Эндемиялы жемсауды емдеу

а) консервативті тә сіл аурудың алғ ашқ ы кезең інде жә не жас балаларда қ олданылады. Бұ нымен қ атар консервативті ем ауруды операцияғ а даярлау кезең інде орындалады.

Бұ дан 4000 жыл бұ рын жемсауды емдеу ү шін кү йдірілген тең із губкасы, шө птері пайдаланылғ ан. Бұ л тең із ө сімдіктерінің йодпен байлығ ы ауруларғ а пайдалы ә сер ететіндігі сол заманда белгілі болғ андығ ын дә лелдейді. Жемсау ауруын йодпен емдеудің зияны да кездеседі. Егер мө лшерден кө п дозалы иод пайдаланылса " йод-Базедова" ауруы басталып гипертиреоз байқ алады. Йодты калий немесе Люголь ерітіндісі 1-15 тамшыдан ішкізіледі, кү ніне 1 рет антиструминнің 1 таблеткасы, қ алқ анша безінің препараты – тиреоидинді пайдалану безден тиреотропты гормон шығ уын басып, бездің қ айтадан кішірейуін береді. Ө йткені ағ зада йод кемістігі жойылады. Тиреоидіннің ә р бір таблеткасында 0, 17- 0, 23 мг. йод бар. Бұ л ағ зада жетіспейтін йодтың мө лшерін толық тандырады. Тиреоидинді хайуандардан алынғ ан қ алқ анша безінен даярлайды. Препаратты ауруды емдеу ү шін ғ ана емес, оны операцияғ а дайындау ү шін де пайдаланады.

Тиреоидинді пайдалану ағ заның регенерациялық кабілетін жақ сартып, жараның жазылуын, ағ заның иммунды кү шін қ олдайды. Бұ л препарат ә р тү рлі реакция береді. Кейбіреулер препаратқ а ө те сезімтал, ал кейбіреулерде препарат ә сері кейінірек байқ алады. Сондық тан аурудың жағ дайын (тамыр соғ уын, негізгі алмасу) ү зіліссіз бақ ылап отыру кажет.

б) Ауруды операциямен емдеу ү шін алдымен операцияның қ ажеттігі анық талады. Операцияның шексіз (сө зсіз) жә не бір шама қ ажеттігі белгілі. Шексіз қ ажеттіліктер:

1. Қ алқ анша безінің қ атерлі ісігі.

2. безге қ ан кұ йылуы.

3. безбен ө ң ештің, кең ірдектің қ ысылуы (асфиксия).

4. бездің екі бө лшегіне жайылғ ан кө птеген тү йіншектері.

Бір шама қ ажеттіктер:

1) Эутиреоидты жемсау (қ алыпты жә не тө мен тызметті). Жемсаудың бұ л тү рінде операция жоспарлы (толық тексерістен соң) орындалады. Ө йткені жастардың мұ ндай жемсауы жыныс мү шелері дами келе операциясыз ө з бетімен кішіреюі мү мкін.

Ауруды операцияғ а даярлау - э ндемиялық жемсауда арнайы дайындаудың қ ажеттілігі жоқ.

Ауызды, тісті, бадамша бездерді, мойын терісін тексеріп, кажет болса олар емделеді.

Улы жемсауда операциядан бұ рын арнайы диета, седативті препараттар қ олданылады.

Гипотиреоидты жә не эутиреоидты тү рлерінде - тиреоидин пайдаланылады.

Қ алқ анша безінің жемсау ауруында орындалатын операция струмэктомия деп аталады.

Струмэктомияны А.В.Вишневский тә сілімен жергілікті жансыздандыру немесе жалпы эндотрахеальды наркозбен орындайды.

Струмэктомия операциясын Кохер, Микулич, Н.И.Пирогов алғ ашқ ы орындағ андар. Операция сапалы жансыздандыруды, ың ғ айлы тілік жә не кан ағ уын дұ рыс тоқ татуды талaп етеді.

Ауруды операция столында жауырындар астына валик салып басын шалқ айтып орналастырады.

Тері тілігін мойын қ ыртысымен кө лденең бағ ытпен жү ргізеді (Кохер тілігі). Мойын тіндерін тілгенде кө птеген қ ан тамырларын байлап, қ ан ағ уын бә сендетуге мә жбү р боламыз. Мойынның ү лкен кө к тамырларының кесілуінің зор қ атері бар. Кеудедегі қ ысымның теріс болуынан кесілген кө к тамыр арқ ылы қ анғ а бос ауа енуі (эмболия) мү мкін. Егер операция ү стінде мойын кө к тамыры кесілсе оны шапшаң дымқ ылданылғ ан салфеткамен жауып, ауа енгізбей байлау қ ажет.

Струмэктомияда қ алқ анша безін толық алып тастауғ а (экстирпация) болмайды. Ө йткені қ алқ анша безіне қ оса қ алқ анша маң ы денешіктері алынып ағ зада қ альций алмасуы нашарланып, тетанияғ а ұ шыратады. Сондық тан струмэктомияда қ алқ анша безінің артқ ы беті (онымен бірге артқ ы бетінде орналасқ ан қ алқ анша маң ы денешіктері) сақ талады. Қ ажетті жағ дайда бездің екінші бө лшегі, қ ылтасы да алынады.

Акинчев А.Л., Романчишин А.Ф. (2005 ж.) жемсау ауруының операциядан соң қ айталануының себептері операцияны орындаудағ ы қ ателіктер (безді толық алмау, ауруғ а шалдық қ ан без торшаларының мойын етіне немесе майлы қ абатына енуі – имплантация) болады деп есептейді.