АУРУДЫҢ СЕБЕПТЕРІ МЕН ЖІКТЕЛУІ, КЛИНИКАСЫ МЕН ДИАГНОЗЫ, ЕМДЕУІ ЖӘНЕ АҚЫРЫ

 

Перитонит себептері:

1. Аппендикс деструкциясы.

2. Ә йелдер жыныс мү шелері- соз, эндометрит, аналық безі кистасының жыртылуы(апоплексия): сальпингит, туберкулез, мерез.

3. Асқ азан жә не ұ лтабар ішегі- ойық жара, қ атерлі ісік, дивертикулит.

4. Ішектер- ойық жара, сү зек, дивертикул, туберкулез, ойық жаралы колит.

5. Ұ йқ ы безі- панкреонекроз, геморрагиялық панкреатит.

6. Бауыр жә не кө к бауыр- абсцесстер, ірің деген кисталар, эхинококк, жарақ аттар.

7. Қ оршалғ ан іріндіктер- паранефрит, іштің беті, жамбас майларының кабынуы.

8. Қ уық, ұ рық кө піршектері, қ уық басы безінің аурулары.

9. Ө т- гангренасы, перфорациясы, ө ттің ө т қ абырғ асынан жіпсіп шығ уы..

10. Кеуденің лимфа ө зегі – хилезді судың - асциттің ірің деуі.

Перитонит тү рлері:

1. Жарамен байланысты.

2. Операциядан соң ғ ы.

3. Перивисцеральды.

4. Метастазды.

5. Асептикалы.

6. Криптогенді.

 

Перитониттің жіктелуі:

 

1. Клиникалық ағ ымына байланысты- жедел, созылмалы.

2. Жайылуына байланысты:

а) жергілікті, жайылмағ ан,

б) қ оршалғ ан, қ оршалмағ ан

в) жайылмалы: жалпы- диффузды, толық.

3. Іште жиналғ ан патологиялық сұ йық тың тү ріне байланысты- серозды, фибринді, ірінді, шірікті, қ анды, нә жісті, ө тті.

4. Тууына байланысты- бірінші, екінші.

5. Себеп болғ ан микроорганизмге байланысты- стрептококкты, стафиллококкты, колибациллярлы, туберкулезді,

6. Клиникалық даму кезең деріне байланысты- реактивті кезең.

- токсикалы (уландыру) кезең і

- терминальды (ақ ырғ ы) кезең.

Бірінші кезең: алғ ашқ ы 24 сағ атқ а дейін- іште серозды сұ йық, ішперденің сің іру қ асиеті сақ талғ ан, іші ауырсынады, рефлекторлы қ ұ сық, тахикардия., гипертермия, тілі қ ұ рғ ақ, іштің беті қ атайғ ан.

Екінші кезең: 24 сағ аттан кейін- іште ірің, фибрин, экссудация жә не транссудация кү шейген, қ анның жиналуы, улану ө те ауыр, тахипное, тахикардия, тілі қ ұ рғ ақ, іші кепкен, ішек парезі, жел жә не нә жіс шық пайды, ық ылық, қ ұ су.

Ү шінші кезең: 2-3 тә уліктерде науқ асты ө лімнен сақ тандыру мү мкіншілігі жоқ кезең. Науқ астың есі бұ зылғ ан, Гиппократ бет пішіні, іштің ауыруы бә сең денген, бауыр, бү йрек, жү рек қ ызметі бұ зылғ ан, дене сарғ айғ ан, уремия кө ріністері.

Ертеде перитонит себебі белгісіз ауру деп есептелсе, қ азір оның кө птеген іш ауруларының (жедел аппендицит, холецистит, ойық жараның тесілуі) жә не іш мү шелері жарақ аттарының асқ ынуы болатындығ ы кү мә нсіз.

Мұ нымен қ атар перитонитті жеке ауру деп санайтын уақ ытта ө тті. Казіргі уақ ытта ә рбір перитонитке ұ шыраудың себебін атай аламыз. Бұ дан 100 жыл бұ рын диагнозды перитонит деп жазғ анғ а қ оса оғ ан себеп болғ ан ауруды атаймыз (жедел аппендициттен кейінгі перитонит, ішектің жарақ аттануы жә не т.б.).

