ЙҚЫ БЕЗІНІҢ АУРУЛАРЫ

 

Ұ йқ ы безі ауруларының жіктелуі:

1. Даму кемістіктері:

1) Басқ а жерде орналасу.

2) Қ осымша ұ йқ ы безі.

3) Сақ инаша ұ йқ ы безі.

2. Жарақ аттануы:

1) Жабық,

2) Ашық.

3. Панкреатиттер- без қ абынулары:

1) жедел.

2) Созылмалы- спецификалы, спецификасыз.

4. Ісіктер:

1) Қ атерсіз- аденома, ангиома.

2) Қ атерлі (рак).

5. Кисталар:

1) жалғ ан.

2) Анық.

6. жыланкө здері:

1) сыртқ ы.

2) Ішкі.

Жедел панкреатит - протеолитикалы жә не липолитикалы ферменттердің белсенді ә рекетінен ұ йқ ы безінің аутолизденуі.

Жедел панкреатиттің тү рлері:

1. Бездің жедел ісінуі.

2. Геморрагиялы панкреатит.

3. Іріндеген жедел панкреатит.

Жедел панкреатит симптомдары:

1. Ауырсыну.

2. Қ ұ су.

3. Керте симптомы.

4. Мейо-Робсон симптомы.

5. Ішек парезі.

6. Шеткин-Блюмберг симптомы.

7. Воскресенский симптомы.

Субиктерия (кө здердің шамалы сарғ аюы).

8. Дене сарғ аюы.

9. Грей-Тернер симптомы.

10.Грюнвальд симптомы.

Клиникалық кезең дері:

1. ауырсыну кезең і.

2. Ішектің функциональды тү йілу кезең і.

3. Перитонит кезең і.

Жедел панкреатиттің асқ ынулары:

1. перитонит.

2. Диафрагма астының, ішек арасының, ішпердеден тысқ арыдағ ы ірің діктер.

3. Ұ йқ ы безінің кисталары, жыланкө здері.

4. Ішек жыланкө здері.

5. Диабет.

Панкреатитдеп ұ йқ ы безінің ө зінен шығ атын шырындармен ерітіліп, іріп-шіріп, некроздалып кететін ауруды атайды. Ең алғ ашқ ы ұ йқ ы безінің жедел басталатын ірің ді ауруы туралы қ абарды 1641 ж. Тулъпиус (Tulpius) осы аурудан ө лген адамның денесін тексеріп жазғ ан.

1842 ж. Глессен (Glaеssеn) жедел панкреатит диагнозын тірі адамда анық тап, аурудың клиникалық кө ріністерін анық тағ ан. Бұ рынғ ы заманда жедел панкреатит барлық хирургиялық аурулардың 0, 4% ғ ана қ ұ рса, қ азіргі уақ ытта 1-2% жетіп отыр. Бұ нымен қ оса бұ рын ә йелдер жиі ауырса, қ азір ер адамдар ауырады. Бұ ның себебі – арақ -шарап. Ауру кө бінесе 30-50 жас арасындағ ыларда кездеседі. Бірақ та оның жас балаларда жә не ө те кә рілерде де байқ алуы мү мкін.

Этиология жә не пато генез - жедел панкреатиттің негізгі себебі болып ұ йқ ы безінің ө зінен шығ атын ферменттердің кө беюі жә не кү шеюі салдарынан бездің іріп-шіруі. Трипсиноген, химиотрипсиноген, липаза ферменттерінің белсенділік қ асиеттері бездің ацинусын, одан соң паренхимасын ірітіп шірітеді.

Ферменттердің кү шеюі без торшаларының ә р тү рлі себептерден (механикалық, токсикалық, бактериальды, аллергиялық, нейтротрофикалық, тамырлық) ә сіресе бұ л себептермен қ атар без ө зектеріндегі қ ысым кө терілгенінде байқ алады.

