Негізгі капиталдың ұдайы өндіріс статистикасы

Негізгі капиталдың ұ дайы ө ндірісі жай жә не кең ейтілген тү рлерге бө лінеді

 

Ұ дайы ө ндірісті кү рделі кең ейтілген жай ұ дайы

жылдық = іске қ осу + жө ндеу = ұ дайы + ө ндірістің

кө лемі ө ндірістің кө лемі

кө лемі

Жай ұ дайы ө ндіріс қ андай қ ұ рал кө здерден жасалады?

Негізгі капиталдың жай ұ дайы ө ндірісі амортизациялық қ ордың ә сер етуі есебінен жасалады.

Жай ұ дайы ө ндіріс кө рсеткіштері:

 

1)жай ұ дайы ұ дайы ө ндірістің кең ейтілген

ө ндірістің = жылдық - ұ дайы ө ндірістің

кө лемі (тең ге) кө лемі кө лемі

 

кең ейтілген жыл бойындағ ы абсолюттік

ұ дайы ө ндірістің = ө сімі

кө лемі (тең ге)

 

2) амортизациялық қ ор;

3) жылдық амортизациялық аударымдардың сомасы;

4) амортизация нормасы;

5) тозу жә не жарамдылық коэффициенттері;

 

6) Жай ұ дайы жай ұ дайы ө ндірістің кө лемі х100

ө ндірістің = ------------------------------------------------

ү лесі(%) ұ дайы ө ндірістің жылдық кө лемі

 

Амортизациялық аударымдар негізгі капиталдың ішінара қ алпына келтірілуін қ амтамасыз ету керек, ол жө ндеу жұ мыстарын жаң ғ ыртудың капиталдық кірісінде жү зеге асырылады. Ө німді ө ткізуіне қ арай амортизациялық аударымдар амортизациялық қ орда қ орланады. Амортизациялық қ орда тағ айындау — істен шық қ ан негізгі капиталдың толық қ алпына келтірілуін қ амтамасыз ету.

Амортшация кө рсеткіштері қ алай белгіленеді?

Амортизациялық аударымдар ө німнің ө зіндік қ ұ нына жатады.

1. Амортизациялық аударымдардың (А) жылдық сомасы:

а) егер жө ндеу жұ мыстарын жаң ғ ыртулар болмаса, онда

 

 

Мұ ндағ ы: t - негізгі капиталдың қ ызметінің нормативтік мерзімі;

ә) егер жө ндеу жұ мыстарын жаң ғ ыртулар болса, онда

.

Мұ ндағ ы: ЖЖҚ -жө ндеу жұ мыстарының қ ұ ны,

ЖЖШ- жаң ғ ыртуларғ а жұ мсалғ ан шығ ындар.

2. Амортизацияның жылдық нормасы (N_a, %):

 

3. Амортизацияның жалпы сомасы Σ А = бастапқ ы қ ұ н + капиталды жө ндеу жұ мыстарының қ ұ ны + жаң ғ ырту шығ ындары - жойылғ ан қ ұ н, Σ А= БҚ +ЖЖҚ +ЖШ-Ж, яғ ни БҚ =Σ А ЖЖҚ -ЖШ+Ж

Ұ ШЖ бойынша негізгі капиталдың тұ тынылуы (НКТ) - есептік кезең ге арналғ ан ө ндірісте пайдаланылатын негізгі капиталдың физикалық жә не моральдық тозуын немесе кездейсоқ зақ ымдануы, авариядан зақ ымдануы нә тижесіндс қ ұ нының азаюы. Негізгі капиталды тұ тынуғ а кіретіндер:

- берілген кезенде тозу нә тижесінде тұ тынылғ ан негізгі капитал қ ұ нының бір бө лігі (амортизациялық аударымдар тү рінде);

- жойылғ ан негізгі капиталы амортизацияланып бітпеген минус қ ұ нды металлолом жә не басқ а да материалдардың қ ұ ндылық тары;

- сақ тандыруғ а мү мкін болатын негізгі капиталдың жоғ алуы нә тижесіндегі зиян мө лшері таза сақ тандыру тө лемдерінің сомасына тең болады.

Негізгі каапиталдың бар болуының кө рсеткіштері қ андай?

Негізгі капитал бұ л моменттік (сә ттік) кө рсеткіш. Сондық тан негізгі капиталдың қ олда бар болу кө рсеткіштері:

1. Ай, жыл басына негізі капиталдың қ ұ ны

2. Ай, жыл аяғ ына негізгі капиталдың қ ұ ны

З.Периодтағ ы (жылдық) негізгі капиталдың орташа кұ нының бар болу (НК) себебі, олардың тү сімі мен шығ ынына байланысты есепті кезең ішінде негізгі каииталдың қ озғ алыстары жү реді.