Дегенмен, перитониттің симптомдары ә рқ ашанда оның себебіне қ арамай бірдей болатындығ ымен перитонит жеке ауру деп саналады.

Перитонит инфекциялы жә не инфекциясыз деп еқ і топқ а бө лінеді.

Инфекциясыз перитониттер - операция ү стінде ішперденің кебуінен, химиялық, препараттардың - йод, сулема т.б. ішпердеге ә серінен басталады. Дә рігерлік тә жірибеде инфекциялы перитониттің маң ызы зор.

Аурудың ағ ымына байланысты перитониттің жедел жә не созылмалы тү рлері бар.

Туберкулез, канцероматоз салдарынан басталатын созылмалы перитонит сирек кездеседі.

Ішке жиналатын экссудаттың тү ріне сә йкес перитониттің серозды, бұ лың ғ ырсерозды, фибринозды, ірің ді тү рлерін бө леді.

Қ абынудың ішке жайылуына сә йкес жергілікті жә не жалпы перитониттер бар.

Жергілікті перитонитте қ абыну оның себебі айналасына ғ ана жайылғ ан.

Диффузды перитонитте қ абынғ ан мү ше басқ а тіндерден шектелмеген.

Жалпы жайылғ ан, ә мбебап перитонитте қ абыну ү рдісі іштің кө пшілік немесе барлық бө лшектеріне жайылғ ан.

Перитонит симптомдары - ө те кө п жә не олар бір-бірімен байланысты. Сондық тан оларды бірнеше топқ а бө луге болады. Бұ нымен қ атар ә р қ ашан есте сақ талуы қ ажет жағ дай перитониттің симптомдарының барлығ ының анық талуынан соң шешілген диагноз ө те кешіккен саналады, ал емдеу тә сілдері нә тижесіз болады. Осығ ан байланысты дә рігердің перитонитті ерте анық тауғ а талпынуы қ ажет.

1. Перитониттің ерте басталатын жеке симптомдарының маң ызы зор. Ө йткені ішпердесінің толық қ абынуына дейін перитонит ә р қ ашан жеке бір орынды қ амтиды. Бұ л перитониттің алғ ашқ ы, жергілікті кезең інде орындалғ ан операция ауруларды аман алып қ алуғ а жағ дай туғ ызады. Осыны дә рігерлер ө мір бойы ұ мытпай, есте сақ тауы парыз.

а) Іш бетінің еттерінің тартылып іш қ атаюы - ерте байқ алатын жә не зор маң ызы бар симптом. Сондық тан мұ ны - іш катастрофасының ең маң ызды кө рінісін атайды. Іш қ атаюын анық тай білу жас мамандардың қ олына ө те пайдалы инструмент береді жә не бұ л инструментті қ олдану қ ө птеген науқ астарды зор қ атерден сақ тайды деп жазғ ан (Мондор).

Іштің қ атаюының аумағ ы қ абыну ү рдісінің жайылу мө лшеріне тең. Қ абынудың ішперденің жаң а аймағ ына жайылуы іш қ атаюының да жаң а аймақ та байқ алуына соғ ады да іш қ атаюының аумағ ы кең иді. Іштің ө те кү шті қ атаюы ойық жара перфорациясында - ішке қ арын қ ышқ ылының ағ уы салдарынан байқ алады " Іштің беті тақ тайдай қ атты".

Перитониттің алғ ашқ ы - басталу кезең інде іш қ атаюының аумағ ы аз. Осы алғ ашқ ы болмашы аумақ ты іш қ атаюын, оның байқ алатын орнын, жайылғ ан жә не басталғ ан жерін толық анық тау жаң а басталғ ан перитониттің диагнозын шешуге, жә не перитонит қ айдан басталғ андығ ын анық тауғ а зор кө мек жасайды.