Аталғ ан себептер ә серінен без торшаларынан ө те белсенді зат цитокиназа шығ ады. Прокиназаның ө те аз мө лшерінің ө зі трипсиногенді трипсинге айналдырады. Трипсин без қ ан тамырларына ә сер етіп стазғ а, бездің ісінуіне, оғ ан қ ан қ ұ йылуына, оның салдарынан бездің геморрагиялық некрозына ұ шыратады. Геморрагиялық некрозғ а ұ шырағ ан бездің бө лшектеріне, қ анғ а ө т қ ышқ ылдарының тұ зы енеді. Бұ л липазаны кө бейтіп, белсендіріп бездің майлы некрозына ұ шыратады. Трипсин мен липазаның қ атар (қ оса) ә рекеті геморрагиялық жә не майлы некрозды бірге шақ ырады.

Панкреатиттің аталғ ан аутолизді тү рінен басқ а дегенеративті жә не қ абынудан басталатын тү рлері де белгілі. Бұ л панкреатиттің созылмалы тү рлерінде жиі кездеседі.

Ү йқ ы безінен кө п шығ атын ферменттер лимфогенді жә не контактты жолмен жайылады. Бездің айналасындағ ы тіндердің жү йке тамырларына байлығ ы іштің қ атты ауырсынуына т.б. кө птеген жү йкелі-рефлекторлық бұ зылыстарғ а соғ ады. Ү йқ ы безінің тікелей жарақ аттануы да оның қ абынуына себеп болады. Бірақ та ұ йқ ы безінің терең ге орналасуы жә не оның жан жағ ының қ оршалғ андығ ы бездің жарақ аттарының ө те сиректігінің себебі болады. Кө бінесе ұ йқ ы безінің жарақ аттануы қ арынғ а, ө тке операция жасауда байқ алады.

Ү йқ ы безінің қ абынуы ө т ө зектері ауруларымен де байланысты. Ө т ө зектерінен инфекция ұ йқ ы безіне лимфогенді немесе инфекцияланғ ан ө тпен жайылады.

Жедел панкреатитте безде байкалатын патоморфологиялық ө згерістер аурудың кезең дерімен байланысты:

I - бездің ісіну кезең інде - без ісінген, бозарғ ан, қ атайғ ан. Ісіну қ ө рші мү шелерге де (ішперде, шажырқ ай, ішпердеден тысқ ары майғ а) жайылады. Қ ан тамыры, лимфа тамырлары толғ ан, кең іген, безге қ ан қ ұ йылғ ан. Бұ л кезең де без қ ызарады, одан ә рі ісінеді.

II - Бұ дан ә рі безге қ ан қ ұ йылуының аумағ ы ө сіп, без іріп-шіріп жұ мсарады, геморрагиялы неқ роз басталады. Іште қ анды сұ йық пайда болады. Шажырқ айда, ішпердесінен тысқ ары май қ абатында, кө рші мү шелерде қ анды ісіктер пайда болады. Бұ л ісік іштің бетіне, кіндік айналасына жайылады.

Липазаның кө бейіп кү шеюінің ә серінен бұ рынғ ығ а майлы некроз қ осылады. Бұ л майлы некроздың ә серінен ұ йқ ы безі жұ мсарады, бұ лың ғ ырланады, бездің бетінде жә не ішпердеде кө птеген сұ рғ ылт тү сті – май шам тамшысына ұ қ сайтын майлы некроздар кө рінеді.

Келешекте бұ л майлы некроздалғ ан ошақ тардан некрозды - сулы қ оспамен толғ ан кисталар пайда болады. Ә лбетте бездің геморрагиялы жә не майлы некроздары қ атар дамиды. Ө йткені трипсин мен липазаның кө беюі жә не белсенділенуі бір уақ ытта басталады. Осындай ө згерген ұ йқ ы безіне бактериальды инфекция қ осыла келе бездің ірің деуі басталады.

Жедел панкреатиттің жіктелуі (А.Н.Бакулев, В.В.Виноградов, С.В.Лобачев)

І - Ұ йқ ы безінің ісінуі:

1. Интерстициальды панкреатит.

2. Геморрагиялық панкреатит.

II - Деструктивті панкреатит:

1. геморрагиялық панкреанекроз.

2.Майлы панкреанекроз.

З. Ірің ді панкреатит.

ІІІ - Холецисто-панкреатит.

ІV - Созылмалы панкреатит:

1. қ айталанбалы.

2. Ауырсынатын.

3.Ауырсынбайтын.

4. Ісікке ұ қ сас.

5. Созылмалы холецисто-панкреатит.