Статистика негізгі капиталдың орташа жылдық қ ұ нын не ү шін қ олданады?

Орташа жылдық кө рсеткіштің мә ні мынада:

1. Амортизацияның сомасын анық тауғ а қ олданылады;

2.Негізгі капиталдың пайдаланылу кө рсеткіштерін анық тауғ а қ олданылады.

Негізгі капиталдың кең ейтілген ұ дайы ө ндірісі қ андай қ ұ рамдас кө здермен қ амтамасыз етіледі?

Негізгі капиталдың кең ейтілген ұ дайы ө ндірісі негізгі капиталдың ұ дайы ө ндірісінің капитал салымы ретінде қ амтамасыз етіледі. Капитал салымы - жаң арту ү шін, сонымен қ атар кең ейтуге, негізгі капиталды техникалық жабдық тармен қ айта қ амтамасыз етуге арналғ ан шығ ындар.

Кең ейтілген ұ дайы ө ндірістің кө рсеткіштері:

1) Негізгі капиталдың жаң ару жә не істен шығ у сомалары;

2) Негізгі капиталдың жаң ару жә не істен шығ у коэффициенттері;

3) Кең ейтілген ұ дайы ө ндірістің кө лемі — негізгі капиталдың абсолютті ө сімі;

4) Кү рделі қ аржы жұ мсалымының кө лемі жә не қ ұ рылымы;

5) Жаң а негізгі қ апиталдың іске қ осылуы;

6) Кең ейтілген кең ейтілген ұ дайы ө ң дірістің кө лемі х 100

ұ дайы ө ндірістің = --------------------------------------------------

ү лесі (%). ұ дайы ө ндірістің жылдық кө лемі

Негізгі капиталдың жаң ару кө рсеткіштерінің мә ні неде?

Негізгі капиталдың жаң ару кө рсеткіштері мынаны сипаттайды:

1) Негізгі капиталдың ө су кө лемін.

2) Жаң а негізгі капиталдар қ ұ ру ү шін кү рделі қ аржы жұ мсауғ а бағ ытталғ ан қ аражаттың азаюын. Мысал. Фирманың келесі мә ліметтері берілген (мың тг.): 1) жыл басындағ ы негізгі капиталдың бар болуы - 800; 2) жыл бойы: а) іске тү скендердің барлығ ы - 150, оның ішінде жаң асы -90, индекстелгені — 20, кү рделі жө ндеу жасалынғ аны - 40; ә) істен шық қ андардың барлығ ы - 120, оның ішінде жойылғ аны - 70, тозғ аны - 50.

Кө рсеткіштердің қ андай тү рлерін есептеуге болады?

I. НК-ның бағ алау бойынша бар болуының кө рсеткіші:

НК_ж.а.=НК_ж.6.+Т-Ш

1. Б.Қ.ж.а = 800+90-70= 820мың тг.

2. Қ КҚ ж.а. =800+90+20-70=840мың тг.

3. а) Қ Қ ж.а. = БК ж.а. - Т+ Қ.Ж. = 820-50+40=810мың тг.

ә) Қ Қ ж.а. = Қ КҚ ж.а. - Т+ Қ Ж. = 840+ 40-50=830 мың тпг.

4. БК =

 

Коэффициенттерді есептегенде, (Ұ ШЖ) Қ КҚ бойынша жыл аяғ ындағ ы қ алпына келтіру қ ұ нының кө рсеткіштерін пайдаланамыз.

ІІ. Негізгі капитал кү йінің коэффщиенттері

Коэффициентерді есептегенде, Ұ ШЖ бойынша жыл аяғ ындағ ы қ алпына келтіру қ ұ нының керсеткіштері пайдаланылады.[65]

5. К_{тозуж.а.=}

К_ж.ж.а.=

ІІІ. Негізгі капиталдың қ озгалыс коэффициенттері:

К_жою=

К_{істен шық.=}

К_{тү су.=}

К_{жаң ар=}

К_{жан интенсивт.=}

яғ ни негізгі капиталдың жаң ару интенсивтілігі тө мендеді.

IV. Негізгі капиталдың динамикалық кө рсеткіші

12. Ө су қ арқ ыны: Ө Қ = = 105% немесе

V. Негізгі капиталдың ұ дайы ө ндірісінің кө рсеткіштері

13. Жылдық ұ дайы ө ндірістің кө лемі 90+40=130 мың тг.

14. Кең ейтілген ұ дайы ө ндірістің кө лемі 830-800=30 мың тг.

15. Жай ұ дайы ө ндірістің кө лемі 130-30=100 мың тг.

16. Ұ дайы ө ндірістің қ ұ рылымы (%):

а)d_кен=

ә) d_жай=