Ядролық қару мінездемесі. Жарылулардың түрлері

Энергияларға негізі салынған ядролық қару әрекеттері таңдандыратын, бөлінушінің жаратын үлгі ядролық реакциялары жанында қаружарақтың ядролық жарылу қуаттылығы тротилді эквивалентпен қабылданған атау.

Ядролық оқ-дәрілердің мақсаттарға зымыранмен, авиация және артиллерия құралдары жеткізіледі. Сонымен қатар, ядролық фугастарды қолданыла алады. Ядролық жарылулар әртүрлі биікте, жер бетінде, ауада (суда) және жердің астында (судың) жүзеге асады.

Осымен сәйкестікте оларды бөлуге болады:

· Биіктіктер;

· Әуедегілер;

· Жердегілер (су үстілер);

· Жер астылар (су астындағылар).

Жарылу нүктесі болған жерді орталық деп аталды, ал оның жердің бетіне (судың) проекциясы– ядролық жарылу эпицентрі деп аталады.

Ядролық тигізу ошағы

Ядролық тигізу ошағы деп ядролық жарылу әсеріне душар болған аумақ аталады. Ол ғимараттардың бұқаралық қиратуларымен сипатталады, салулардың, өрттермен, үйінділермен, коммунальды-энергетикалық шаруашылық аулаларында апаттармен, радиоактивтілік жұғумен және халық арасында маңызды жоғалтулармен сипатталады. Ошақ мөлшерлері неғұрлым көбірек болса, ядролық жарылу солғұрлым қуатты. Ошақта қиратулардың мінез-құлығы ғимараттардың контрукциялардың және салулардың беріктігіне тәуелді болады.

Ядролық тигізу ошағы сыртқы шекарасының артынан жарылу эпицентрінің сондай ара қашықтығында жерлерге шартты сызықты, жүргізілуі, сол жерде екпінді толқын артық қысым мөлшері 10 кПа болады. Ядролық тигізу ошағын аймақтарға шартты бөледі – үлгілі бірдей мінез-құлықпен, қиратулар учаскелері.

Толық қирау аймағы – екпінді толқын майданында артық қысыммен 50 кПа. Бұл аймақта ғимараттардың және радиацияға қарсы жабулардың толығымен қираулар, барлық жерлерде коммуналды-энергетика жүйесінің бұзылады.

Күшті қирау аймағы – екпінді толқын майданында артық қысыммен 50-30 кПа. Жердегі барлық ғимараттар осы аймақта және қирату күшті салулар алады, жергілікті үйлер қирайды, жаппай және бұқаралық өрттерді көрінеді.

Орташа қирау аймағы –екпінді толқын майданында артық қысыммен 30-20 кПа. Осында ғимараттар және салулар орта қиратуларды алады. Баспаналар және үй астындағы үлгі баспаналары аман сақталады. Жарық сәулеленуден жаппай өрттерді көрінеді.

Әлсіз қирау аймағы – екпінді толқын майданында артық қысыммен 20-10кПа. Ғимараттар кішігірім зардап шегеді. Жарық сәулеленуден біраз жерлерде өрттер көрінеді.

Ядролық жарылу бұлттар ізінде радиоактивтілік жұғу аймақтары

Радиоактивтілік жұғу аймағы – бұл аумақ, душар болған жұғуға радиоактивтілік заттармен нәтижесінде олардың құлаудың жердегі және аласа әуедегі ядролық жарылулардан кейін.

Иондайтын сәулеленулердің зиянды әсері сәулелену алынған мөлшерімен бағаланады. Ол энергия рентгендерде бар болу мөлшерлегіш құралдармен өлшенеді.

Рентген – бұл гамма-сәулелену сондай саны, құрғақ ауаның 1 см жасайды. Бағалауға арналған жұқтырған жерлерге радиоактивтілік заттармен шығарылған иондайтын сәулелену күшейте түскендіктері, ұғым енгізілген «иондайтын сәулелену мөлшер қуаттылығы». Оны рентгендерде (Р|сағ) сағатқа өлшейді мөлшер үмеген қуаттылықтары –миллирентгентте (мР|сағ) сағатқа. Бірте-бірте сәулелену мөлшер қуаттылығы азаяды. Дәл осылай, сәулелену мөлшер қуаттылық, өлшеулер арқылы 1сағ. жердегі ядролық жарылудан кейін, арқылы 2сағ азаяды екеуді, 3сағ өте – төрт бірге, арқылы 7сағ – 10 бэр, ал арқылы 49 100 бэр. Қажетті өзгерту, АЭСқа апат жанында ядролық отын жарықшақтарының алып тастауымен жер бойыда мүмкін ластанған бірнеше ай бірнеше жыл. Радиоактивтілік жұғу дәреже және жұқтырған учаске мөлшерлері ядролық жарылу жанында қуаттылықтан тәуелді болады және жарылу түрінің, метерология шарттардың, сонымен қатар жер мінез-құлығынан және топырақтың. Радиоактивтілік із мөлшерлері аймақтарға шартты бөледі.

Төтенше қауіпті жұғу аймағы. Аймақ сыртқы шекарасына сәулелену мөлшері жерге бұлттан радиоактивтілік заттардың құлау кезеңінен толықтың оларды ыдыраушылықты 4000 Р бірдей, сәулелену мөлшер қуаттылығы арқылы 1 сағ жарылуданкейін –800 Р | сағ.

Қауіпті жұғу аймағы. Сыртқы шекарада сәулелену аймақтары –1200 Р, сәулелену мөлшер қуаттылығы арқылы 1сағ –240 Р |сағ.

Күшті жұғу аймағы. Сыртқы шекарада сәулелену аймақтары –400 Р, сәулелену мөлшер қуаттылығы арқылы 1 сағ –80 Р |сағ.

Біркелкі жұғу аймағы. Сыртқы шекарада сәулелену аймақтары –40 Р, сәулелену мөлшер қуаттылығы арқылы 1 сағ –8 Р |сағ.