Ұ йқ ы безінің қ абыну ауруы іштің басқ а мү шелерінің қ абыну ауруларынан ауыр жә не қ атерлі. Бірақ та іш мү шелері ауруларының бір біріне ұ қ сас кө ріністері кө п. Сондық тан оларды ажыратып, аурудың нақ ты диагнозын кешіктірмей анық таудың маң ызы зор. Диагнозды анық тау ә р науқ асты ерекше емдеуге қ ажетті тә сілдерді қ олдану ү шін ө те маң ызды.

Ұ йқ ы безінің қ абынуы жедел аппендицит, жедел холециститтен, ішектер тү йілуінен соң ғ ы орында байқ алады. Сондық тан ұ йқ ы безі қ абынуына ә келетін себептерді, аурудың тү рін, клиникасын, емдеу тә сілдерін білу ә р бір студенттің жә не дә рігердің міндеті болады.

Ұ йқ ы безі І-ІІ бел омыртқ алар тұ сында орналасқ ан. Бездің ұ зындығ ы 10-23 см. арасында, кө лденең і 3-9 см., қ алындығ ы 1-3 см. салмағ ы 70-80 г. Адамның жасы ұ лғ ая келе ұ йқ ы безікішірейе тү седі.

Ұ йқ ы безі тә улігінде 1000-1200 мл. шырын шығ арады. Бұ л шырында 5-6 г. белок, 35-79 мг. хлорлы натрий, 4, 7-7, 4 МЭКВ калий т.б.микроэлементтер бар. Шырынның 98, 7% сілтіленген су қ ұ райды. Онда кө птеген ферменттер бар (протеаздар, липазалар, карбогидразалар жә не нуклеазалар - амилаза, мальтоза, лактазалар).

Барлық ішкі мү шелердің жедел қ абынуларының арасында ү йқ ы безінің қ абыну аурулары 6-12% жетеді.

Панкреатит ауруының басталуына ұ шырататын 3 топты себептер бар:

1) Ө т ө зектерінің, ішектің, ұ лтабардың, асқ азанның қ абынуы. 2) Ө тпен ұ йқ ы безі шырынының шығ атын ө зектерінің бітелуі - қ абынуы, арақ шарапты кө п ішу. Ү йқ ы безінің шырыны тоқ таусыз ұ лтабар ішегіне қ ү йылмаса шырын ферменттері бездің іріп-шіруіне соғ ады. 3) Шырын ағ ынына кедергі болатын жағ дайлар:

а) Шырын ө зегіне ифекцияғ а шалдық қ ан ө ттің қ ұ йылуы

б) Ісінген ү йқ ы безі жә не ү лкейген ө т қ уығ ы мен без ө зегінің қ ысылуы

в) Ұ лтабардан шыкқ ан шырынның ағ ын жолына кедергі пайда болуынан шырынның кері қ арай ағ ып безге жайылуы

г) Одди сфинктерінің тырысуы салдарынан ө ттің жә не шырынның ұ зақ уақ ыт ағ ын жолдарында жиналуы

д) Ү йқ ы безінің ісінуі, қ атаюы

е) Ү йқ ы безі қ ан айналысының бұ зылуы.

Ұ йқ ы безі қ абыну ауруының жедел жә не созылмалы тү рлері бар.

Жедел панкреатит - ө те ауыр ауру. Оның басталуының басты себебі болып ферментті фактор саналады. Алиментарлы, аллергиялы, токсикалы факторлар, ишемия, травма, шырын тамырлары бітелу салдарынан ұ йқ ы безінің ацинозды торшалары зақ ымдалады. Босанғ ан лидосомды ферменттер трипсиногенді белсенділендіреді. Осы сә тте ингибиторлар кемістігі байқ алса аутокатоболиялы процесс кү шейіп жедел панкреатит басталады.

Жедел панкреатитте келесі синдромдар байқ алуы мү мкін: абдоминальды, кардиоваскулярлы, плевральды, ренальды, церебральды.

Абдоминальды синдромда кө птеген жалпы жә не жергілікті симптомдар байқ алады. Тө с шеміршегі аймағ ының ауырсынуы, қ ұ сық, ішектің динамикалық тү йілуі, лоқ су, ауыз қ ұ рғ ауы, ық ылық, кекірік, терінің сарғ аюы. Кейде кофе қ ойыртпағ ы тү стес кұ сық (эрозия немесе жедел басталғ ан ойық жара ә серінен). Іш жү мсақ, оның қ атаюы тек жалпы перитонитте байқ алады.