Мә селен, іштің бетінің оң жамбас тұ сының қ атаюы жә не ауырсынуы жедел аппендицит басталғ андығ ын кө рсетеді.

Іштің алғ ашқ ы болмашы қ атаюын айыру жылы, жү мсақ, таза, тырнақ тары қ ысқ а қ олмен орындалады. Ауру қ ереуетқ е шалқ асынан жатқ ызылады. Еқ і қ олы жанында, екі аяғ ы тізе буындарында бү гілген. Аурудың ішін дә рігер саусақ тарының ұ шымен емес, алақ ынымен, ішті ауыртпай басып теқ середі.

б) Перитониттің екінші қ ө рінісі іш ауыруы - Бұ л кө рініс тек перитонитте ғ ана емес т.б. жағ дайларда байқ алады. Біздің анық ұ ғ ынуымызғ а қ ажетті мә селе - перитонит кө птеген аурулар мен жарақ аттар ә серінен басталатындығ ы. Сондық тан іштің ауыруының себебі осы жарақ аттар немесе аурулар болуы мү мкін. Ал перитонитпен байланысты іш ауыруы алғ ашкы ауыруғ а қ осылып оны кү шейте тү седі.

Кейде ауырсыну сезімі ө те кү шті, ал кейде бә сең. Мә селен, перфоративті ойық жарада кө бінесе іш ауыруы " ішке пышақ салғ андай ", ал кейде ол жоқ.

Кейде атылғ ан оқ пен жарақ аттану да ауырсыну сезімін бермейді.

Кейбір дә рігерлер науқ астың ауыр жағ дайынан сескеніп іш ауырсынуының орнын анық тамаса, бір-екі сағ ат ө ткен соң ауырсыну аумағ ы жайылып оның перитонит себебін, басталғ ан орынын анық тауғ а кө мегін азайтады.

Ауырудың алғ ашқ ы басталғ ан орны перитонитке себеп болғ ан ауруды (аппендицит, холецистит, ойық жараның тесілуі) шешуге кө мектеседі.

в) Диафрагманың тартылуы - перитониттің алғ ашқ ы симптомдарының бірі болып саналады. Перитонитпен науқ ас ішімен тыныс ала алмайды, ішіне дем тартуы қ иындайды. Бұ л кө рініс қ ұ сық тан, қ ан тамыры соғ уының бұ зылуынан бұ рын пайда болады.

Іштің тынысқ а қ атынаспауы алғ ашқ ыда диафрагманы жабатын ішперденің қ абынуымен, ал перитонит жайыла қ еле кө к еттің салдануымен байланысты.

г) Щеткин-Блюмберг симптомы - ішті қ олмен басып бірнеше секундтан соң босатқ анда іштің тексерілетін жеріндегі ауырудың кү шейетіндігі.

д) Тік ішек жә не қ ынап арқ ылы - тексеріспен ауырсыну сезіміне қ оса Дуглас қ алталарына жиналғ ан қ ан, ірің немесе басқ а экссудат анық талады.

е) Лоқ су жә не қ ұ су - ішпердесінің қ озуы салдарынан рефлекторлы болады. Алдымен кұ сық сирек жә не онда қ арындағ ы сұ йық, одан соң қ ұ су жиілейді жә не науқ ас ө тпен қ ұ сады. Одан ә рі кұ сық та ащы ішектің нә жісі байқ алады, қ ұ су жиілеп, ық ылық қ осылады.

ж) Іште экссудат жиналуы - Бұ ны анық тау экссудаттың мө лшері 500 мл. асса ғ ана мү мкін. Ішперде қ абынуында экссудат ерте пайда болады, бірақ та оның анық талынуы перитониттің кейінгі кезең інде мү мкін. Экссудат перкуссиясымен анық талады. Іштің ойшық тарында экссудат анық талғ аннан соң ауруды бір қ ырына жатқ ызып ол орынды қ айта перкуссиялағ анда жуан дыбыс басқ а жерге ауысса іште бос сү йық тың барлығ ы анық.

