың емдеу.

Күнде кешкі уақытта істеу керек:

• табанды мұқият қарау;

• аяқтарды балалық сабынмен немесе перманганат калий әлсіз ертіндісі араласқан жылы сумен жуу (ыстық сумен жууға болмайды);
• теріні жеке орамалмен әсіресе саусақтың аралыгын ұқыптылықпен сүрту;
• теріге жұмсартатын дәрумен қосылған кремді жағу;
• саусақ аралықтарын арақпен сүрту;
• тырнақтарды тиянақты алу(көзінің көруі нашар болса басқаларға алғызу).

Диабеттік табанда істеуге болмайды:

• жалаң аяқ әсіресе далада жүруге;
• аяқты булауға және ыстық сумен жууға;
• жылытқышты қолдануға;
• тұзды буларды қолдануға;
• майларды дәрігердің нұсқауынсыз қолдануға;
• сүйелдерді жұмсартуға арналған майларды қолдануға;
• бөтен шүлықтарды киюге және жалпы моншаға баруға;
• ашық отқа, жылытатын құралдарға таянуға;
• аяқтарды көзінің көруі нашар болса өндеуге, тырнақтарды алуға;
• өз бетінше ем қолдануға, сүйелдерді, жараларды, гиперкератоздарды, жарықтарды емдеуге.

Дәрігерге бару тиіс егер:

• етімен бірге өскен тырнақтың дамуы;
• жарақаттармен күйіктер болған жағдайда;
• саусақтардың қарайуыда, жүргенде, отырғанда балтыр бұлшықтарында ауырсынудын пайда болуы;
• табанның сезімталдығының жоғалуы;
• әртүрлі жаралармен іріңдердің дамуы;

25.2. Ішкі сөлденіс бездерінің ауруларындағы

мейірбикелік үрдіс

І кезең. Пациенттің мәселелерін табу.

Пациенттің нақты мәселелері:

· әлсіздену, селқостық;

· дене қызуының көтерілуі, қалтырау;

· шөлдеу, ауыз қуысының құрғауы;

· жиі зәр шығудың себебінен мазасызданып және ұйқысының бұзылуы;

· есту және көру қабілетінің төмендеуі;

· ісіну және тоңу;

· сырқаттың салдарынан пациенттің ой - өрісінің қабілеті төмендеп, ақыл есінің кемуі;

· пациенттің денесінде әр түрлі трофикалық жаралардың дамуы.

 

Пациентте болуы мүмкін мәселелер:

· пациент ағзасының иммунитет қабілетінің төмендеуінен түрлі жұқпалы ауруларды қабылдап, асқынулардың қауіп - қатерлік түрлерінің дамуы;

· мамандықты таңдаған кезде өзінің сырқатына кедергі келтірмейтін қолайлы қызмет түрін таңдағаны дұрыс;

· инсулинді өмір бойына қабылдайтын пациенттердің өздеріне деген сүйіспеншілік қабілетін жоғалтуы;

· өзіне жеткілікті түрде сұйықтық мөлшерін қамтамасыз ете алмауы;

· пациенттер өз сырқатының нәтижесіз екендігіне байланысты өздерінің сезімін қоршаған ортада тежегіш қалып күйінде сезінеді.

ІІ кезең. Мейірбике диагнозын қою

Пациенттің нақты және болуы мүмкін мәселелерінен басқа да мәселелер түрлері туындауы мүмкін.

 

ІІІ кезең. Мәселені жою мақсатымен жоспар құру

Қысқа уақытқа бағытталған (мүмкіншілік) мақсаттар:

ü шөлдегіштіктің азаюы, ауыз қуысының құрғауының бәсеңдеуі;

ü тері қышуының азаюы;

ü өзіне керекті тағам және сұйықтық мөлшерін жеткілікті түрде қабылдау;

ü гигиеналық тазалық шараларын өткізуге қатысу.

 

Ұзақ уақытқа бағытталған (мүмкіншілік) мақсаттар:

ü қантты диабетпен сырқаттанған пациенттер емдәм тәртібін нақты біледі;

ü пациент және оның жанұясы инсулинді егу ережелерін нақты біледі;

ü пациенттің сапалы жұмыс істеп тұруына құнарлы тамақ маңызды болып табылады;

ü шұғыл жағдай кезінде дәрігерге дейінгі көмек көрсетуді және күтім ерекшеліктерін өткізу шараларын пациентке және жанұяларына ақпарат беріп, түсіндіру;

ü жұқпалы ауруларды болдырмау және жұқтырмау шараларын өткізіп алмау.

 

ІV кезең. Жоспарланған жұмысты жүзеге асыру

Мейірбикенің кірісулері:

ü тәуелді – дәрігердің нұсқауын орындау, пациентті глюкозуриялық және гликемиялық графикалық сынамасын жүргізіп, нәтижесін оқу. Пациентті негізгі зат алмасу дәрісін тексеруге дайындау. Қалқанша және ұйқы бездерін УДЗ және сканер арқылы зерттеулерді өткізу.

ü тәуелсіз – пациентті жалпы қараған кездегі көзге көрініп тұрған өзгерістеріне және шағымдарына сүйене отырып, жағдайдың қарқындылығын бағалау. Тамыр соғуын, демін санап, қан қысымын, дене қызуын өлшеп күтім шараларын өткізу. Қажет болған жағдайларда оттегімен қамтамасыз ету. Тері ойылудың алдын алу. Кома жағдайларында, тиреотоксикалық кризде дәрігерге дейінгі көмек көрсету.