Кардиоваскулярлы синдромда - ө те қ атты тө с сү йегі астының ауырсынуы, жү рек соғ уы дыбысының бә сең денуі, тахикардия, жү рек шекарасының кең еюі, ЭТЖ-да – миокард ишемиясы. Алғ ашқ ыда қ ан қ ысымы жоғ ары, бет қ ызарғ ан. Бездің некрозында - гипотония, аритмия, экстрасистолия.

Плевральды синдромда - диафрагманың қ озғ алуының нашарлануы, оның шең берінің жоғ ары кө терілуі, ө кпенің тө менгі бө лімінінің ателектазы, плевра қ уысында сұ йық жиналуы анық талады.

Супраренальды жә не ренальды синдромда – бү йрек ү сті безі жә не бү йректер зақ ымдалуы салдарынан коллапс, ә лсіздік, адинамия, гипотермия, гиперкалиемия, лимфопения, нейтрофилез байқ алады. Кейде ө те ауыр жағ дайда - азотемия, анурия, уремия басталады.

Панкреато-церебральды синдромда - аурудың есі ауысады - есіру, ү рейлену, депрессия, ес жоғ алтумен сипаттанады.

Жедел панкреатитте ұ йқ ы безінің аз ғ ана мө лшерлі немесе дифузды зақ ымдалуы салдарынан оның ісінуінен некроздануына дейінгі ө згерісі байқ алады. Кө бінесе жедел панкреатиттен бұ рын ө ттің, ішек-қ арынның аурулары, алкоголизм, семіздік, қ ан тамырлары аурулары анық талады.

Ұ йқ ы безіндегі ө згерістер жә не басқ а мү шелердің патологиялы процесске шалдығ уы негізінде панкреатиттің келесі клиникалық кезең дерін бө леді:

І - Ауырсыну кезең і

ІI - Ферменттік улану кезең і:

а) жалпы улану кезең і,

б) жеке мү шелер мен жү йелердің (ө кпе, бауыр, жү рек, ми) жағ дайының бұ зылуы.

III - Жеке мү шелер қ абынуы кезең і

а) секвестрлену,

б) киста пайда болуы,

в) спленопортальды жү йенің тромбозы,

г) аррозивті қ ан ағ уы,

д) перитонит.

Ауырсыну кезең і 4-6сағ атқ а созылады;

Ферментті токсемия кезең і 3-4 тә улікке созылады - дене қ ызуы кө теріледі, тахикардия, іш кебуі, плевропульмональды синдром. Ішек парезі, іш бетінің ісінуі, кіндік айналасының, іштің екі бү йірі терісінің кө геруі (геморрагиялық экссудаттың парапанкреатитті май қ абаты арқ ылы іштің бетіне жайылуы ә серінен). Бұ л қ езең де диагнозды анық тау ү шін қ анда жә не зә рде амилазаны анық таудың маң ызы зор. Қ андағ ы амилазаның 128 бірлік, зә рде - 64 бірлік асуы жедел панкреатитті дә лелдейді.

Тек, ұ йқ ы безінің толық шіріп - еріп кеткенінде ферменттер мө лшері азаяды.

Диагнозды анық тауда рентгенмен тексерудің маң ызы зор - диафрагманың сол шең берінің жоғ ары кө терілуі жә не нашар қ озғ алуы, ұ йқ ы безінің қ атаюы, кө лденең тоқ ішектің жекеленіп кебуі, сол бел етінің кө лең кесінің анық сыздануы.

Жедел панкреатиттің В.С.Савельев ұ сынғ ан жіктелуі:

I.Клиника-анатомиялық кө ріністері бойынша:

1.Ісінген панкреатит (абортивті, панкреонекрозды).

2. Майлы панкреонекроз.

3. Геморрагиялық панкреонекроз.

II. Жайылуына байланысты:

1. Жергілікті (ошақ ты).

2. Жартылай.

3. Толық.

III. Ағ ымына байланысты:

1. Абортивті.