2. Перитониттің кешігіп пайда болатын симптомдары:

а) Ішектің парезі мен салдануы. Қ абыну ә серінен ішектер ісінеді, қ ызарады. Ішек атониясымен параличі кү шейе келе ішектің созылуы да кү шейеді. Ішек перистальтикасы жоғ алады - стетофонендоскоппен тың дағ анда да еш дыбыс естілмейді (" ү рейлі тыныштық "). Ішек сал ауруі салдарынан газ шығ уы тоқ талып, іштен тимпонитті перкуторлық дыбыс естіледі.

б) Перитониттің жалпы кө ріністері - дене қ ызуының кө терілуі, тамыр соғ уының шапшаң дуы, тыныс алудың бұ зылуы, аурудың сыртқ ы пішінінің ө згеруі, қ ан қ ұ рамының бұ зылуы аурудың басталуынан бірнеше сағ ат ө ткеннен соң байқ алады.

Дене қ ызуы - жоғ ары, бірақ та басқ а инфеқ циялық ауруларғ а тә н қ ызу ерекшеліктері жоқ. Кейбір перитонитке себеп болатын жағ дайлар дене қ ызуын кө термейді (мә селен - қ арын перфорациясы), ал аппендицит тікелей дене қ ызуын кө тереді. Колтық астының қ ызуын тік ішеқ тің қ ызуымен салыстырудың маң ызы зор. Ішкі мү шелердің қ абынуы тік ішектің қ ызуын жоғ арылатады.

Қ ан тамырының соғ уы - қ арын, ішек перфорациясында алғ ашқ ыда тамыр соғ уы сирейді жә не қ атаң данады. Перитонит ауырлана тү скенде тамыр соғ уы шапшаң дайды, ә лсізденеді, минутында 120-140-қ а жетеді. Одан ә рі мү лде сезілмейді. Тамыр соғ уымен дене қ ызуы арасындағ ы байланыс бұ зылады. Дене қ ызуымен тамыр соғ уы арасындағ ы қ айшылық ауру болжамының нашарлығ ын кө рсетеді.

Тыныс алу - перитониттің басталу кезең інде жиі жә не саяз. Іш кебуі кү шейе келе іш тыныс алуғ а қ атынаспайды, тыныс кеуде арқ ылы алынады. Ішекке жиналғ ан газ диафрагманы жоғ ары қ ысып тынысты тарылтады. Аурудың дауысы ә лсіреген кейде - біржола жоғ алғ ан (афония).

Науқ астың сырт пішіні - қ ұ сық, іш кебуі, қ ан айналысының бұ зылуы перитонитпен науқ ас адамның тү рінің бұ зылуына соғ ады. Мұ рыны ү шкірленеді, кө здер шү ң ірейеді - " перитонитті бет пішіні " - facies peritonealis, немесе Гиппократтың бет пішіні - facies Hippocratica - байқ алады.

Науқ астың терісі - суық термен жабылғ ан, тілі қ ұ рғ ағ ан, беті, денесі кө герген, есі бұ зылғ ан. Кейде ө лім алдында эйфория байқ алады.

 

Зертханалық тексерістермен анық талатын кө ріністер: перитонит диагнозы анық болғ ан жағ дайда да лабораториялық тексерістерді орындау қ ажет. Ө йткені кө мплексті патогенезді емдеуді ұ йымдастыру ү шін ағ задағ ы бұ зылыстар мен кемістіктерді жедел анық тау қ ажет.

Қ анда лейкоцитоз 15-20 мың ғ а дейін, лейкоциттер формуласы солғ а жылжығ ан.

Зә рде – нә урыз, цилиндрлер жә не индикан. Зә рдегі ө згерістер перитониттің ауыр тү рінде басталады. Сондық тан бұ л ө згерістерді кү ту зор қ ателесуді кө рсетеді.

Зә рді тексеру аурудың дифференциалды диагнозын орындау ү шін қ ажет.

Ауыр перитонитте кү шті уланудың ә серінен дене сарғ аюы жә не бауыр жағ дайының бұ зылуы байқ алады.

