Зертханалық жұмыс. Майқышқылды бактерияларының жинақтаушы дақылын алу
Майқ ышқ ылды бактериялар табиғ атта кең таралғ ан, мысалы топырақ та (топырақ ү лгілерінің 90% осы бактериялардан тұ рады), кө ң де, ластанғ ан су қ оймаларында, ыдырайтын қ алдық тарда, сү тте, ө сімдіктер бетінде жә не т.б. болады. Майқ ышқ ылды ашуды тудырушылар – клостридиялы типті споратү зетін қ озғ алмалы таяқ шалар, қ атал анаэробтар. Споралар бірнеше минут бойы 1000C темературада қ аздыруғ а тө зімді келеді. Майқ ышқ ылды бактерияларғ а тә н ерекшеліктің бірі – спора тү зілу кезең інде клеткағ а гранулеза жинақ талуы. Крахмал, декстриндер типті суда еритін кө мірсутектер, ди- жә не моносахаридтер, органикалық қ ышқ ылдар (сү т жә не пирожү зім қ ышқ ылы) жә не маннит, глицерин спирттері майқ ышқ ылды бактерияларғ а энергетикалық материал ретінде қ ызмет етеді. Олардың ө суіне қ олайлы температура 35-40 оС. Майқ ышқ ылды бактериялардың элективті дақ ылдарын алу (қ оректік ортада жинақ тау) олардың анаэробтілігінің жоғ ары дә режесіне, спораларының термотө зімділігіне, қ олайсыз жағ дайда май қ ышқ ылдарын ө ндіретін кө птеген бактериялардың жә не олардың жоғ ары температурада жақ сы даму қ абілеттілігіне негізделген. Элективті жағ дайлар келесідей факторлардың қ атысуымен жасалады: амилаза ферменті бар микроорганизмдер ғ ана пайдаланатын крахмал (кө міртек кө зі); пастеризация; анаэробизм - пробиркадағ ы ұ зын бағ аналы сұ йық тық жә не ауаны ығ ыстыратын, ашу ү рдісінде бө лінетін СО2 мен Н2. Майқ ышқ ылды ашуды зерттеуге арналғ ан тә жірибелер картопты ортада жасалады. Пробиркаларғ а (1/3 кө лемді) ұ сақ туралғ ан картопты салып (қ абығ ымен), пышақ тың ұ шымен бор қ осады да ү стіне қ ұ быр суын қ ұ яды. Пробиркаларды су моншасына орналастырып, 80оС температурада 10 минут қ ызыдрады. Содан кейін оларды суытып, термостатқ а 30оС қ алдырады. Келесі сабақ та майқ ышқ ылды бактерияларды микроскоптайды. Препарат даярлау ү шін пробиркадан тамшуыр кө мегімен ашығ ан сұ йық тық тың ортаң ғ ы қ абатынан қ оректік ортаны картобымен бірге алады. Тамшыны заттық шынығ а тамызады. Жинақ таушы дақ ылдың ү стіне Люголь ерітіндісін тамызады да оны жабындық шынымен жауып, оның ү стіне иммер майын тамызады. Препаратты микроскоптау кезінде клостридиалды пішінді бактерия клеткаларын байқ алады. Клеткалардан жарық ты қ атты шағ ылыстыратын сопақ ша денешіктерді байқ ауғ а болады. Бұ л споралар. Клетканың гранулеза болатын жерлері кө к тү ске боялады. Майқ ышқ ылды бактериялар тобына жататыны айқ ын, тек қ ана боялғ ан клеткаларды ғ ана суреттейді. Май қ ышқ ылының болуын белгілеп алады. Ол ү шін келесі сапалық реакцияларды жү ргізеді: 1. Майқ ышқ ылды темірді алу (FeCl3 –мен реакция). Майқ ышқ ылды тұ здардың бейтарап ерітінділерін FeCl3–пен қ ыздырғ анда майқ ышқ ылды темірдің тү зілуі салдарынан қ оң ыр тү ске боялады. Реакция мынадай тең деу бойынша жү реді: 3Ca(CH3CH2CH2COO)2+2FeCl3=2Fe(CH3CH2CH2COO)3+3CaCl2. Бұ л реакцияны жү зеге асыру ү шін пробиркағ а 3-5 мл ашығ ан сұ йық тық тан қ ұ йып алып, ү стіне 5%-дық 1-2 мл хлорлы темірді қ осып, от жалынында қ ыздырады. Майқ ышқ ылды темір шағ ылысқ ан жарық та қ оң ырқ ай қ ызыл тү ске боялса, ал ө тпелі жарық та қ ою қ ызыл тү ске боялады. 2. Майлыэтилді эфирді алу (ананас эссенциясы). Пробиркадағ ы 3-5 мл дақ ылдық сұ йық тық қ а 0, 5 мл 96%-дық этил спирті мен 1-2 мл кү шті кү кірт қ ышқ ылын қ осады. Шайқ ап, қ ыздыру кезінде эфирге тә н иіс пайда болады (ананас иісі). Реакция мынадай тең деу бойынша жү реді: Ca(CH3CH2CH2COO)2+2CH3CH2OH= 2CH3CH2CH2COOCH2CH3 +Ca(OH)2. 3 зертханалық жұ мыс. Сіркеқ ышқ ылды бактериялардың жинақ таушы дақ ылын алу