2. Дамығ ан.

ІV. Ауру кезең іне байланысты:

1. Гемодинамикалық бұ зылыс (шок).

2. Мү шелердің функциональды кемістіктері.

3. Ірінді асқ ынулар.

Созылмалы тү рінде - безді май басып, атрофияланып кішірейеді. Созылмалы панкреатиттің себептері:

1. Ұ йқ ы безі немесе ө т ө зектері таспен бітелуі.

2. Ұ йқ ы безінің кисталары.

Панкреатит ауруының клиникалық кезең дері:

I - Алғ ашқ ы 1-3 тә улік бойында қ ан айналысының бұ зылуы, айналуғ а қ атынасатын қ ан мө лшерінің азаюы, қ анның қ оюлануының кү шеюі, минуттық қ ан айналысының бә сең деуі, жү рек еттерінің ә лсіреуі, ақ ырында - сладж синдромына (қ анның қ оюланып, ұ йығ ыштануына) соғ ады да қ ан тамырлары тромбтермен бітеледі.

II - Ө кпе, бауыр, бү йректер жағ дайы нашарлайды

III - Қ абынып, ісініп, іріп-шіріген ұ йқ ы безінің айналасындағ ы тіндерге қ оса іш мү шелері қ абынып жалпы улану (перитонит) басталады.

IV кезең де - қ абыну, іріндеу ұ йқ ы безінің айналасына іш куыстарына жайылып, жалпы перитонитқ е ұ шыратады. Токсиндер (улы заттар) ағ заның барлық бө лшектеріне тарап жалпы улануғ а ұ шыратып науқ ас ө міріне зор қ атер туғ ызады.

Іштің ә р бө лшектеріне тарағ ан инфекция іште абсцесстер пайда болуына ұ шыратады.

Ү йқ ы безі қ абынуының (панкреатиттің) симптомдары:

1) Асқ азан айналасының бү ріп, тесіп, қ атты ауырсыну сезімінің кенеттен пайда болуы. Аурудың кү штілігінен науқ ас ө зіне ың ғ айлы жер, орын таппайды.

2) Қ абыну ү рдісі ұ йқ ы безінің айналасына шаба келе ауыру сезімі омыртқ ағ а, белге шабады. Белбаумен белді қ ысқ андай сезім береді. Бездің қ ұ йыршық ұ шы қ абынғ анда сол жақ қ абырғ алардың омыртқ амен жалғ асқ ан тұ сы (Мейо-Робсон симптомы) ауырсынуы. Егер бездің басы қ абынса іш ауыруы кү шті жә не ол оң қ абырғ алар астында орналасады.

3) Панқ реатитте кұ сық, лоқ су жиі, бірақ та қ ұ сық науқ астың жағ дайын жақ сартпайды.

4) Аурудың алғ ашқ ы кезең дерінде қ ан қ ысымы тө мендейді, кейде кө теріледі. Тек бездің шіріп кеткенінде қ ан қ ысымы кү рт тө мендейді.

5) Аурудың басталу кезең інен науқ астың іші кебеді, ішектен жел жә не нә жіс шығ уы тоқ тайды да науқ ас ішек тү йілуіне ұ қ сайды.

6) Тө с шеміршегінің айналасында іш қ атаюы байқ алады.

7) Тө с шеміршегімен кіндік арасын қ олмен басқ анда аортаның (қ олқ а тамырының) соғ уы нашар сезіледі. Бұ л қ олқ а тамырының ісініп ү лкейген ұ йқ ы безімен артқ а қ арай қ ысылуымен байланысты. Мұ ны Воскресенский симптомы деп атайды.

8) Кө лденең тоқ ішекке газ жиналып жағ дай нашарлана тү седі, ауру есең гірейді, қ ан айналысы бұ зылады.

Жедел панқ реатиттің диагнозын тек клиникалы кө ріністер негізінде айыру кейде ө те қ иындайды. Сондық тан науқ асты мұ қ ият текерумен қ атар келесі арнайы инструментальды, лабораторлы жә не функциональды тексерістер жү ргізіледі:

1. Фибродуоденоскопия,

2. ретроградты панкреатикохолангиография,

3. ультрадыбысты эхография,

4. радиоизотопты тексеріс,

5.рентгеноконтрасты тексеріс,

6. қ ан мен зә рдегі амилаза, диастаза мө лшерін анық тау,

7. лапароскопия,

8. лапароцентез,

9. ангиография жә не скенография.