4-5 кү н аралығ ында перитониттің барлық асқ ынулары дамып, науқ асты ө лімге ә келеді.

Перитониттің басталу кезең і анық емес, ауруғ а қ атерлі кө ріністер жоқ. Ауру асқ ына келе бұ рынғ ы, ескі оқ улық тарда жазылғ андай - ауру адам қ озғ алыссыз, ол жатқ ан кереуетті болмашы қ озғ ау іш ауыруын кү шейтеді, ү здіксіз қ ұ су, ауыр ә лсіздік " перитонеальды пішін", іш кепкен, ішек перистальтикасы жоқ, жел шық лайды. Бұ л кезең де диагноз ү шін ө те маң ызды симптом - іштің қ атаюы жоғ алғ ан.

Объективті тексеріспен бұ л адамда перитонитті ішек тү йілуінен айыруқ иындайды. Дұ рысын айтқ анда оның екеуі де орын алғ ан. Ө йткені ауыр перитонит салдарынан ішектің салдануы басталғ ан. Оғ ан себеп - перитониттің ерте емделмеуі. Екі аурудың қ осылуы токсемия жә не коллапсқ а ұ шыратады. Аурудың денесі кө геруі, афония, тамыр соғ уы нашарлығ ы анық талады.

Ең ақ ыры іш ауыруы толық жоғ алады. Эйфория басталады. Бұ ндай халге ұ шырағ ан аурудың тірі қ алуы неғ айбыл. Тыныс алу жә не жү рек соғ уы тоқ тайды. Науқ ас жан тә сілін береді.

Антибиотиктермен емделінген перитониттің ерекшеліктері: қ азіргі уақ ытта антибиотиктердің жиі, кейде қ ажетсіз қ олданылуы жә не кейбір дә рігерлердің антибиотикті барлық ауруларды емдеуге шипалы санауына (панацея) байланысты перитонитті антибиотиктермен емдеу аурудың даму кө ріністерінің ө згешеленуіне душар етіп отыр. Бұ л сә тте дене қ ызуы тө мен, іш ауыруы, іш қ атаюы шамалы. Щеткин-Блюмберг симптомы анық емес. Қ орыта айтқ анда - перитониттің жергілікті симптомдары жоқ, ал аурудың жалпы жағ дайы нашар. Бұ ндай жалпы жә не жеке кө ріністер арасындағ ы қ айшылық дә рігерді қ атты ойландыруы қ ерек.

Антибиотиктер аурудың кө ріністерін бә сең детіп, диагнозды қ иындатады. Кейбір ауруларда қ андидомикоз (ауыздың, ішектің, ө кпенің саң ырауқ ұ лақ тармен зақ ымдалуы) байқ алады.

Ішпердесінің кұ рылысы мен қ асиеттері перитонитте кездесетін ө згерістермен оны емдеу шараларын дұ рыс ұ ғ ынуғ а кө мектеседі.

Ішперденің жалпы аумағ ы кең - 17 мың см.кв. Онымен іштің беті жә не іш мү шелерінің беті жабылғ ан (париетальды жә не висцеральды).

Іш қ уысын жоғ арғ ы жә не тө менгі деп екі бө лімге бө леді. Бұ л екеуін бір бірінен кө лденең тоқ ішектің шажырқ айы айырады. Ащы ішек шажырқ айымен іш қ уысы оң ғ а жә не солғ а бө лінеді. Бұ ғ ан қ оса жамбас қ уысы бар.

Ішперденің қ ұ рамы кү рделі, ол 6 қ абаттан тұ рады. Онда қ ан жә не лимфа тамырлары кө п. Оның қ ан тамырлары қ ан айналысында зор маң ызды қ ан депосы болады да, қ ан қ ысымының ө згеруіне жә не денедегі айналымдағ ы қ ан мө лшерін қ алыптастыруғ а қ атысады.

Перитонитте ішперденің қ ан жә не лимфа тамырларында қ ан мен лимфа жиналып артериальды қ ан қ ысымын тө мендетеді.

