3 р.-цём у 17 ст. новага стылю - барока - усходнія ўплывы набыв. усё >-ае знач. Барока ва ўсёй Еўр. прынесла моду на экзотыку, але калі ў Зах. Еўр. экзотыка з’яўл. дэкарат. эл.-там, то ў РП - частка штодзённай к.-ры. У межах барока р.-ца такая к.-рная з’ява, як сарматызм. Яго м. вызначыць як складаны, шмат у чым супярэчлівы культ.-ідэалагічны комплекс, я. хар.-зуе светапогляд і стыль жыцця шляхты РП. Сарматызм склаўся ў кан. 16 ст. і развів. на прац. 17 і 1-ай пал. 18 ст., а ў некат. праявах дайшоў да мяжы 18-19 стст. Сам тэрмін даследчыкі выкар.-юць то > шырока, калі разумеюць пад сарматызмам нац. варыянт барока РП (Т.Манькоўскі), то > вузка - як 1 з напрамкаў у светапогл., к.-ры і маст.-ве РП, які хар.-рны менав. для шляхты (Ч.Хернас, Я. Тазбір). Сарматызм з’яўл. к.-рнай з’явай, аг.-най для шляхты Польшчы і ВКЛ, бо з 1385 г. яны былі звязаны дынастычнай, а з 1569 г. дзярж. уніяй, і шляхта абедзвюх дзяржаў, нягл. на палiт. супяр.-сці, у к.-рным плане была даволі блізкая адна да адной. Пры г. працэс арыенталізацыі пачаўся раней і быў мацнейшы ў асяроддзі шляхты ВКЛ. У эпоху сарматызму ў РП склаўся своеас. грамадска-паліт. лад, я. паступова эвалюцыянір. у бок шляхецкай анархіі пры дамінуючай ролі магнатаў. 3 сяр. 16 ст. шляхта крок за крокам адстойвала свае грамадскія і паліт. правы і прымушала манархаў ісці на ўсё новыя ўступкі. Шляхта высунула шэраг праектаў рэформ, яна цвёрда трымалася рэспубліканскіх ідэалаў, супрацьстаяла не т. манархіі, але і арыстакратыі. Аднак потым, абароненая заваяванымі свабодамі, шляхта была зацікаўлена ў захаванні існуючага ладу. «Ахоўнiцтва», адданасць традыцыі - абавязковая прыкмета сарматызму. У к.-ры сарматызму дзіўна спалучаліся ўсходнія, зах/еўрап. і нац. эл.-ты. У галіне ідэалогіі тут панавалі такія кашт.-ці, як вера, «залатыя вольнасці», Айчына, і ў той жа час генеалагічны сармацкі міф. Уплыў к.-р Усходу і Зах. узаемазв. Усход паўплываў у асн. на дэкарат. маст.-ва, адзенне, зброю, Захад - на літ.-ру, арх.-ру, жывапіс. Назва «сарматы», запаз. у антыч. аўтараў, увайшла ў трывалы ўжытак ужо ў 1516 стст., калі рабіліся спробы пабудаваць паслядоўную суцэльную канцэпцыю гісторыі краіны. Сармацкі генеалагічны міф, я. меў тыповыя рысы міфа заваёўнiкаў, падкрэсліваў выкл.-сць шляхты i абгрунтоўваў яе правы. Своеас. з’явай партрэтнага жанру 16-пач. 17 ст. з’яўл. сармацкі партрэт. Г. від партр., я. вызн.-ца спалучэннем хар.-рнай для параднага арыстакратычнага партрэта ўрачыстасці, прадстаўнічасці і адсутнасці ідэалізацыі. Сарм. партр. звыч. мелі надпісы інфармац.-га зместу, выявы гербаў, закліканыя рассказаць аб чал.-ку як мага >. Чал. у такіх творах паказв. па вызначальнай схеме - у парадным адзенні, у акружэнні прадметаў, ш. адлюстроўвала не т. мадэль, яе ўнутраны свет, хар.-р, але і перадавала прынал.-ць да той ці інш. саслоўнай гр. нас.-цтва, дазвал. даведацца аб палажэнні асобы ў грам.-ве. Да ліку найб. выдатных помнікаў аднос. парт. Юрыя Радзівіла (2-я пал. 17 ст.). Мадэль у ім паказана ў поўны рост у акруж. шматл. дэталяў. Дзяк. ім, а т/с надпісу, м. давед. аб партрэтуемым, аб месцы паказанай асобы ў тагач. грам.-ве. Г. хар.-ныя прыкмета сарм. партр.