Диагноздың жіктелуі - ү йқ ы безі қ абынуын ең алдымен қ арын мен ұ лтабар ішегі жарылуынан (перфорация) айыру қ ажет.

1. Перфорация кө бінесе жасы 30-40 шамасындағ ы ойық жарамен ауыратын адамның ішіне пышақ салғ андай қ атты ауырудан басталады. Іш бетінің қ атаюы кү шті, Щеткин-Блюмберг симптомы анық. Панкреатит болса жасы 55-60 шамасындағ ы, май алмасу ү рдісі бұ зылғ ан, семірген, бұ рын холецистит ауруымен ауырғ ан адамда кездеседі. Аурудың іші/тө с шеміршегі айналасы ауырады. Іш кебеді, науқ ас бірнеше қ айтара қ ұ сады, бірақ та қ ұ сық ауру жағ дайын жең ілдетпейді. Зә рде диастаза кө бейеді.

2. Соқ ыр ішек қ абынуында (аппендицитте) - перитонит симптомдары анық, іш қ атаң, лейкоцитоз, зә рде диастаза аз.

3. Ішек тү йілгенінде - іш ауыруы біртіндеп кү шейеді, жә не біраз уақ ыттан соң бә сең деуі қ айта кү шейуімен алмасып отырады. Рентгенмен тексергенде ішекте бос газ жиналғ аны, Клойбер " тостағ аншасы" байқ алады. Кө птеген ауруларда бұ дан бұ рын лапаротомия орындалғ аны анық талады.

4. Ішектер қ ан тамырларының тромбозында - зә рде диастазурия жоқ, іш ө теді, нә жіске қ ан араласқ ан. Бұ ндай науқ астардың жасы қ артаң, оларда гипертония, атеросклероз, қ ан қ оюланғ ыштығ ы анық талады.

Аурудың клиникасы - бездегі бұ зылыстардың тү ріне байланысты.

Аурудың жалпы жағ дайы алғ ашқ ыдан ауыр. Денесі бозғ ылт, кө кшіл, бет пішіні ү рейленген, кейде ентігу. Қ ан тамырлары алғ ашқ ыда сирек, кейінірек шапшаң данады, ә лсізденеді. Кейбір ауруларда коллапс, іштің қ атты ауыруынан кейбір аурулар екі тізесімен екі шынтағ ына тізерлеп жатып ауыру сезімін бә сендетеді. Электрокардиограммада - жү рек инфарктіне ұ қ сас ө згерістер анық талады. Бұ л ө згерістер панкреатит жазыла келе ө з бетімен жоғ алады.

Панкреатиттің ең басты кө рінісі - іш ауырсынуы бездегі кө птеген жү йке тамырларының жә не кү нгей ө рімі қ озуынан пайда болады. Панкреатиттегі іш ауырсынуы алғ ашқ ыдан ө те кү шті. Ол мысқ ылданып кү шеймейді. Жә не тұ рақ ты. Ішті бұ райды, шаншады, тү йрейді. Бездегі бұ зылыстарғ а сә йкес іш ауырсынуы 2-3 тә улікке созылады. Науқ астардың 85% ауыру оң қ абырғ алар астында жә не шеміршек айналасында, солқ абырғ алардың омыртқ алармен жалғ асқ ан тұ сында (Мейо-Робсон симптомы), тек оң қ абырғ алар астында жә не іштің барлық бө лімдерінде - 5-15% байкалады. Ауыру жауырынғ а, иық қ а, жү рекке беріледі. Науқ астардың жартысында іш ауырсынуы белге белбеуше айнала жайылады.

Бездің басы қ абынса оң қ абырғ алар тұ сы, қ ұ йыршығ ы қ абынса сол қ абырғ алар асты, ал бездің барлық бө лімдері қ абынса – " делдеулі ауырсыну" байқ алады.

Керте симптомы - кіндіктен 6-7 см. жоғ арыда іштің қ атайғ ан, ауырғ ыш кө лденең орны.