Ішперденің екінші қ асиеті - оның сорылғ ыштығ ы. Бір сағ ат ішінде брюшина аурудың жалпы салмағ ының 8% тең сұ йық ты сің іре алады. Денеге сің ген сұ ыкқ а қ оса басқ а зиянды заттар да сің еді. Мә селен токсиндер, олар ағ заны уландырды.

Келесі қ асиеті - экссудат шығ ару жә не жабысқ ақ ты ү рдісіті кү шейту. Дені сау, ішпердесі қ абынбағ ан адамның ішінде азғ ана серозды су бар.

Перитонитте жиналатын сү йық тың мө лшері ө те мол, кейде барлық іш қ уыстары – " сумен" толады. Ішпердесінің ә р себептен пайда болатын болмашы жарақ аттануы іште жабысқ ақ ты ү рдісін кү шейтеді. Ә сіресе шарбы майы ө зінің қ озғ алғ ыштығ ынан жарақ ат тұ сына жә не қ абыну орнына жетіп оларды қ оршап басқ а сау мү шелерден жекелейді. Сө йтіп перитониттің қ оршалғ ан тү ріне жеткізеді. Кейде керісінше, ішперденің жабысқ ақ тық қ асиетінің кү шеюі ішек тү йілуіне, іш ауыруына ұ шыратады.

Қ абыну салдарынан пайда болатын экссудат кө п мө лшерде қ анғ а сің се ондағ ы токсиндер ағ заны уландырады, бауырдың барьерлік қ асиетін нашарлатады. Бұ нымен байланысты дене сарғ аюы мү мкін.

Қ абынуғ а ұ шырағ ан ішпердесі қ ызарады, оның қ ан тамырлары кең иді, бұ л тамырларда жиналғ ан қ ан кө бейеді, ішперденің беті фибринмен жабылады да бұ жырланады, қ алың дайды, ө зінің жылтырлығ ын жояды.

Алғ ашқ ы сағ аттарда экссудат серозды, одан соң қ ойыртпақ талады, оғ ан эпителий, бактериялар, фибрин, ө лі лейкоциттер қ осылып серозды-ірің ді тү рге айналады. Егер перитониттің себебі ішек таяқ шасы болса экссудаттан кү шті сасық иіс шығ ады.

Кейде перитониттің ө те қ атерлі шікті тү рі кездеседі.

Экссудациямен қ атар ішек сал ауру басталып, іш кебеді. Ішек шажырқ айының лимфа бездері ісінеді.

Ішпердесі инфекциясын кө бінесе бірнеше микроорганизмдер қ осыла шақ ырады (ішек таякшасы, стафилококк, стрептококк).

Перитонит тек ішпердесінің қ абынуы емес, ол бү кіл ағ заның ауруы. Іштен тарағ ан токсиндер ми торшаларын жә не ішек жү йке тамырларын уландырып ішек парезіне, іш кебуіне ә келеді. Іш кебуі жә не іште кө п сұ йық жиналуы қ ан айналысын бұ зады.

Перитонит патогенезінде келесі тө рт жағ дайдың ә сері зор:

1. Вируленттігі зор микроорганизмдердің жиналуы.

2. Ішектің салдануы.

3. Қ ан айналысы жә не жү рек жұ мысы нашарлауы.

4. Орталық жә не шеткі жү йке жү йесіндегі морфологиялық жә не функционалдық бұ зылыстар.

Перитониттің ең жиі себебі - аппендицит. Жыл сайын бұ рынғ ы ССРО-да 2 млн. астам адамдарда аппендицит ауруы кездесетін.

Екінші себеп – ойық жараның тесілуі, одан соң - іш жарақ аттары мен ә йелдердің жыныс мү шелерінің аурулары, ісіктер мен кисталар, холецистит, ішек тү йілуі, ірің ді панкреатит.

Кейде перитонитке паранефрит, ірің ді лимфаденит (гематогенді жә не лимфогенді жолмен) плевритке ұ шыратады. Кейде перитонитке баспа, грипп т.б. инфекциялы аурулар себеп болуы мү мкін.

