Дәріс. Бағалы қағаздардың табысы мен табыстылығын талдау

 

1.Облигациялардың табысын анықтау.

2.Облигациялардың табыстылығын анықтау.

Бағалы қағаздардың табысы дегеніміз - пайыз, дивиденд, купондық мөлшерлеме және басқа түрде эмитент тарапынан инвесторға төленетін белгілі бір ақша сомасы. Облигациялардың табысын анықтаудың 3 әдісі бар:

- Купондық әдіс;

- Дисконттық әдіс;

- Аралас әдіс.

 

Купондық әдіс.

Әдетте, облигациялар инвесторға облигацияның номиналдық құнына шаққандағы белгілі бір тұрақты пайыз түрінде табыс әкеледі. Бұл жағдайда табыс купондар арқылы төленеді. Купон дегеніміз - ішінде купондық мөлшерлеменің цифры жазылған купондық карта.

Облигацияны ұстаушы облигацияны сатып алған кезде купондық картамен бірге алады және өзінің табысын алу үшін купондық картаны қолданады.

Бұл жағдайда купондық мөлшерлеме келесі формуламен есептелінеді:

К_с=(Табыс/Номинал)*100%

1) Табыс=(К_с*Номинал(тг))/100%

Дисконттық әдіс.

Кейбір жағдайларда облигациялар купонсыз шығарылады. Бұл кезде эмитент инвесторға облигацияны оның номиналдық құнынан төмен бағаға сатады. Яғни, инвестордың табысын облигацияның номиналдық құны мен сатылу құнының арасындағы айырма ретіндегі дисконт құрайды.

2)Табыс=(Номинал*Дисконт(%))/100%

Аралас әдіс.

Кейде эмитент облигацияларды айналымға шығарғанда оның үстінен купондық мөлшерлеме тағайындап қана қоймай, оны төмен бағаға сатады, яғни дисконтпен сатады. Мұндай жағдайда инвестордың табысы дисконттан және жыл сайын төленетін пайыздан тұрады.

3)Табыс=Номинал*(К_с+Дисконт)/100%

Егер облигацияға деген сұраныс өте үлкен болса, эмитент оны номиналдық құнынан жоғары бағаға сатып жіберуі мүмкін. Мұндай жағдайда инвестордың табысы ажио (үстеме) деп аталады.

3.1) Табыс=(Номинал*(К_с-Ажио))/100%

Мысал.

Келесі облигациялардың табысын салыстырыңыз.

 

А -мемлекеттік займ облигациялары

Айналым мерзімі-5 жыл

Номиналдық құны – 1000тг

Эмиссия кезіндегі дисконт-10%

Купондық мөлшерлеме жылына-50%

 

Ә;-комерциялық банк облигациясы

Айналым мерзімі -5 жыл

Номиналдық құны – 1000 тг.

АЖИО - 20%

Жылдық купондық мөлшерлеме - 80%

 

Б -өндірістік кәсіпорын облигациясы

Айналым мерзімі-5 жыл

Номиналдық құны – 1000 тг.

Км-75%

 

А

Табыс=(1000тг*(50%+10%))/100%=2600 теңге

Ә;

Табыс=(1000тг*(400%-20%)/100%)= 3600 теңге

Б

Табыс=(75%*1000тг)/100% =750*5 =3750 теңге

Облигацияның табыстылығын анықтау.

Табыспен салыстырғанда табыстылық жылдық пайызбен есептеледі және инвестордың облигацияларға жұмсалған қаражаттарының қайтарымдылығын, яғни инвестициялық қорлардың тиімділігін көрсетеді. Облигациялардың табыстылығының 2 түрі бар:

1. Ағымдағы табыстылық;

2. Жалпы табыстылық.

1) Ағымдағы табыстылықты анықтаған кезде инвестордың 1 жылдағы немесе жарты жылдағы немесе 1 тоқсандағы, 1 айдағы табысы ескеріледі. Сондықтан ағымдағы табыстылықты анықтағанда купондар бойынша төленетін табыстар ғана есептелінеді.

Кейбір жағдайларда дисконтпен шығарылған облигациялар бойынша да ағымдағы табыстылық есептелінеді, бірақ ондай облигациялардың айналым мерзімі 1 жылдан аспауы керек.

1) АТ=(Табыс/НҚ)*100%

НҚ(нарықтық құны)-облигацияның сатылу құны

2) АТ=(ҚМ обл. бойынша төленетін табыс /(номинал-дисконт))*100%

Мысал.

Келесі облигациялар ішінен ағымдағы табыстылығы неғұрлым жоғарысын анықтаңыз.

А -айналым мерзімі 1 жыл

Дисконт 40%

Ә;-айналым мерзімі 3 жыл

Кс-50%

Б -айналым мерзімі 1 жыл

Қс-40%

Нқ-90%

АӘБ. Номиналдық құны-100$

А. (40%*100$)/100% =40$ 40$/(100$-40$)= 40/60 66,7%

Ә;. (50%*100$)/100% 50$*1=50$

50/(100-0)*100% 50%

Б. (40%*100$)100% =40$*1=40$+10= 50$

50$/90$*100% 55,6%

 

2) Жалпы(орташа жылдық) табыстылықты анықтағанда инвестордың табысын қалыптастыратын барлық факторларды ескеру қажет.

Ø Егер облигация инвестордың қолында облигацияның айналым мерзімі біткенше жүретін болса, онда облигацияның жалпы табыстылығы келесі формуламен өрнектеледі:

ЖТ=(Табыс/Айн.м*(ном.қ-дисконт))*100%

Табыс=Барл ЖПТ+дисконт

БЖПТ-барлық жылдардағы пайыздық төлемдер.

Номиналдық құны 10 USD тұратын, жылдық купондық мөлшерлемесі -80%, айналым мерзімі - 5 жыл және сатқан кезіндегі дисконты 20%-қ облигацияның ағымдағы және жалпы табыстылығын салыстырамыз.

ЖТ=((40+2)/5жыл*(10-2))*100%=105%

АТ=8/(10-2)*100%=100%

Ø Егер инвестор облигацияны айналым мерзімі бітпей жатып, қайталама нарықта сатып жіберсе, оның жалпы табыстылығы мына формуламен есептеледі.

ЖТ=Табыс/(ОҚБЖ*НҚ)

Табыс=БЖПТ+ОҚСТТ

ОҚБЖ – облигацияның қолда болған жылдары;

БЖПТ – барлық жалдардағы пайыздық табыс;

ОҚСТТ – облигацияны қайта сатудан түскен түсім.

 

Бақылау сұрақтары оқу құралының соңындағы тесттер түрінде берілген.

 

 

Тарау. БАНКТЕРДІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ НЕГІЗДЕРІ