АЛТЫНШЫ БАП

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒

Өткен және осы-келер шақтардың алтыншы бабында екінші түбір әріп заммалы болып келеді فَعُلَ يَفْعُلُ.

. Масдарының 8 қалыбы бар:

Қалыбы	Мысалы	Мағынасы
فَعَالَةٌ	كَفَاءَةٌ	Теңелу
فُعُولَةٌ	رُطُوبَةٌ	Ылғал болу
فَعَلٌ	شَرَفٌ	Құрметті болу
فُعْلٌ	قُرْبٌ	Жақын болу
فُعْلَةٌ	جُرْأَةٌ	Батыр болу
فِعَلٌ	صِغَرٌ	Кішкене болу
فِعْلٌ	حِلْمٌ	Жұмсақ болу
فَعْلٌ	ضَنْكٌ	Тар болу

Алдыңғы бес бапта салт етістіктер де, сабақты етістіктер де болған. Бұл бапта тек салт етістіктерде ғана кездеседі. Салт етістіктерде исм мафъул жар әрптерімен ғана қосылып келеді: مَمرُور به, مَدْخُول فيه, مَزيد عليه. Сабақты етістіктерде фаъилдан мафъул бих формасына өту мүмкіндігі болады:

ضَرَبَ زَيْدٌ عَمْرًا.

Салт етістіктер фаъилдан мафъул бих формасына өте алмайды (яғни, оларда мафъул бих формасы мүлдем болмайды):

شَرُفَ زَيْدٌ.

Сахих:

شَرُفَ يَشْرُفُ масдары شَرَفٌ شَرَافَة,ٌ құрметті болу.

1) شَرُفَ – мазий	7) اُشْرُفْ – амр хазир
2) يَشْرُفُ – музариъ	8) لِيَشْرُفْ – амр ғайиб
3)شَرِيفٌ – сифати мушаббаха	9) لا تَشْرُفْ – нахий
	10) مَشْرَفٌ – исм заман, исм макан
5) لَم يَشْرُفْ – жахд	11) مِشْرَافٌ – исм алат
6) لا يَشْرُفُ – нафий	12)أَشْرَفُ - исм тафзил

Музаъаф:

حَبَّ يَحُبُّ масдары حَبًّا дос болу, жақсы көру.

1) حَبَّ – мазий	6) حُبَّ – амр хазир
2) يَحُبُّ – музариъ	7) لِيَحُبَّ – амр ғайиб
3) حَبِيبٌ сифати мушаббаха	8) لا تَحُبَّ – нахий
	9) مَحَبٌّ исм заман, исм макан
4) لَم يَحُبَّ – жахд	10) مِحْبَابٌ – исм алат
5) لا يَحُبُّ – нафий	11)أَحَبُُّ - исм тафзил

حَبَّ негізінен حَبُبَ болған. Огласовка первой Бірінші ب әрпінің харакаты түсіп қалған және ب әрпі екіншісіне кірігіп кеткен. Басқа сөзжасамдардың барлық ережелері رَدَّ يَرُدُّ мысалына байланысты айтылған.

Мисал و:

وَقُحَ يَوْقُحُ масдары وَقَاحَةٌ وُقُوحَةٌ وَقْحَةٌ ұятсыз, дөрекі болу.

1) وَقُحَ – мазий	6) اُوْقُحْ – амр хазир
2) يَوْقُحُ – музариъ	7) لِيَوْقُحْ – амр ғайиб
3) وَقَاحٌ- сифати мушаббаха	8) لا تَوْقَحْ – нахий
	9) مَوْقَحٌ исм заман, исм макан
4) لَم يَوْقُحْ – жахд	10) مِيقَاحٌ – исм алат
5) لا يَوْقُحُ – нафий	11)أَوْقَحُ - исм тафзил

مِيقَاحٌ негізінен مِوقَاحٌ болған.

Мисал ـيـ:

يَسُرَ يَيْسُرُ масдары يُسْرٌ жеңіл болу.

1) يَسُرَ – мазий	6) اُوسُرْ – амр хазир
2) يَيْسُرُ – музариъ	7) لِيَيْسُرْ – амр ғайиб
3)يَسِيرٌ – сифати мушаббаха	8) لا تَيْسُرْ - нахий
	9) مَيْسَرٌ - исм заман, исм макан
4) لَم يَيسُرْ – жахд	10) مِيسَارٌ – исм алат
5) لا يَيْسُرُ - нафий	11)أَيْسَرُ - исм тафзил

اُوسُرْ негізінде اُيْسُرْ болған. يُوسَرُ эълалы сияқты (ـيـ сүкунды, оның алдында замма бар – ауд.еск.)

Ажваф:

طَالَ يَطُولُ негізінде طَوُلَ يَطْوُلُ болған, олардың эълалы айтылған. Масдары طَوْلٌ ұзын болу.

1) طَالَ – мазий	6) طُلْ – амр хазир
2) يَطُولُ – музариъ	7) لِيَطُلْ – амр ғайиб
3)طَوِيلٌ – сифати мушаббаха	8) لا تَطُلْ- нахий
	9) مَطَالٌ – исм заман, исм макан
4) لَم يَطُلْ – жахд	10) مِطَالٌ – исм алат
5) لا يَطُولُ – нафий	11)أَطْوَلُ - исм тафзил

Барлық сөзжасамдарының эълалы دَامَ يَدُومُ эълалына ұқсас болып келеді.

Нақис:

رَخُوَ يَرْخُو масдары رُخْوَةٌ , (رَخَاوَةُ) солу.

1) رَخُوَ – мазий	6) اُرْخُ – исм хазир
2) يَرْخُو – музариъ	7) لِيَرْخُ – амр ғайиб
3)رَخُوٌ – сифати мушаббаха	8) لا تَرْخُ- нахий
	9) مَرْخًى – исм заман, исм макан
4) لَم يَرْخُ – жахд	10) مِرْخً – исм алат
5) لا يَرْخُو – нафий	11)أَرْخَى - исм тафзил

يَرْخُو негізінде يَرْخُوُ. Замма و үшін айтуға қиындық тудырады, сондықтан ол түсіріледі. Барлық жіктелулер دَعَا يَدْعُو сияқты.

С У Л А С И Й М А З И Д

Суласий мазидтің 12 бабы бар. Қосымша әріптерді қосу екі бапта болады: 1) түбір әріпті қайталау арқылы: فَرَّحَ, ол алғашқыда فَرَحَ болған; 2) сырттан әріп қосу арқылы: أَكْرَمَ, ол негізінде كَرُمَ болған.

Қосылатын әріптер мына сөздің он әрпі болып табылады: سألتمونيها.

Суласий мазид үш түрге бөлінеді: 1) бір қосымша әріпті етістіктер (3 түрлі); 2) екі қосымша әріпті етістіктер (5 түрлі); 3) үш қосымша әріпті (төрт түрлі).

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒

Дата добавления: 2015-09-07; просмотров: 308. Нарушение авторских прав

Рекомендуемые страницы:

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2020 год . (0.003 сек.) русская версия | украинская версия