Уремиядан, ішке қ ан қ ұ йылуынан соң басталатын асептикалы перитониттің ірің ді перитонитке айналуы мү мкін.

Перитонитке себеп болатын іштің жарақ аттарымен аурулардың диагнозы жедел анық талуғ а тиісті. Кешігу перитонитке ұ шыратады. Екіншіден жарақ атқ а жә не жедел ауруғ а шалдық қ андарды кө птеген диагнозды анық тауғ а бағ ытталғ ан тексерістерден ө ткізуге, консультанттар шақ ыруғ а уақ ыт жоқ. Кезекші дә рігерге, немесе поликлиникалық дә рігерге аталғ ан жағ дайларды жедел анық тауғ а тура келеді. Ө йткені тесілген ойық жараны, жатырдан тысқ ары жү ктілікті, бауыр, кө к бауыр жарақ атын т.б. аурулармен жарақ аттанғ андарды кешігіп (24 сағ аттан кеш) операцияғ а алу олардың ө лімін қ азірдің ө зінде 80-90%-ке жеткізеді.

Антибиотиктер қ олдану, қ ан қ ұ ю т.б. шаралар бос ө ткен уақ ыттың зардабын жоя алмайды. Аурудың басталуымен асқ ынуы арасы ө те қ ысқ а болатындығ ы дә рігердің ұ зақ ойланып - толғ ануына мү мкіндік бермейді. Аурудың дамығ ан кезең інде диагнозды анық тау оң ай, бірақ та ауруды аман сақ тау қ иын.

Ә рқ ашанда перитонит басқ а бір аурудың, жарақ аттың салдарынан басталатындығ ы оның басталуымен дамуы арасында бірнеше сағ ат уақ ыт ө тетін себебі. Алғ ашқ ыда бір орындағ ы қ абыну ү рдісі уақ ыт ө те келе айналасына жайылады.

Дене ауыруын бә сең детіп аурудың алғ ашқ ы кө ріністерін жоятын дә рілерді қ олдану дә рігердің білімсіздігін кө рсетеді. Диагноз анық талғ анғ а дейін морфин, омнопон, пантопон т.б. ауыруды басатын дә рілерді қ олдануғ а болмайды. Бұ л шарт іштің ашық жарақ аттарында қ абылданылмайды. Бұ ндай аурулар жедел операцияғ а алынады жә не диагноз анық.

Диагнозды анық тау ө те киын жағ дайда лапароцентез, лапароскопия немесе микролапаротомия орындалады.

Диагнозды ажырату. Кейде кеуде аурулары іштің қ атаюын беруі мү мкін. Бірақ та кеуде ауруларында перкуссия, аускулътация, рентгеноскопиямен айырық ша кө ріністер анық талады.

Перитонитті бү йрек ауруларынан айыру аурудың басталғ ан, орналасқ ан орны, иррадиациясы, зә р анализі негізінде жү ргізіледі.

Холециститте - оң қ абырғ алар астының шаншып ауыруы. қ ұ су, дене қ ызуының кө терілуі, ауырудың оң йық ка, жауырынғ а, арқ ағ а иррадиациясы, Мюсси симптомы, ө т қ ұ су, кө з сарғ аюы байқ алады. Ө т қ абынуының ауыр тү рлерінің (ө т қ апшығ ының флегмонасы, гангренасы) перитонитке себеп болуын ұ ытпау қ ажет.

Перитониттен ішпердесінен тысқ ары гематоманы айыру қ иындығ ы кейде диагностикалы лапаротомия колдануғ а мә жбір етеді.

Ірінді перитониттің болжамы - Перитонитті туғ ызғ ан себепке, микробтардың улы кү шіне жә не макроорганизмнің қ орғ аныс кү шіне байланысты.

Кешігіп орындалғ ан операция аурулардың перитонит садарынан ө лімін азайта алмайды. Мә селен, алғ ашқ ы 6 сағ ат ішінде орындалғ ан операция ө лімді толық жойса, 24 сағ аттан соң орындалынғ ан операциядан кейін науқ астардың 30-40% шығ ын болуы мү мкін.