В.М.Воскресенскийдің симптомы - ісінген, қ атайғ ан ұ йқ ы безінің аортаны басып қ олқ а тамырының соғ у сезімін бә сендендіруі.

Бауырдың қ оса қ абынуы - дене сарғ аюын беруі мү мкін.

Бү йректер ө згеріп нефрит, нефроз басталуы зә рдің шығ уы мө лшерін азайтады, кейде керісінше полиурия (зә р қ ө бейеді) байқ алады. Зә рде қ ант, альбумин, уробилиноген, индикан. эритроциттер, лейкоциттер, эпителийлер, цилиндрлар кө бейеді.

Қ ан қ оюланады, қ ұ су, сұ йық ты жоғ алту гемоглобин жә не гематоқ рит қ ө теріледі.

Лейкоцитоз - 10-15 мың ғ а дейін ө седі. Лейкоцитоздың 20-25 мың ғ а кө терілуі ұ йқ ы безінің ірің дегендігінің дә лелі болады. Лимфопения жә не ЭТЖ шапшаң дануы байқ алады.

ІІ-ІІІ тә уліктен бастап гипокалъциемия байқ алады. Кальцийдің 7 мг%-тен тө мендеуі (норма 9-11 мг%) ауыр тетанияғ а ұ шыратады жә не аурудың ақ ырын нашарлатады.

Ұ йқ ы безінің некроздану кө ріністері:

1. Консервативті емге қ арамай перитонит симптомдарының кү шеюі,

2. шок жә не коллапстың кү шеюі,

3. лейкоцитоздың ө суі (25 мың нан жоғ ары),

4. аурудың жағ дайының нашарлауына қ арамай қ ан мен зә рдегі амилазаның азаюы,

5. қ ан сарсуындағ ы калъцийдің ө те шапшаң тө мендеуі.

Жедел панкреатиттің ө те ауыр тү рлерінде науқ астың 45 минуттан, бірнеше сағ ат арасында ө ліп кетуі мү мкін. Кө бінесе ө лім коллапс салдарынан алғ ашқ ы 1-2 тә улікте, одан соң 5-7 тә уліктерде перитонит салдарынан байқ алады. Егер ауыр асқ ынуларғ а ұ шырамаса 7-18 тә уліктерден соң науқ астың жалпы жағ дайы аздап жақ сара бастайды. Бірақ та бұ дан соң да бірнеше рет аурудың ауырлануы мү мкін.

Панкреатиттің ең жиі асқ ынулары—ірің деу, жыланкө з пайда болуы, кисталар жә не диабет басталуы болады.

Ірің ді панкреатиттен ө лім 45-50% жетеді.

Жедел панкреатитті іш мү шелерінің басқ а ауруларынан айырудың маң ызы зор. Ө йткені жедел аппендицит, тесілімен ойық жара, холецистит ауруларын шапшаң операциямен емдеу қ ажет болса, жедел панкреатит алғ ашқ ыда консервативті тә сілмен емделеді. Бұ л ем қ абыну ү рдісін басуғ а, ферменттер шығ уы мө лшерін азайтуғ а, олардың денеден шығ уын кү шейтуге, қ ан айналысын жә не жү рек жағ дайын жақ сартуғ а, тыныс мү шелерін қ олдауғ а бағ ытталады. Ауыру сезімін басады. Ұ йқ ы безінің ірің деп деструкцияланбағ андығ ы анық талады. 3-4 тә улік бойы науқ ас ауызымен тағ ам қ абылдамайды, ішке мұ з, салқ ын су кұ йылғ ан бү йенше қ ойылады. Бұ л бездің ісінуін, ауыруын бә сең детеді, одан шығ атын шырын мө лшерін азайтады, қ абыну ү рдісін басады. Кұ сыкқ а іш кебуіне қ арсы қ арынғ а мұ рын арқ ылы зонд ө ткізеді. Зонд арқ ылы қ арын мезгіл - мезгіл жуылыл тұ рады. Безден шығ атын шырынды азайту ү шін 0, 1-0, 2% - 1 мл. платифиллин егіледі. Тік ішекке газ шығ аратын тү тікше енгізіледі. Новокаинді паранефральды қ оршау орындалады. 10% хлорлы натрий ерітіндісі 500-1000 мл., плазма, реополиглюкин, 5% глюкоза кө к тамыр арқ ылы егіледі, норадреналин, гемодез, маннитол немесе лазикс қ олданылады.