Сіркеқ ышқ ылды бактериялар этил спиртін сірке қ ышқ ылы мен суғ а дейін тотық тыратын сіркеқ ышқ ылды ашу ү рдісін тудырады. Бұ л бактериялар табиғ атта кең таралғ ан. Олар пісіп-жетілген жемістерде, жидектерде, ашытылғ ан кө кө ністерде, ашығ ан шарап пен сырада кездеседі. Сіркеқ ышқ ылды бактериялар – спора тү збейтін, ұ сақ таяқ шалар. Кейбіреулері қ озғ алмайды, ал біреулері қ озғ алады. Олар сапрофиттер, аэробтар, олардың едә уір бө лігі спирті бар сұ йық тық бетінде қ абық ша тү зеді. Ө сіп-дамуына қ олайлы температура 25-35оС. Басқ а да кө птеген бактериялармен салыстырғ анда олар сірке қ ышқ ылы мен этил спиртіне ү лкен тұ рақ тылық қ а ие. Олардың осы қ асиеттерін элективті жағ дайларды жасауда қ олданады. Сірке қ ышқ ылымен сә л қ ышқ ылдандырылғ ан пастерленбеген сыраны (сырағ а ө зінің кө лемінен 10 немесе 20%, кү штілігі 6%-дық асханалық сірке қ ышқ ылы), сіркеқ ышқ ылды бактериялардың жинақ таушы дақ ылдарын алу ү шін қ оректік орта ретінде пайдаланады. Кө лемі 100-150 мл конусты колбаларғ а қ оректік ортаның 30-50 мл қ ұ яды. 30-50 мл қ ышқ ылданбағ ан сыра бақ ылау ретінде алынады. Пастерленгбеген сыра ортаны сіркеқ ышқ ылды бактериялармен зақ ымдауғ а мү мкіндік туғ ызады. Субстраты бар колбаны 25-30оС термостатқ а қ ояды. Сіркеқ ышқ ылды бактериялардың жинақ таушы дақ ылын алу кезінде температураны ескеру керек. 15-25оС-та Acetobacter aceti, ал 25-35оС-та Acetobacter pasteurianum дамиды. Бірнеше кү н дақ ылдаудан кейін сіркеқ ышқ ылды бактериялардың сұ рлау-ақ тү сті қ абық шасы пайда болады. Осы кезде колбаның ішіндегісін сараптауғ а салады: сіркеқ ышқ ылды бактериялардың йодты бояумен байланысын анық тайды; ү рдісті тудырушылармен тнысады; сіркеқ ышқ ылына сапалық реакция жү ргізеді. Йодпен байланысын анық тау ү шін қ абық шының кішкене бір бө лігін заттық шынығ а орналастырады да оғ ан бір тамшы йод тамызып, ү стін жабындық шынымен жабады. Йод тамызғ ан кезде клетка қ абық шасының кө геруі Acetobacter pasteurianum болуын дә лелдейді. Ал егер клеткалар сарғ аятын болса, бұ л Acetobacter aceti клеткаларының болатынын білдіреді. Ү рдістісті тудырушылармен танысу барысында қ абық шадан боялғ ан препарат дайындап, объективтің иммерлік жү йесімен қ арайды. Басым болатын бактериялардың клетка формаларын, қ азғ алғ ыштығ ын жә не споралардың бар – жоғ ын анық тйды. Ашытқ ылардың болуы мен олардың санының қ аншалық ты кө п екенін анық тайды. Екі колбадағ ы сыра препаратының микроскопиялық зерттеу нә тижесін салыстырып, басым болатын микроорганизмдерді суретке тү сіріп алады. Ашу нә тижесінде пайда болғ ан сірке қ ышқ ылын анық тау ү шін сапалық реакция жү ргізеді. Ол ү шін, пробиркағ а колбадан тә жірибе барысында сірке қ ышқ ылымен қ ышқ ылдамағ ан сырадан 2 мл қ ұ йып, ү стіне 4 мл дистилденген су мен 0, 5 мл 10%-дық сода ерітіндісін жә не 1-2 мл хлорлы темір ерітіндісін қ ұ йып, қ оспаны қ ыздырады. Сұ йық тық тың қ ою қ ызыл тү ске боялуы сіркеқ ышқ ылды темірдің пайда болуының нә тижесі.
|
