Статистикалық графикалық әдіс, оның қолданылуыКестелік ә діс берілген мә ліметтерді тез оқ уғ а, ә рі жылдам корытынды жасауғ а толык мү мкіншілік береді. Графикалық ә діс статистикалық кестенің табиғ и жалғ асы болып кез-келген кестенің мә ліметтерін график тү рінде бейнелеуге мү міндік береді. Статистикалық график - берілген сандық кө рсеткіштердің мазмұ нын геометриялық сызық тар, нү ктелер жә не фигуралар аркылы бейнелеу немесе географиялық картосхемалар арқ ылы кө рнекті тү рде кескіндеу ү шін салынғ ан сурет. Статистикалык график арқ ылы сандық кө рсеткіштердің ө суін немесе кемуін, олардың ө зара байланыстылығ ын, заң дылығ ын анық тау ү шін, оның алдына қ ойғ ан мақ сатына кө ң іл аударып, негізгі талаптарын орындау қ ажет: 1) графикте кө рсетілген статистикалық мэліметтер айқ ьш шындық ты бейнелеуі керек; 2) графиктің қ ұ рылымы кө ң іл аударарлық тай кө рнекті, тү сінікті болуы жә не жең іл окылуы тиіс, мү мкіншілігінше кө ркем бейнеленгені дұ рыс; 3) графиктегі бейнеленген кө рсеткіштердің мә ні мен мазмұ нына байланысты оның толық аты, орны, уақ ыт мерзімі жә не шартты белгілері кө рсетілуі тиіс. Графикалық ә діс мә ліметтерді кө рнекті тү рде кө рсетіп қ ана қ оймай, сол кө рсеткіштерге талдау жасауғ а, яғ ни жетістіктері мен кемшіліктерін анық тауғ а жә не қ орытындылауғ а пайдаланылады. Геометриялық белгілердің қ олданылуына қ арай графиктер нү ктелі жә не сызық ты болып екіге бө лінеді. Нү ктелі график деп график негізінің жиынтық тары нү кте ретінде, ал сызық тық график деп сызық тардың қ олданылуына байланысты болатын жол-жолды, тө рт бұ рышты, шең бер тә різдес жә не т.б. тү рінде берілгендерін айтамыз. Кейбір кездерде графиктер геометриялық емес фигуралармен (ә р тү рлі суреттермен: кө мескі, бұ лдыр кескіндермен) белгіленеді. Мұ ндай графиктердің тү рлерін бейнелі график деп атайды.
Статистикалық графикте сызылуына қ арай тү зу сызық ты (тү зу сызылғ ан сызық тың сантиметрге немесе миллиметрге бө лінуі) жэне қ исық сызық ты (шең бердің 360 градусқ а бө лінуі) масштаб шкаласы қ олданылады. Сондай-ақ, масштаб шкадасына қ арай біркелкі жә не біркелкі емес болып екі тү рге бө лінеді. Біркелкі немесе арифметикалық масштаб шкаласы дегеніміз, ә рбір белгілген белгінің сандық мә ніне пропорционалды сә йкес екендігін кө рсету. Жә не ол статистикада жиі қ олданылады. Біркелкі емес масштаб шкаласы деп ә рбір белгіленген белгінің сандық мә нге сә йкес емес екендігін кө рсетуді айтамыз.[20]
|
Сандық мә ліметтерді график арқ ылы бейнелеу ү шін, алдымен оның масштабын таң дап алуымыз қ ажет, содан кейін оғ ан шкаласын тү сіреміз. Масштаб (молшер) деп графикке тү сірілетін сандык шаманы шартты елшеп бірлігіне ауыстыруды айтамыз. График немесе масштаб шкаласы деп ә рбір статистикалық сандық кө рсеткіштерді белгілі бір межемен кө рсететін жеке нү ктелер мен сызық шаларды атайды.
