Музыка өнері

Қазақстандық орындаушылар республика тәуелсіздік алғаннан кейін әлемнің түрлі елдерінде болған аса ірі халықаралық конкурстарда талай рет табыстарға жетті. Елдер мен құрлықтарда гастрольде болған отандық артистер көпшілікке біздің еліміздің мәдениетін кеңінен таныстыруда. Республиканың белгілі музыканттары халықаралық музыкалық қызмет саласында жемісті еңбек етуде. Мысалы, Құрманғазы атындағы Алматы консерватоиясының ректоры Жәния Әубәкірова француз әдебиеті мен өнері орденімен марапатталды, ал халықаралық конкурстардың иегері, профессор, қазақ музыка академиясының ректоры Айман Мұсахожаева 1998 жылы «Әлем артисі» жоғары атағына ие болды.

Орындаушылық өнермен қатар кәсіби музыкалық білім саласында да өзгерістер орын алды. Соңғы он жылдықта республикада осы пішіндегі бірқатар оқу орындары ашылды және жаңа музыкалық ұжымдар құрылды:

· КСРО және Қазақстан халық артисі Ә. Дінішев 1993 жылы Вокал театры мен академиясын құрды

· 1994 жылы Қазақстанның халық артисі Ж. Әубәкірова авторлық колледж ашты.

· 1998 жылы Астана қаласында Қазақ ұлттық музыка академиясы дарынды музыканттар үшін есігін айқара ашты.

· 1993 жылы Қазақстанның халық артисі А. Мұсахожаеваның басшылығымен «Солистер академиясы» Мемлекеттік оркестрі құрылды.

· 1998 жылы Қазақстанның халық артисі, профессор Г. Мырзабекованың басшылығымен «Қазақстан камератасы» камералық оркестрі құрылды.

«Классика» музыкалық агенттігінің арқасында қазақстандық музыканттар гастрольде өнер көрсеткен түрлі елдерде түсірілген 24 музыкалық фильм жасалды. 1988–1999 жылдары «Классика» агенттігі ұйымдастырған «Франциядағы қазақ маусымы» тамаша оқиға болды. Ж. Әубәкірованың сольдік концерттерімен қатар Францияда: М. Бисенғалиев (скрипкашы), А. Бөрібаев (виоленчельші), Т. Орманшеев (пианиношы), М. Мұхамедқызы және Н. Үсенбаева (вокалистер) өз шеберліктерін паш етті.

Тәуелсіздік жылдары түрлі музыкалық халықаралық фестивальдер мен конкурстар, соның ішінде дәстүрлі музыка халықаралық фестивальдер, еуразиялық фестиваль өткізілді:

· 1998 жылдан бастап Қазақстан шығармашылық жастарының «Шабыт» фестивалы жыл сайын өткізіліп тұрады.

· 2000 жылғы сәуірде Орталық Азия, Қазақстан және Әзірбайжан пианиношыларының тұңғыш Халықаралық конкурсы ұйымдастырылды.

Қазіргі кезде Қазақстанның орындаушылық мектебі Таяу және Шалғай Шығыс елдерінің арасында озық орын алады. М. Бисенғалиев, А. Аюпова, Р. Ахмедиярова, Н. Кәрімов, Г. Қадырбекова, А. Құсайынов, Н. Измайлов, Р. Ермеков, Ғ. Несіпбаев, В. Тебенихин т. б. өнер адамдарының арқасында музыканттардың жаңа ұрпағы тәрбиеленіп келеді, олар Халықаралық конкурстарда өнер көрсетіп, лауреаттар мен дипломанттар құрметті атақтарын жеңіп алуда (Ж. Сүлейменова, Т. Орманшеев, А. Әлпиев, Ж. Бекішев). Олар XXI ғасырдың тамаша музыканттарының шығармашылық әлеуетін құрайды.

2000 жылы республиканың Композиторлар одағы өзінің 70 жылдық мерейтойын атап өтті. Осы кезеңге дейін композиторлардың бірнеше ұрпағы ауысты. Қазіргі кезде Одақ 120-дан астам композиторлардан тұрады. Олардың қатарында Е. Рахмадиев, С. Еркінбеков, К. Дүйсекеев, Б. Баяхунов, Н. Меңдіғалиев, Э. Богушевский, Ж. Тұяқбаев, Б. Дәлденбаев, А. Бестібаев т. б. бар.

Абай атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театры Еуразия кеңістігі аумағындағы классикалық әндердің аса ірі орталықтарының бірі болып табылады. Оның сахнасын К. Байсейітова, Қ. Байсейітов, Р. Жаманова, Е. Серкебаев, Б. Төлегенова т. б. даңққа бөледі, А. Және Ғ. Жұбановтар, М. Төлебаев, Е. Рахмадиев есімдерімен байланысты. Қазақ мемлекеттік академиялық опера және балет театрының артистері Н. Үсенбаева, С. Байсұлтанов, Ж. Баспақова, М. Мұхамедқызы, түрлі халықаралық конкурстардың лауреаттары С. Ищанова, У. Кенжебеков т. б. отандық операны әлемнің түрлі сахналарында кеңінен таныстырып келеді.

Қазақстан дәстүрлі Халықаралық опералық фестиваль өткізілетін орынға айналды. Мысалы, 2000 жылы он бірінші фестиваль Алматы мен Астанада өткізілді. Оған Ресейден, Қырғызстаннан, Моңғолиядан және басқа елдерден келген артистер қатысты.

Қазақ ұлттық музыкасының негізгі уағыздаушылары:

· Құрманғазы атындағы Қазақ халық аспаптар мемлекеттік академиялық оркестрі;

· «Отырар сазы» фольклорлық-этнографиялық оркестрі

· «Сазген» фольклорлық-этнографиялық ұжымы;

· «Адырна» фольклорлық-этнографиялық ұжымы.

Бұл ұжымдар ғасырлар қойнауынан жеткен далалық сазды ән-күй өнерінің өзіндік ерекшеліктерін лайықты түрде жинақтаған, ұлы қазақ композиторларының бітімі ерекше шығармаларынан сусындауға мүмкіндік беруде. А. Жұбанов, Н. Тілендиев, Ш. Қажығалиев бастаған ұжымдық қазақ аспаптық музыка өнерінің дәстүрлерін А. Жайымов, Ж. Бегендіков, Ы. Нұрғалиев, Б. Төлегенов жалғастыруда. А. Есқалиев, Т. Шәмелов, Р. Стамғазиев, Б. Сәмединова т. б. жеке аспапта орындау және вокалдық дәстүрлерді ойдағыдай дамытуда.