Ұ йқ ы безінен кө п мө лшерде шығ атын аутоферменттердің кү шін басып бездің аутолизисінен сақ тау ү шін тә улігіне 2-4 реттен 25-40 мың бірлік трасилол, контрикал, гордокс, 5-фторурацил пайдаланылады.

Іш ауырсынуы, қ ұ су басылғ аннан соң ауызбен болмашы тағ амдарды ішуге рұ қ сат беріледі (кисель, сұ йық ботқ а, сү т, картоп, алма пюресі, апельсин шырыны). Бұ дан кейінірек кептірілген нан, буғ а пісірілген котлет, арық ет, балық етін қ абылдауғ а рұ қ сат беріледі. Қ абылданылатын тағ амдар мө лшері азғ ана, қ ыбалдау жиі, кү ніне 6-7 рет. Безден шырын шығ уын бә сең дету ү шін сілтілі минеральды су ішкізеді, атропин, платифилин, белладона, спазмолитиктер - папаверин, эуфиллин, но-шпа т.б. дә рілер қ олданылады. Ауруғ а шарап ішу, шылым шегуге, кофе ішуге болмайды. Аталғ ан консервативті ем дұ рыс нә тиже бермесе, немесе алғ ашқ ы кү ннен бастап панкреонекроз салдарынан жалпы перитонит байқ алса ауруды операциямен емдеудің қ ажеттігі туады.

Жалпы наркозбен орталық лапаротомдық тілікпен іш қ уысы ашылады. Ұ йқ ы безінің жағ дайы анық талады. Егер бездің іріп шірігендігі анық талса оның шіріген бө лігі сылынып, кырылып немесе ойылып алынады.

Бұ ндай тә сілдерді орындауғ а мү мкіншілік болмаса без айналасына, қ апшық астына, ішке жиналғ ан ірің, шырын тоқ сорғ ышымен сорғ ызылып бұ л аймақ тарды фурацилин, физиология ерітіндісі, антибиотик қ осылғ ан ерітіндімен жуып тазалайды. Келешекте пайда болатын шырын, ірің ішке жайылмасы ү шін шіріген бездің айналасына, ішке дренажды тү тікшелер, дә кеден тампондар енгізіледі.

Тампондарды 6-7 кү ннен соң қ озғ ап, қ ажет болса ауыстырып отырады.

Жедел панкреатитті емдеу - абдоминальды хирургияның ө те ауыр жә не ә зір толық шешілмеген проблемасының бірі болып саналады. Науқ асты емдеудің негізгі тү рі болып комллексті консервативті шаралар саналады:

1. Ингибиторлар,

2. инфекцияғ а қ арсы терапия,

3. улануды жою.

Консервативті емдеудің талаптары - ұ йқ ы безіндегі патологиялық ө згерістерді бә сең дету, токсемияны жою, панкреатикалық шоктың алдын алу жә не онымен кү ресу, жү рек, ө кпе, бауыр бү йрек жағ дайын жақ сарту, заттар алмасуы бұ зылыстарымен жә не ірің ді - дегенеративті асқ ынулармен кү ресу.

Аурудың алғ ашқ ы кезең інде келесі триада пайдаланылады: қ анғ а спазмолитиктер, аналыгетиктер егіледі, новокаинмен қ оршау орындалады. 0, 1%-атропин 1 мл-2%- мл. промедол +2, 5%-2 мл. димедрол +0, 5%-15 мл. новокаиннен қ ұ ралғ ан литикалық қ оспа ерітінді егіледі, 1-2 л. Рингер ерітіндісі, қ арынды зонд арқ ылы жуу, зә р шығ аруды кү шейту, қ ан тамырына ингибиторлар, гемодез, реополиглюкин егіледі, емдік ашығ у 3-4 тә улік бойы, минеральды сулар ішкізу.

Аталғ ан консервативті ем - ұ йқ ы безі секрециясын, ауыруын басуғ а, гиповолемияны жоюғ а, ферменттер мө лшерін азайтуғ а, улануды жоюғ а, инфекциялы ү рдістің дамуына қ арсы бағ ытталады.