ü Бір – біріне тәуелділік қатынастары – емдәм және дәрі – дәрмектер мен ем жүргізу шараларын қадағалап, олардың сапалық нәтижелерін бағалау. Пациенттің дерт анықтамасына және еміне арналған шараларды өткізуге қатысу. Педагогикалық аспект әдісін қолдана отырып, жанұяларына санитарлық – ағарту жұмысын қалай өткізілетінін мәлім ету.

 

V кезең. Мейірбике күтімінің нәтижесін бағалау.

Дерт анықтамасын анықтау және емдеу үшін алға қойылған мақсаттар мен көрсетілген күтім шараларының салыстырмалы түрдегі айырмашылықтары. Арнайы өткізілген шараларды салыстырғандығын және нәтижелік сапасын мейірбике медицина құжаттарына белгілеп, толтырып отырады.

25.3. Ішкі сөлденіс бездерінің ауруларында

мейірбикелік кірісу үлгілері

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Ауызы құрғап шөлдейді	1.Тыныштықты қамтамасыз ету. 2. Ыңғайлы жағдай жасау 3. Емдәм тәртібін нақты қадағалау 4.Сұйықтықтарды беру. 5.Педагогикалық аспектіде жұмыс істеу 6.Науқас жағдайын бақылап отыру	1.Төсек тәртібін сақтау 2.Ерін үстіне суланған салфетка қою, оны ауыстырып отыру 3.Сұйықтық мөлшерін қадағалау 4.Ауыз қуысын салқын сумен шайып отыру 5.Емдәм тәртібін қатаң түрде сақтау	1.Қантты диабет ауруының емін дәрігердің нұсқауы бойынша жүргізу   2.Әр түрлі зертханалық және аспаптық тексерістеріне қатысу

 

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Қозу (тиреотоксикоз)	1.Физикалық, психикалық тыныш-тандыру 2. Науқаспен жылы сөйлесу 3. Ыңғайлы жағдай жасап отыру, көңіл бөлу 4.Науқастың сұраула- рын орынша орындау. 5.Дәрігер нұсқауын орындау 6.Науқастың жалпы жағдайын үнемі қадағалау 7.Педагогикалық аспектіде көп жұмыс істеу	1.Бөлмеде тыныштық сақтауға тырысу 2.Ыңғайлы жағдайлар жасау 3.Бөлмедегі терезелер-ді жабу, шуламау, науқаспен жиі сөйлесу 4.Пациентке және оның туыстарына тиреотоксикоз ауруы туралы керекті мәлімет беру 5.Пациенттің жағдайын, тұрысын, жүрісін қадағалап отыру 6.Гормон препараттарын дұрыс қабылдату	1.Негізгі аурудың емін дәрігердің нұсқауы бойынша жүргізу   2.Тыныштандыра-тын дәрілер беру   3.Әр түрлі зертханалық, аспаптық тексерістеріне қатысу

 

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Тәбетінің жоғарлауы	1.Психикалық тыныштық сақтау 2.Емдәм тәртібін нақты қадағалау 3.Дәрігер нұсқауын орындау 4.Педагогикалық аспектіде жұмыс істеу 5. Науқас жағдайын бақылап отыру (қан қысымы, демі, тамыр соғысы, дене қызуы)	1.Науқасты физикалық,психикалық тыныштандырып, сөйлесу 2.Ауру туралы ақпараттық мәлімет беру, тәбетінің жоғарылауын түсіндіріп айту 3.Емдәм тәртібін сақтап, құнарлы тамақтандыру 4.Науқастың жалпы жағдайын қадағалап жүру	1.Негізгі аурудың емін дәрігердің нұсқауы бойынша жүргізу   2.Тәбетін төмендететін дәрілер беру   2.Әр түрлі зертханалық, аспаптық тексерістеріне қатысу

 

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісулері
Тәуелсіз	Тәуелді
Тершеңдік	1.Дәрігер нұсқауын орындау   2.Педагогикалық аспектіде жұмыс істеу   3. Науқастың жағдайын бақылап отыру: қан қысымын өлшеу, демін санау, тамыр соғысын анықтау, дене қызуын өлшеу	1.Науқасты тыныштандыру   2. Су киімін, төсек орнын ауыстыру   3.Пациентпен жылы сөйлесіп, ауруы туралы мәлімет беру   4.Гормон препараттарын дұрыс қабылдауын үйрету   5.Жеткілікті мөлшерде сұйықтықтарды қабылдауын түсіндіру	1.Тиреотоксикоз ауруының емін дәрігердің нұсқауы бойынша жүргізу   2.Әр түрлі зертханалық, аспаптық тексерістерін жүргізу

 

Пациенттің мәселесі	Мәселені шешу мақсатында жоспар құру	Мейірбикенің кірісуі
Тәуелсіз	Тәуелді
Эндемиялық жемсауда тұншығу сезімінің байқалуы	1. Психикалық және физикалық тыныштандыру   2. Педагогикалық аспектіде жұмыс жүргізу   3. Рефлекторлы түрде көмек көрсету   4. Дәрігер шақыру	1. Науқасқа ыңғайлы жағдай жасау –жеңілдеу дем алу жағдайын іздестіру 2.Бөлмедегі пациент-терден тыныштық сақтауын сұрау 3.Терезені ашып бөлмені желдету, қысып тұрған киімдерін шешу 4.Оттегі беру 5. Қан қысымын, пульсін, демін санап анықтау 6. Дәрігер келгенше жалпы жағдайын қарап көңіл – күйін аулау	1.Эндемиялық жемсаудың емін дәрігердің нұс-қауы бойынша жүргізу   2.Әр түрлі зертханалық, аспаптық тексерістерге қатысу: көк тамырдан биохимиялық анализіне қан алу, қалқанша безін УДЗ тексерісіне дайындау т.б.